Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Тақырып. Танымдық процесстегі кросс-мәдени зерттеулер






Мақ саты: Магистранттарды танымдық процессте жү ргізілген кросс-мә дени зерттеудің ерекшеліктерімен таныстыру.

Кілттік сө здер: перцептивті процестердегі мә дени айырмашылық тар, компенсаторлық болжам, кө зқ арас жә не оптикалық алдамшы кө рiнiстер жә не т.б.

Мә дени тарихи психологияның негізін салушылардың бірі М.Коул атап ө туі бойынша, ең алғ ашқ ы перцептивті процесс мә дени айырмашылық тарымен зерттеуді негізгі еткен ғ асырдың аяғ ы мен осы ғ асырдың басында. Кембридж университетінің ғ алымадары У. Гиверсом, К. Майерсом жә не У.Мак.Дугаллом іске асырғ ан болатын. Бұ л ғ алымдардың есімдері, ғ ылымда кросс-мә дени психологияның немесе психолгиялық зерттеуде кросс-мә дени бағ ытының негізін қ алаушылары ретінде есімдері қ алды.

У.Риверс жә не оның ә ріптестері сенсорлық қ абілеттіліктерге аса назар аударды. Сенсорлы қ абілеттіліктерге кө здің жақ сы кө руі, тү сті қ абылдауы, кең істікті қ абылдауы, есту қ абілеті жақ сы болуы, еліктіруі, дә мділігі, тактильді сезімталдығ ы жә не кө ру иллюзиясының зерттеуге келетінділігі жатады. Бұ л аталғ ан қ абілеттер, компенсаторлы болжамғ а сә йкес қ арапайым халақ тар мен европалық тардан айырмашылық тарын бө лу керек еді. Бірақ жү ргізілген зерттеулердің анализі тек мә дениетаралық айырмашылық тарды ғ ана кө рсеткен.

Танымдық процестердегі кросс-мә дени зерттеулердің назарында басты мә селе болып мә дениеттің қ абылдауғ а ә серін қ арастырады. Ең біріншіден активті тү рде келесі сұ рақ тарды қ арастырады: мә дениеттің кө ру иллюзиясына ә сері; перцептивты тә жірибенің ө нерді кө руді суреттеу; адамдардың мә дени ортақ тық тың ә серінің нә тижесінде, қ оршағ ан ортаны тез жә не нақ тырақ қ абылдайды ма? 30 жылдпрдың аяғ ында Л.С. Выготский, А.Р. Лурия ө збектер мен тә джіктердің ойлау жә не қ абылдау ерекшеліктерін зерттеген, 1963-66 жылдары М.Сегаллом, Д.Кембеллом, М.Херскович тү рлі мә дениеттердің кө ру иллюзиясына эксперименттік-эмперикалық зерттеу жү ргізді. Бұ л зерттеулердің нә тижесінде тікбұ рышты ә лем жә не фронтальді-горизонтальді теориясының негізін қ алады. Бұ л екі теорияның да негізінде перцептивты тә жірибенің негізінде ә лемді қ абылдау болып табылады. Біздің кө руіміздің барлығ ы-объектіге шағ ылысқ ан жарық комбенациясы болып табылады. Ол кө з сеткасымен қ абылданып біздің дү ниені қ абылдау тә жірибеміз негізінде қ абылдайды. (Ол біздің тә жірибемізбен жә не мә дениетіміз негізінде қ алыптасады)

Ойлауды кросс-мә дени зерттеу-бұ л кө бінесе психологтар. Қ ызмет атқ аратын, ү лкен кең істік болып табылады. Тү рлі мә дениетте қ оғ ам туралы ә ртү рлі ойлар қ алыптасқ ан. Ә р мә диентте тұ лғ аны табысқ а жетелейтін қ асиеттелді бағ алайды. Жә не ә р ортаның ерекшелігіне қ арай табысты іс-ә рекет тү рліше бағ аланады. Бұ л ө згешелік интеллекты кросс-мә дени зерттеу ү шін маң ызды болып табылады. Себебі, интеллектіні анық тауғ а арналғ ан тестты орындау арқ ылы, іс-ә рекеттін кө рсетеді. Сол себепті де психологтардың кө пшілігі интеллектіні анық тауғ а арналғ ан тестті мә дениеттен тыс қ ұ растыруғ а болмайды деп есептейді, себебі вербалді жә не когнетивті тә жірибенің ө зі ө лшеуге тү седі, ал бұ л тестті қ ұ растырушы тұ лғ аның ө зі сол мә дениетте қ алыптасады. Қ азіргі кезде этнопсихология IQ мә дениетаралыө ө згешеліктерін атап кө рсетеді. Біріншіден, интеллект жә не инттелектуалды тұ лғ а туралы, ә ртү рлі қ оғ амда тү рлі ой пікірлер қ алыптасады. Екіншіден, ә р мә дени ортада ө зінің қ абілеттерінің анық тылығ ының жолы дұ рыстығ ы жайлы ой-пікірлері сә йкес келмейді.

Жан Пиаже ө зінің ғ ылыми жолын когнетивті процестегі мә дениетаралық ролін зерттеумен бастағ ан болатын. Оның теориялық жұ мыстарының жалпы мазмұ ны тұ лғ аның когнетивті процессін мә дени-ә сері болып табылады. Ол мынадай қ орытындығ а келді, ә рбір қ оғ амдық ұ йымғ а сә йкес ө зіндік анық тама «ментальділік» беріледі.

Ө зін-ө зі бақ ылауғ а арналғ ан сұ рақ тар:

1. Танымдық процесс пен мә дениеттің арасында қ андай байланыс бар?

2. Перцептивті процесттерден эксперименттік зерттеудің айырмашылығ ы қ андай? (Р.Риверс, К.Майерс, У.МакДугалл).

3. Мә дениет пен қ абылдаудың арасында қ андай байланыс бар?

4. Оптикалық кө ріністерде кросс-мә дени зерттеулерде қ айсысы жү ргізілді?

5. Л.С.Выготским, А.Р.Лурией жү ргізген танымдық процесстердің кросс-мә дени ерекшеліктерін атаң ыз.

6. Ж. Пиаже когнитив пен мә дени даму арасындағ ы қ андай байланысты дә лелдеді?

7. Интеллектінің кросс-мә дени зертеулерінің қ андай мә селелері бар?

8. Зияткерлік тесттілеудің парадоксы қ андай?

9. Л.Леви-Брюлянің алғ ашқ ы қ ауымдық кезең дегі адам мен қ азіргі адамның менталитеті жайлы ойы.

10. К. Леви-Стростың ойлау жү йесіндегі ә мбебаптылығ ы.

11. Мә дениет жә не ес жайлы қ андай зерттеулер қ азіргі психологияғ а тә н?

12. Сепира-Уорфаның лингвистикалық қ атынас жайлы болжамы немен қ орытындыланады?

Пайдалануғ а арналғ ан ә дебиеттер:

1.Аймаганбетова О.Х. Социально-этнические проблемы современной психологии. - Алматы: КазНУ, 2008. – 176 с.

2.Крысько В.Г.Этнопсихология и межнациональные отношения. – М.: Экзамен, 2002. –448

3.Лебедева Н.М. Введение в этническую и кросс-культурную психологию. - М.: Изд. Дом " Ключ", 1999. – 224 с.

4.Саракуев Э.А., Крысько В.Г.Введение в этнопсихологию. – М.: Инст-т практ.психол., 2003. – 344 с.

5.Стефаненко Т.Г. Этнопсихология. - М.: Аспект Пресс, 2006. - 386 с.

 






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.