Дәрістің мазмұны

1. ХІХ ғ. дейінгі салыстырмалы педагогиканың элементтері. Басқ а елдерде ө сіп келе жатқ ан ұ рпақ тә рбиесіне деген қ ызығ ушылық бағ зы заманда пайда болғ ан: Грек тарихшысы Геродот Вавилон мен Египеттегі (Мысырдағ ы) тә рбие туралы айтқ ан. Рим тарихшысы Тацит ежелгі германдық тардың тә рбиесіндегі ерекшеліктерін дә ріптеген. XVIII ғ. соң ы – ХІХ ғ.ғ. басы – европалық педагогикалық ой эволюциясының маң ызды кезең і. Олар ортақ европалық резонансқ а ие болды. - Белл – ланкастерлік жү йе; - Песталоцци педагогикасы; - Руссоның «еркін тә рбиесі». - Канттың ө негелік тә рбие пастулаттары.

2. Салыстырмалы педагогиканың негізін салушы. М.А.Жюльен Парижский (1775-1848) «салыстырмалы педагогика» ұ ғ ымын 1817 ж. пайдаланғ ан алғ ашқ ы зерттеушілердің бірі болып табылғ ан. Салыстырмалы педагогика деп ол: - тә рбие жә не білім беру тә сілдері мен мазмұ нын зерттеу, - тү рлі елдердегі білім беру тә жірибелерін аналитикалық салыстырудың нә тижесі бола алатын теория деп тү сінген Жюльен Парижский салыстырмалы педагогикадан білім беру тә жірибесі мен теориясын жетілдірудің, барлық европалық елдер ү шін ортақ педагогикалық теорияны ө ң деудін қ ұ ралын кө рген. Ол европа еледеріндегі халық аралық жә не педагогикалық журналдың білім беру ә дістері мен классификациялау ү шін халық аралық зерттеу органын қ ұ ру қ ажет деп санады.

3. Европа елдеріндегі салыстырмалы педагогиканың алғ ашқ ы зерттеушілері. Францияда «алғ ашқ ы» педагогикалық саясатшы атағ ына Сорбонна профессоры жә не халық тық білім жоғ арғ ы Кең ес мү шесі В.Кеззен (1792-1867) ие болды. Ү кімет тапсырысы бойынша ол 1830 жылдары бірнеше рет білім беру жү йесін зерттеу ү шін Пруссияғ а барғ ан.Прусс берудегі енгізулер туралы, олардың мазмұ ны мен ә дістері туралы баяндамалары оң нә тиже берді. 1865 жылы ағ артушы Ж.М.Бодуэн «Бельгия, Германия жә не Швейцариядағ ы бастауыш білімнің қ азіргі жағ дайы туралы баяндамасын» жасады.

ХІХ ғ. 80-90 ж.ж Е.Дрейфус – Бриссак 3 томдық «Жаң а тә рбие: салыстырмалы-педагогикалық зерттеу» ең бегін жарық қ а шығ арды.

ХХ ғ. басындағ ы ең бектерінен В. Фридельдің «Шетелде мұ ғ алімдерді дайындау» (1903) жә не «Шетел педагогикасы» (1910) деген кітаптарын ерекше атауғ а болады; соң ғ ысында 9 елдегі міндетті оқ ытуды ұ йымдастыруды салыстырмалы тү рде бейнелеген. Бұ л Батыс елдерінің мектептерін қ арастырумен қ атар (Англия, Германия, Италия, АҚ Ш) Жапония жә не Мысырдағ ы білім беру саласын ұ йымдастыруғ а мінездеме алғ ан европалық алғ ашқ ы ең бектердің бірі.

Германияда ХІХ ғ асырдың шетел педагогикалық проблематиканың ірі зерттеушілерінің бірі – Мюнхен университетінің профессоры Ф.Тирш (1774-1860). Мектеп басшыларының тапсырыстары бойынша жасалғ ан шетелдік іссапарлары нә тижесінде «Батыс елдері Германия, Голландия, Франция жә не Бельгиядағ ы қ оғ амдық білім берудің қ азіргі жағ дайы туралы» 3 томдық ең бегін жазды. (1838)

Келесі он жылдық тағ ы Л.Штейннің маң ызды деген ең бектерінен «Германия,

Англия, Франция жә не басқ а мемлекеттердегі бастауыш жә не кә сіптік білім беру» (1868) жә не А.Баумейстердің «Европа жә не Солтү стік Америка елдеріндегі жоғ арғ ы білім беруді ұ йымдастыру» (1897) ерекше атауғ а болады.

Англияда салыстырмалы педагогиканың «Пионерлері» атағ ын алғ андар М.Арнольд (1822-1888) жә не М.Сэдлер (1861-1943). Арнольд ө зінің педагогикалық ең бектерінде – «Франциядағ ы халық тық білім» (1861), «Германиядағ ы жоғ арғ ы білім» (1874) жә не басқ а ең бектерінде – Англиядағ ы жә не басқ а елдердегі білім беру саласы дамуын детермидеген факторларын белгілі иерархиялық жү йе арқ ылы анық тауғ а ә рекет жасағ ан. Оның ойынша екі фактор басты рө лде – тарихи дә стү рлер мен ұ лттық мінез, нақ осылар сол немесе басқ а елде білім беру жү йесінің спецификасын бірінші болып анық тайды.

- М.Сэдлер ә ртү рлі елдерде білім беру саласының дамуына ық пал ететін факторларының анализін жалғ астырып терең деткен. Сэдлердің ұ сынысымен 1894 ж. Лондонда:

- міндетті ағ ылшын жә не шетел мектептерінің дамуы туралы ақ парат жинау; жаң а оқ улық тар, мақ алалар, педагогикалық қ ұ жаттарды жә не сә йкес келетін аналитикалық баяндамалардың каталогтарын қ ұ ру (жасау) болып табылатын арнайы мекеме ашылғ ан болатын.

ХІХ ғ. АҚ Ш-та білім беру саласы дамуындағ ы шетелдік тә жірибелерді зерттеуге ө з ү лестерін қ осқ ан ағ артудың кө рнекті қ айраткерлері – Г.Манн (1796-1859) жә не Г.Барнард (1811-1900) Европаның жеті мемлекетіне барып, олардың мектептерімен тү бегейлі танысуының нә тижесінде Манн қ оғ амдық резонансқ а ие болғ ан жә не ү кіметтің арнаулы мектеп білімін жетілдіру туралы шешім қ абылдауына айтарлық тай ық пал еткен бірнеше баяндамасын жасады.

Шетелдік тә жірибені зерттеген, сонымен қ атар Европа жерлерінде «педагогикалық саяхат» жасағ ан Барнард болды. Педагогикалық ортада оның атын шығ арғ ан «Тү рлі еледрдегі халық тық білім беру жү йесі, мекемелері мен статистика» атты 2 томдық монографиясы болды. (1872).

1898-1899 ж.ж Д.Ж. Рассел Колумбиялық университеттің педагогикалық колледжінің студенттеріне салыстырмалы педагогика бойынша 1-ші курсын оқ ып берді.

1910 ж. А.Флекснердің «Америка, Англия жә не Германия университеттері», 1911 ж. Ж.Браунның «Германия мен АҚ Ш-та орта мектеп мұ ғ алімдерін дайындау» кітаптары жарық қ а шық ты.

4. Шетелдегі білім беру саласындағ ы отандық зерттеушілер. Ресейде шетелдік білім беру жү йелерін жү йелі тү рде зерттеуді бастағ ан. К.Д.Ушинский болғ ан. Оның бірқ атар ең бегінде бә рінен бұ рын «Қ оғ амды тә рбиедегі халық тылық туралы» (1857) атты атышулы ең бегінде Франция, Англия, Германия, Солтү стік Америкағ а ұ йымдастыру жә не олардың қ ызметінің анайылығ ын анық тап беретін халық тық білімділік туралы очерктері мазмұ ндалғ ан.

ХІХ ғ. 60 жылдары тек қ ана бір «Педагогикалық жинақ тар» атты журналда оншақ ты мазмұ нды ең бектер жарық қ а шық қ ан.

- Д.Н. Семенов «Германия мен Швейцариядағ ы педагогикалық саяхат туралы есеп» (1866);

- Н.П. Померанцев «Неміс жә не америкалық мектептер» (1868);

- Н.Х. Вессель «Пруссия, Австрия, Швейцария жә не Францияның училищелік (кә сіптік) жү йелер» (1869)жазылып басылды.

Батыс елдерінің мектептері мен университетері туралы материалдар «Бастауыш мектеп», «Мұ ғ алім», «Тә рбиелік журнал», «Халық тық ағ арту министрлігінің журналы» атты педагогикалық журналдарда, сонымен қ атар «Қ оғ амдық – саяси басылымдарда» жарияланып тұ рды.

ХХғ. басында ірі монографиялық ең бектер жарық қ а шығ а бастады.

П.Г.Мижуевтің «Франциядағ ы білім» (1900), «Америкадағ ы мектеп пен қ оғ ам» (1902), «Европа мен Америкадағ ы қ азіргі заманғ ы мектеп» (1912) атты ең бектерінде батыс елдеріндегі мектеп жү йесінің қ ызық ты салыстырмалы мінездемелер мазмұ ндалғ ан. Е.Янжулдың «Американдық мектеп. Америкалық педагогика ә дістерінің очерктері» атты кітабы ірі айғ ақ ты материалдарғ а ие болды.(1901)

Ресейдің салыстырмалы педагогика тарихшысын 1900 ж. жарық қ а шық қ ан орыс педагогы П.Капнисттің Германиядағ ы орта біліміне арналғ ан ең бегі қ ызық тыруы мү мкін. Онда гимназиялық білімдегі классицизмге аса кө ң іл бө лінген. Автор алғ ашқ ы бө лімінде отандық білімді дамыту ү шін педагогика мен шетел мектептерін зерттеудің маң ыздылығ ын кө рсеткен.

4. ХХ ғ. Шет мемлекеттерде салыстырмалы педагогиканың дамуы.