Ялы байланыс желілерінің төрт ұрпағы

Бірінші ұ рпақ 1G

Ұ ялы байланыс расымен де ө ткен ғ асырдың 70-ші жылдарының аяғ ында басталды. 1978 жылғ ы Чикагодағ ы AMPS (Advanced Mobile Phone Service) жү йесін 800 МГц ауқ ымында тә жірибелі пайдаланылғ ан нә тижелер белгілі. Алайда Қ ұ рама Штаттардағ ы бірінші AMPS ғ арыштық жү йесінің жіберілуіне бірнеше жыл қ ажет болды, ал Чикагоның ө зінде ол 1983 жылы іске асырылды. Кө п кешікпей-ақ АҚ Ш басқ а ірі қ алаларында да осы этаптағ ы AMPS стандартының аналогты жү йелері дә л осылай қ олданыла бастады.

Осы екі жағ дайдың арасында, ұ ялы байланыстың коммерциялық жү йесі 1979 жылы Токиода жіберілді. Европалық тар ө з жолдарымен кетті, Швецияда да, Норвегияда да, Дания мен Финляндияда да 1981 жылы 450 МГц ауқ ымында жұ мыс істейтін бірінші европалық NMT-450 (Nordic Mobile Telephone System) жү йесі қ ұ рылды. Ұ лыбритания 1985 жылы AMPS жү йесінің модифицияланғ ан болжамы болып табылатын TACS (Total Access Communications System) деп аталатын, 900 МГц ауқ ымында жұ мыс істейтін басқ а технологияны ендірді.

TACS стандартындағ ы мобильді байланысты ең алдымен ВТ, Cellnet жә не Vodafone мобильді байланыс операторлар ұ сынғ ан болатын.

Келтірілген мысалдарғ а кө птеген басқ а елдер ере бастады, содан кейін кө п ұ замай-ақ мобильді байланыс қ ызметтері бү кіл жер шарына таралды. 1980 жылдардың басында-ақ ұ ялы байланыстың бірінші ұ рпағ ы 1G қ олданысқ а ену ү шін, бастапқ ы мына тұ жырымдамаларды іске асыруғ а мү мкіндік берді: ұ яларда жиіліктерді қ айта қ олдану, кез-келген ұ яда олардың орналасқ ан орнын анық тай алатын терминалдардың мобильділігі, бір ұ ядан екінші ұ яғ а орын ауыстыру кезіндегі байланыстың ү здіксіз болуы – бұ л қ ұ былыс хэндовер деп аталады. Яғ ни 1G жү йесінде сымсыз байланыстың ең маң ызды мә селелерінің бірін – орнатылғ ан байланысты бір радиостанциядан екіншісіне байланыстың шығ ынынсыз жалғ ауды шеше алды.

Тағ ы да бір мә селе жиілікті қ айта пайдалану қ олдану арқ ылы шешілді, бұ л бір географикалық қ ызмет кө рсету аймағ ында айтарлық тай ү лкен трафик кө леміне қ ызмет кө рсетуге мү мкіндік береді. Нақ тылы кіріспей-ақ, 1G жү йелерінің екі шешуші стандарттың біреуіне кіретінін атап кетуге болады – скандинавиялық NMT жә не американдық AMPS.

Бірақ алдымен осы жү йелерге тә н кемшіліктерді айта кету дұ рыс болар. Мә селе сө йлесулерді тындай алу мү мкіндігі, мобильді терминалдардың клондарын дайындау мү мкіндігі, тиімсіз қ олдану себебінен жиілік ауқ ымының шамадан артық бос болмауы. Сонымен қ атар, аналогты жү йелерге тә н, қ алалық қ ұ рылыстардың қ арқ ынды салыну шарттарында радиотолқ ындардың таралуы тоқ тап қ алуы мү мкін, ол кө псә улелі радиотолқ ынның таралуынан туындайды, жә не де сө здердің берілу сапасының тө мендеуіне ә келіп соғ ады.

Сонда да болса, 1G жү йесінің ө зіне артқ ан ү мітті ақ тай алмағ анын айтпай кетуге болмайды, бұ л жү йенің бү гінгі кү ндегі байланысты тарату жү йелеріндегі ролін бағ алау ө те қ иын.

NMT-450 стандарты.

Аты айтып тұ рғ андай, бұ л FDMA технологиясының стандарты скандинавиялық елдермен (Даниямен, Нор­вегиямен, Швециямен жә не Финляндиямен) бірігіп 450 МГц ауқ ымы ү шін жасалғ ан, ал бұ л ауқ ыммен қ анық қ аннан кейін, NMT-900 деген атқ а ие болып, 900 МГц ауқ ымы ү шін де ө ң деліп жасалды. NMT желілік архитектурасының қ ұ рамына МТХ (Mobile Telephone Exchange) жылжымалы байланыс коммутациясының орталық тары, базалық станциялар BS мен абоненттік терминалдар кіреді. МТХ коммутациялау орталық тары жалпы қ олданыстағ ы телефон желілерімен тү йістіруді жергілікті, аймақ тық жә не қ алааралық дең гейде қ амтамасыз етеді. Базалық станциялар жү йенің белгілі бө лігі мен мобильді терминалдар арасындағ ы интерфейсті қ амтамасыз етеді жә не де МТХ станцияларымен сымды немесе радиорелелі жалғ аушы желілер арқ ылы байланысады.

AMPS жү йесі.

FDMA технологиясының жетілдірілген мобильді телефонды байланыс жү йесі AMPS (Advanced Mobile Phone System), XX ғ асырдың 70-жылдары атақ ты Белл зертханасында ойлап табылғ ан, ең бірінші рет 1982-1983 жылдары Чикагода, АҚ Ш-та ө рісін жая бастады, содан кейін бү кіл Солтү стік жә не Оң тү стік Америкада жә не Австралида кең інен ене бастады. Дә л осы жү йеден бастап «КарТел» операторлық компаниясының (БиЛайн сауда маркасы) да алдымен Ресейде, содан кейін Казақ танда тарихы басталды.

Сонымен қ атар, Германияда, Австрияда, Оң тү стік Африкада жә не Португалияда қ олданысқ а енген C-Netz жү йесі де пайда болды. Бұ л жү йенің кейбір негізгі сипаттамалары 2G ұ рпағ ына жататын, оның цифрлы ізбасары D-AMPS жү йесінен алынғ ан.

1G жү йелері шамамен бір технологиялық дең гейде қ ұ рылғ ан; 1G жү йесіне сә йкес келетін AMPS жү йесінің ұ яшық кө лемі ә детте 10 км ден 20 км дейін болады, бұ л дегеніміз 2G ұ рпағ ының цифрлы жү йелеріндегі ұ яшық кө лемінен ә лдеқ айда ү лкен. Ә рбір ұ яшық ө з жиілігінде жұ мыс істейді, ол кө ршілес жиіліктерді кесіп ө тпейді, ал ә р тү рлі ұ яшық тарда (бірау кө ршілес емес) бірдей жиіліктерді пайдалану, жиіліктік ресурсты анағ ұ рлым жаксы пайдалануғ а мү мкіндік береді. Ә рбір ұ яшық та ө зінің ә рекет ету аймағ ында орналасқ ан, барлық мобильді телефондарғ а қ ызмет кө рсететін ө зінің базалық станциясы BS болады.

Базалық станция басқ арушы қ ұ рылғ ыдан жә не антеннамен жалғ анғ ан қ абылдап/таратқ ыштан тұ рады. Біршама ү лкен кө лемдегі ұ яшық тар таратқ ыштар ү шін талап етілетін аз қ уатты білдіреді. Базалық станциялар бір немесе бірнеше MSC (Mobile Switching Center), кейде сондай-ақ MTSO {Mobile Telephone Switching Office) деп аталатын коммутация орталық тарымен жалғ анғ ан.