Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Арағанды 2007 ж.






 

Ә ОТ 616.314-089.21./.22

КБТ 56.6 я 7

А 91

 

 

Тіс протезін жасаудың технологиясы бойынша дә рістер курсы (оқ у - ә дістемелік қ ұ рал) Қ арағ анды: Қ ММА, 2007ж 73 б.

Авторлары: Аубакиров С.Е., Ахмадишин И.М., Кубжасарова Г.У.

 

Пікір берушілер:

1. Рузуддинов Сауырбек Рузуддинович – м.ғ.д. профессор, Асфендияров атындағ ы Қ азҰ МУ-нің ортопедиялық стоматология кафедрасының мең герушісі.

2. Жұ мабекова Аманжан Мұ хамеджановна – Қ ММА-ның хирургиялық стоматология кафедрасының ассистенті.

3. Закишева Сауле Мусагалиевна – Қ ММА-ның хирургиялық стоматология кафедрасының доценті.

 

Жұ мыстың қ ысқ аша сипаттамасы

 

Оқ у - ә дістемелік қ ұ ралы стоматологияның ө зекті мә селелеріне арналғ ан. Медицина жоғ арғ ы оқ у орындарының студенттеріне, тіс-техникалық колледждер студенттеріне, дә рігер – интерндерге, дә рігер стоматологтарғ а арналғ ан.

 

 

Қ ММА Ә дістемелік Кең есі

№8 Хаттамасынан кө шірме

11.04.07ж

 

Қ ММА Ғ ылыми Кең есі

№10 Хаттамасынан кө шірме

26.04.07ж

 

 

Қ ысқ артулар тізімі

Қ ММА – Қ арағ анды Мемлекеттік Медицина Академиясы

МОИ сық пасы - Мемлекеттік Оптикалы Институт

ММСИ – Москвалық Медициналық Стоматологиялық Институт

КХҚ – Кобальт хром қ ұ ймасы

 

1- ші Дә ріс: Тістердің функциональды анатомиясы жә не олардың сауыт бө ліктерінің қ ұ рылымдық жалпы сипаттамасы

1. Студенттерге тістердің функциональды анатомиясымен таныстыру.

2. Сауыт бө ліктерінің қ ұ рылымы.

1. Тіс топтарының функциональды бағ ытталғ ан 3 тү рі болады: фронтальды (тістеуші), екі топ бү йір тіс топтары (шайнаушы). Тістердің пішіндері олардың қ ызметіне сә йкес келеді. Тістердің тістеуші топтарын кү рек жә не ит тіс қ ұ райды. Тістеуші тістер 12, олар 6 тістен ә рбір жақ та, ү ш - ү штен ортаң ғ ы сызық тан оң ғ а жә не солғ а қ арай орналасады.

Шайнаушы тістер топтарын кіші азу тістер жә не ү лкен азу тістер қ ұ райды. Кіші азу тістер саны 8, ә рбіреуінде тө ртеу, ит тістен кейін екі – екіден орналасады; ү лкен азу тістердің саны 12, ә рбір жақ та алтаудан, ү ш – ү штен кіші азу тістен кейін орналасады. Шайнаушы тістер кө п бұ дырлы жә не шайнау беткейлері бар: жоғ арғ ы жақ ү лкен азу тісінде 4 бұ дыр, тө менгі жақ ү лкен азу тісінде 5 жә не 4 бұ дыр; кіші азу тістерде 2 бұ дырдан болады.

Тіс ү ш бө ліктен тұ рады: сауыт, мойын, тү бір. Сауыт қ ызыл иек жиегінен шығ ып тұ рады. Тү бір жақ тық альвеолағ а енгізілген, сыртқ ы қ абаты цементпен жабылғ ан.

Тісте бірнеше беткей бар:

1. Шайнау немесе окклюзиялық.

2. Бү йір немесе апроксимальды.

3. Вестибулярлы (сыртқ ы беті).

4. Оральды (ішкі беті).

2. Тістер- шырышты қ абық шаның тағ амды механикалық ө ң деуге арналғ ан сү йектенген ө сінділері болып табылады. Филогенез жағ ынан тістер сү иектердің жиегінде ө сіп, бұ л жерде жаң а қ ызметке ие болғ ан қ абыршақ тарынан пайда болғ ан. Тозу салдарынан олар ә лденеше рет жаң арып алмасып отырады: Қ арапайым омыртқ алыларда ө мір бойы кө п рет жаң арады да, ал адамда екі рет алмасады. Кейде ү ш рет ауысады.

Акула қ абыршығ ы қ уысында тістің ең басты бө ліктері – тіс кіреукесі мен дентин кө рінеді, содық тан акула тә різді балық тардан адамғ а дейінгі эвалюция процессінде тістердің гомологиясы туралы айтуғ а болады. Эвалюция барысында жорғ алаушылардың тістері жақ сү йектерінде беріктеу орнығ ып, соның нә тижесінде жақ тың ұ яшық тарында орналасқ ан тү бір бө лігі мен тағ амды механикалық ө ндейтін сыртқ ы бө лігін - тіс сауытын ажыратады. Соның ө зінде қ ұ рлық та тіршілік етуге, қ оректің тү ріне байланысты кө птеген тістер дамып, жетіле бастайды. Соның нә тижесінде балық тардағ ы тек қ оректі ұ стауғ а арналғ ан бірің ғ ай сү йір тістердің орнына сү тқ оректілерде ә р алуан қ орек тү рін ұ стап, ө ндеуге арналғ ан тү рлі пішінді тістер пайда болады, атап айтқ анда: айырып-ү зу, кесу, ұ сақ тау жә не ұ стау ү шін.

Талғ аусыз қ оректенгенге жататын адамда осы тістердің барлық тү рлері сақ талғ ан. Алайда ұ стап алу қ ызметінің сү иектердің қ олғ а ауысуына байланысты оның жақ сү йектері кішірейіп, тістерінің саны азайғ ан. Мә селен, плацентті сү тқ оректілерде тіс саны 44-ке жетеді. Жаң а Дү ниенің кентану маймылдарының тістері аздау, ал Ескі Дү ниенің тартанау маймылдарында жә не адамда тіс саны оданда аздау: 2· 1· 2· 3= 32, соның ө зінде адамда 3-азу тіс (ақ ыл тіс) ө те кеш шығ ады, бұ л тістердің регрестену бағ ытын кө рсетеді. Ауытқ у ретінде тісі шық пағ ан адамдар сипатталып жазылғ ан. Тістер ө те ертедегі омыртқ алардың денесінде қ аң қ аның басқ а бө ліктерінен пайда болғ ан бірінші қ атты қ ұ рлымдар болып табылады. Палеонтологтар палеозойдтың аяқ кезінде омыртқ алылардың пайда болғ аннан осы кезге дейін сақ талып қ алғ ан тістерінен ғ ана білген. Олардың пішіні қ оректену тә сілі мен тіршілік бейнесіне сә йкес келетіндіктен, палеонтологтар тістеріне қ арап жануарлар мен адамның қ азба қ аң қ аларын анық тай алғ ан.

Тістердің дамуы. Адам тістері шамамен ұ рық тық дамудың жетінші аптасында қ ұ рыла бастайды. Осы кезде болашақ жоғ арғ ы жә не тө менгі жақ сү иегінің альвеолярлы ө сінділері аймағ ында ауыз қ уысын қ аптайтын эпителийің қ алындағ ан жері пайда болып, ол доғ а тә різді табақ ша тү рінде астың ғ ы жақ тан мезенхимағ а бітісе ө се бастайды. Кө п ұ замай бұ л эпителий табақ шасы терең ге бойлай ө суін жалғ астыра, ұ зына бойына бір-бірімен тік бұ рыш жасай орналасқ ан екі табақ шағ а бө лінеді.

Алдынғ ы, немесе жақ – ерін, табақ шасы одан ә рі ажырап, ерін мен жақ тардың қ ызыл иектерін бө летін жә не сө йтіп, ауыз қ уысының тү зеуге ә келетін ашық эпителий қ атпарына айналады.

Артқ ы тіс табақ шасы тіркеу орналасқ ан. Осы табақ шанын жиегінде тостағ ан тә різді томпайғ ан эпителий ө сіп, ұ лғ айып, болашақ сү ттістердің бастамасын қ алайды. Бұ л томпақ тар тіс тостағ андары, немесе кіреукелі мү шелер тү зілгеннен кейін тіс табақ шасына терең дей ө сіп, кіреукелі мү шелер оның алдың ғ ы (яғ ни ерін немесе жақ сү йектеріне қ арай) жағ ында орналасқ ан.

Дамып келе жатқ ан кіреукелі мү ше пайда болғ аннан кейін кө п ұ замай тостағ ан немесе қ оң ырау пішінге келеді, соның ө зінде сә йкесті шұ қ ыр - ойыс тіс бастамасын тү зетін мезенхимамен толады.

Кіреукелі мү шелер біртіндеп тіс табақ шамен байланысын жоғ алтып, тіс бұ дыр бастамалары мү лде оқ шауланады.

Оқ шауланғ ан тіс бастамаларында тістің қ ұ рам бө ліктері пайда болады, бұ л кезде эпителий жасаушалары кіреукеге бастама береді, сү йірлі бұ дырдың мезенхима тінінен дентин мен ұ лпа тү зеліп, ал алғ ашқ ы кезде кіреукелі мү шені тіс қ апшығ ы тү рінде қ оршап тұ рғ ан мезенхимадан цемент пен тү бір қ абық шасы пайда болады.

Тіс бастамасы ө скен сайын тіс ұ яшық тарының сү йекті қ абырғ алары да биіктей береді.

Альвеолярлы ө сінділерді жабатын тін қ ызыл иек деп аталады. Бұ л жерде шырышты қ абық ша фиброзды тін арқ ылы сү йек қ абығ ымен тығ ыз тұ тасып - ө седі; қ ызыл иек тіні қ антамырларғ а бай да, ал нервтерге жарлы болады.

Тіс пен қ ызыл иектің бос жиегі арасындағ ы науа тә різді батың қ ы ойыс орналасып қ ызыл иек қ алтасы деп аталады.

Ә рбір тіс мына біліктерден тұ рады:

1) тіс сауытынан

2) тіс мойнынан

3) тіс тү бірінен

Тіс сауыты қ ызыл иектен шығ ып тұ рады, мойыны қ ызыл иекпен қ ауысырылады, ал тү бір тіс ұ яшығ ында орналасып, тіс ұ шымен аяқ талады, онда жай кө збен – тү бір ұ шында кішкене тесігі кө рініп тұ рады. Осы тесік арқ ылы тіске қ антамырлар мен нервтер келеді. Тіс сауытының ішінде қ уыс болады, ол қ уыстың ең кө лемді бө лігі - сауыт бө лігі мен қ уыстан тарылатын бө лігі – тү бір ө зегі деп аталатын тү бір бө лімнен тұ рады. Ө зек тіс тө бесінде жоғ арыда аталғ ан тө бе тесігімен ашылады. Тіс қ уысын қ антамырлар мен нервтерге бай тіс ұ лпасы толтырып тұ рады. Тіс тү бірлері қ антамырларына бай альвеолярлы сү йек қ абығ ы, тіс ұ яшық тары бетімен тығ ыз тұ тасып ө седі. Тіс, периодонт, альвеола қ абырғ асы мен қ ызыл иек тіс мү шесін қ ұ райды. Тістің қ атты заты мыналардан тұ рады: 1) дентин, 2) кіреуке, 3) цемент. Тіс қ уысын қ ұ райтын заттың кө бісі – дентин. Кіреуке сыртынан тіс сауытын жауып, ал цемент тіс тү бірін қ аптайды.

Сү ттістердің бірқ атар ерекшелігі бір: олардың кө лемі кішілеу, тө мпешіктері мен ажырасатын тү бірлері аздау. Сү ттістер мен тұ рақ ты тістердің тү бірлері саны бірдей.

Сү ттістердің шығ уы яғ ни қ ызыл иектің жұ қ арып, ауыз қ уысында тіс сауытының пайда болуы туғ аннан кейін 7 айда басталып, 3 жасқ а қ арай аяқ талады. Барлығ ы 20 сү ттіс шығ ады. Олардың тіс формуласы былай болады: 2·1·2.

Цифрлар ә рбір жақ сү йегінің жартысындағ ы тіс санын кө рсетеді: екі кү рек тіс, бір иттіс, екі ү лкен азу тіс. Алты жыл ө ткеннен кейін сү ттістер тұ рақ ты тістермен ауыса бастайды: жиырма сү ттіске қ осымша жаң а тістер шығ ып, ә рбір сү ттіс тұ рақ ты тіспен ауысады. Тұ рақ ты тістердің шығ уы бірінші ү л-кен азу тістен басталып, ү шінші азу тістен басқ а тістер 12-13 жаста шығ ып болады. Ү шінші ү лкен азу тіс 18 бен 30 жас арасында шығ ады. Адам жақ сү йегінің тұ рақ ты тістер формуласы былай болады: 2·1·2·3, барлығ ы 32. Стоматологиялық тә жірибеде бірінші кү рек тістен бастап соң ғ ы ү лкен азу тіспен аяқ тап реттік саны ың ғ айлы формуланы пайдаланады: 1, 2 (кү ректістер), 3 (иттіс), 4, 5 (кіші азу тістер), 6, 7, 8 (ү лкен азу тістер).

Сү ттістер мен тұ рақ ты тістердің шығ у реті мен уақ ыты






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.