Коррозиялар біркелкі, жергілікті және интеркристаллитті болып бөлінеді.

Біркелкі коррозия басқ а коррозияларғ а қ арағ анда қ ауіпсіздеу. Бұ йымның қ алың дығ ы жергілікті болғ анда оның механикалық қ аттылығ ы шамалы ғ ана ө згереді. Ө йткені коррозияғ а ұ шырағ ан бө лігін тазартатын болса, онда ұ йыиның беткі қ абаты бұ дыр лайып тұ рады.

Жергілікті коррозия металдардың кейбір бө ліктерін қ амтиды жә не оюды дақ немесе нү кте сияқ ты ә р тү рлі терең діктегі бү ліністер ретінде кө руге болады.

Интеркристалиттік коррозия металдық кристалдарының арасындағ ы болғ ан бұ зылыс.

Емдік жә не алдын алу апараттары – бұ л ортопедиялық қ ондырғ ылар шайнау – сө йлеу аппаратында болатын ауытқ уларды, ақ ауларды қ алпына келтіруге арналғ ан. Шайнау - сө йлеу аппарты бұ л бір бірімен тығ ыз байланыста болатын мү шелер тобын айтады, олар шайнауғ а, тыныс алуғ а, дыбыстарды қ ұ рауғ а жә не сө йлеуге арналғ ан.

Аномалия – бұ л белгілі биологиялық тү рге тә н қ ызметі мен қ ұ рылсынан ауытқ у, ағ заның даму бұ зылыстары салдарынан пайда болатын қ ұ былыс.

Кө птеген ортопедиялық алдын алуғ а жә не емдеуге арналғ ан аппараттар бекітілу ә дісіне, қ ондырғ ының тү ріне, орналасу орнына, ә сер етуі мен тағ айындалуына байланысты бө лінеді. Барлық протездер келесі ретпен топтастырылады:

· Бекітілу ә дісі бойынша:

- Алынбалы протездер – адгезия арқ ылы, анатомиялық ретенция жә не механикалық бекіткіштер (ілмектер, вестибулярлы доғ а, қ ұ лыпты бекіткіштер, тіс альвеолалық қ ұ рсау) кө мегімен бекітіледі, керек жағ дайда науқ астың ө зі протез орны тің дерін, табиғ и тістерді, олардың пародонтына, протездің ө зіне ешқ андай зиян келтірмей ауыз қ уысынан алып шығ ып, қ айтадан орнына кигізе алады. Бұ л протездерге жартылай алынбалы пластиналы пртездер, толық алынбалы пластиналы протездер жә не доғ алы протездер жатады.

- Жартылай алынбалы пластиналы протез дегеніміз – бұ л тіс қ атарының жартылай ақ ауларын жасанды қ ондырғ ылардың кө мегімен қ алпына келтіруге арналғ ан протез. Бұ ндай протездер қ ондырғ ыларына тек қ ана тіс қ атарының анатомиялық пішінін келтіріп қ оймайды сонымен бірге жоғ алтылғ ан жақ тың қ атты тің дерінің жә не ауыз қ уысының жұ мсақ тің дерінің рельефтерінің ерекшеліктерін келтіреді. Егерде ақ ауларды алынбайтын протездермен қ алпына келтіру толық жү ргізілмесе жартылай алынбалы протездер қ олданылады. Жартылай пластиналы протездер кө мегімен тіс жақ жү йесінің қ ызметі қ алпына келеді жә не оның кө мегімен айтарлық тай косметикалық нә тижеге жетуге болады. Пластиналы пртездер арқ ылы тек қ ана тістердің пішінінін жә не тү сін келтіріп қ ана қ оймай, ауыз қ уысының шырышты қ абатының рельефі мен тү сінде келтіруге борлады. Жартылай пластиналы протез негізден жә не ақ ау аймағ ында орналасқ ан жасанды тістерден тұ рады. Протездің қ ұ рамды бө ліктеріне бекіткіш элементтер – ілмектер жә не аттачмендер жатады.

Толық алмалы – салмалы протез бұ л – тіс қ атарында барлық тістер болмағ ан уақ ытта қ олданылатын протез. Барлық тістердің болмауы дистрофиялық (тіс жегісі, пародонтоз) жә не жарақ атты процестердің ә серінен тіс – жақ жү йесіндегі функциональды жә не анатомиялық бұ зылыстарғ а алып келеді. Альвеоляр ө сіндісі мен жақ тардың семуі жү реді. Жақ та барлық тістер болмағ анда самай тө менгі жақ буынында ө згерістер кездеседі. Толық алмалы – салмалы протез кө мегімен пайда болатын ө згерістерді тоқ татуғ а жә не шайнау қ ызметін қ алыптастыруғ а, науқ астың ішек жолдары қ ызметін қ алыпты жағ дайғ а келтіруге мү мкіндік туғ ызады. Толық алмалы – салмалы протездер пластмассалы негізден жә не жасанды тістерден тұ рады.

Доғ алы протездер бұ л – алынбалы протездер, тірек ілмектерден немесе қ ұ лыпты бекіткіштерден, негізі бар жасанды тістерден жә не доғ адан тұ рады. Протездің металл бө лшектері протездің қ аң қ асы деп аталады. Доғ алы протезде пластиналы протезге қ арағ анда, протезден ө тетін шайнау қ ысымы тірек тістерге ілмектер арқ ылы таралады, ал протездің негізі арқ ылы альвеолярлы ө сіндінің, жақ денесінің жә не таң дайдың шырышты қ абатына таралады. Ілмектер арқ ылы тірек тістерге шайнау қ ысымы берілгендіктен пластиналы протезге қ арағ анда доғ алы протездің негізін кішірек етіп жасауғ а болады. Доғ алы тіс протезі ілмектерден, тістесу бастырғ ышынан, металды доғ а – бюгельден, ер тә різді негізден жә не басқ а да арнайы қ ұ рылымдардан тұ рады.

- Алынбайтын протездер – бұ лар тірек тістерге немесе имплантаттарғ а уақ ытша (цинкоксидэвгенольды сық палармен) немесе тұ рақ ты бекіткіштермен (цементтер, композитті материалдар, қ ұ лыпты бекіткіштер) бекітіледі. Оларды ауыз қ уысынан алып шығ у тек қ ана дә рігердің кө мегімен арнайы қ ұ ралдарды қ олдану арқ ылы жү ргізіледі. Алынбайтын протездерге кө пір тектес протездер, қ аптамалар, салмалар, жартылай қ аптамаларды т.б. жатқ ызуғ а болады.

Тіс қ атарлары ақ ауларында олардың орналасуы мен аралығ ының ұ зақ тығ ына байланысты жә не сақ талғ ан тістердің тіректік аппаратының жағ дайына байланысты кө піртектес немесе консольды протездер қ олданылады. Консольды немесе кө піртектес протездер тіректі бө ліктен жә не протез денесінен (аралық бө лік) тұ рады.

Консольды протез бұ л – алынбайтын протез тү рі, тірек бө лігі бір жақ та ғ ана болғ анда тіс қ атары ақ ауын қ алыптастырады.

Кө пір тә різді протез – мұ нда протездің тірек бө ліктері ақ аудың екі жағ ында орналасады.

Консольді жә не кө пір тектес протездің тіректі бө ліктеріне қ аптамалар, жартылай қ аптамалар, салмалар, штифті жасанды қ аптамалар жатады.

Консольді немесе кө пір тектес протездің денесін жасанды тістер қ ұ райды, олар металдан немесе металл мен фарфордан, металл мен пластмассадан жасалады. Металдан жасалғ ан протез денесін қ ұ йылғ ан деп атайды, ал аралас тү рін – фасеткалы деп атайды. Жасанды тістердің альвеоляр ө сіндісінің шырышты қ абатына байланысты консольді жә не кө пір тектес протездің денесі жанаспалы немесе жуылмалы пішінді болып келеді. Кө пір тектес протез денесінің жуылмалы тү рін кө бінесе косметикалық тұ рғ ыдан алдың ғ ы тіс топтарына жасайды. Шырышты қ абатқ а протез денесін жанастырғ анда дыбыстың шығ уы дұ рыс болады жә не сө йлеген кезде сілекей шашырамайды. Басқ а барлық жағ дайда кө пір тектес протездің денесін шырышты қ абатпен екеуінің арасына 2-3 мм алшақ тық қ алдырып жасайды (жуылмалы тү рі).

Жасанды қ аптамалар - тістің табиғ и сауытының бұ зылыстарын қ алпына келтіруші протез. Жасанды қ аптамамен ә детте сау тістерді де қ аптайды. Егере де тіс қ атарында ақ ау болса жә не кө пір тектес протез қ олданылса жасанды қ аптама оның тірегі болады. Жасанды қ аптамалар металдардан, пластмассадан, металл мен пластмассадан, металл мен керамикадан жасалынады. Жасанды қ аптамағ а қ ойылатын талаптар:

1. Қ алыптастырушы тістің анатомиялық пішініне сә йкес келуі.
2. Айқ ын экваторының болуы.
3. Қ ызыл иек қ алтасына 0, 3-0, 5 мм кіріп, тістің мойын бө лігін толығ ымен қ оршап тұ ру.
4. Кө ршілес тістерімен жанасу нү ктесін қ алыптастыру.
5. Тө менгі жақ тың аклюзиялық қ озғ алысында тіс қ атарының тү йісуіне кедергі туғ ыбау.

Дайындалу жолына байланысты жасанды қ аптамалар штампталғ ан жә не қ ұ йылғ ан болып екіге бө лінеді.

Салма – табиғ и тіс тіндерінің жартылай бұ зылыстарын қ алпына келтіруге арналғ ан протез. Салмаларды тірек ретінде доғ алы жә не кө пір тектес протездерде қ олданады. Тістерді салмалармен протездеу келесі клиникалық жә не зертханалық кезең дерден тұ рады:

1. Тісте қ уысты қ алыптастыру.
2. Салманың балауыз репрадукциясын алу.
3. Балауыз репрадукциясын металғ а немесе пластмассағ а алмастыру.
4. Салманың дұ рыс дайындалғ анын тексеріп оны ауыз қ уысында бекіту.

Жартылай қ аптама – бұ л алынбайтын протез қ ұ рылымы, табиғ и тісті ішкі, бү йірлі жә не шайнау беттерінен жауып тұ рады. Жартылай қ аптамалар кө пір тектес протездердің тірегі ретінде жақ сы косметикалық нә тиже беру ү шін қ олданылады. Жартылай қ аптамаларды алтын – платина қ ұ ймасынан немесе тот баспайтын болаттан жасайды.

Ә дебиеттер

1. Гаврилов Е.И., Щербаков А.С. «Ортопедическая стоматология»;

2. Демнер Л.М. «Зубопротезная техника»;

3. Гаврилов Е.И., Альшиц И.М. «Ортопедическая стоматология»;