Лизинг формалары және түрлері

Кө п жағ дайларда «лизинг» тү сінігін машина, қ ондырғ ыларды т.б. жалғ а, яғ ни ұ зақ мерзімге жалғ а беру деп кө рсетеді. Шетелдер тә жірибесінде жалғ а берудің ү ш тү рі қ арастырылады:

1. Қ ысқ а мерзімге жалғ а беру - рентинг, яғ ни бірнеше сағ аттан 1 жылғ а дейін

2. Орташа мерзімге жалғ а беру – жедел, яғ ни 1 жылдан 3 жылғ а дейін

3. Ұ зақ мерзімге жалғ а беру – 3 жылдан ұ зақ мерзімге.

Лизингтің жіктелуі.

Қ атысушылар қ ұ рамына байланысты:

- тура лизинг, бұ л кезде мү лік иесі ө з еркімен объектіні лизингке ө ткізеді (екі жақ ты келісім);

- жанама лизинг (ү ш жақ ты немесе кө пжақ ты лизинг), бұ л кезде мү лікті беру делдал арқ ылы жү зеге асырады.

Тура лизингктің жиі кездесетін тү рі – қ айтымды лизинг, лизинг фирмасы иесінен мү лікті сатып алып, оны оғ ан қ айта жалғ а береді.

Мү лік типіне байланысты:

- жылжымалы мү лік лизингі;

- жылжымайтын мү лік лизингі;

- бұ рын пайдаланылғ ан мү лік лизингі;

Нарық секторына байланысты:

-ішкі лизинг (бір елдің ішінде)

-халық аралық лизинг (экспортты жә не импортты)

Ө теу дең гейіне байланысты:

- бір келісімнің ә рекет ету мерзімінде мү лік қ ұ ны толық ө телетін лизинг;

- толық ө телмейтін лизинг.

Амортизация шартына байланысты:

- толық амортизациясы жә не лизинг объектісінің қ ұ ны толық ө телетін лизинг;

- амортизациясы жә не лизинг объектісінің қ ұ ны толық ө телмейтін лизинг.

Лизингтік тө лемдер сипатына байланысты:

- ақ ша тө лемімен жү ргізілетін лизинг– барлық тө лемдер ақ ша нысанында жү ргізіледі;

- компенсациялық тө леммен жү ргізілетін лизинг – тө лем аталғ ан жабдық ты ө ндірілген тауарларды жеткізу немесе қ арсы қ ызмет кө рсету нысанында жү зеге асырылады;

- аралас тө лемді лизинг.

Лизингтің аталғ ан нысандарын екі негізгі тү рге біріктіруге болады, бұ л жедел жә не қ аржылық лизинг.

Жедел лизинг – кө ліктік қ ұ рал-жабдық тарды, аппаратуралар мен т.б. техникаларды нормативті мерзімнен қ ысқ а мерзімге жалғ а беру, яғ ни лизингке беруші оларды бірнеше рет қ ысқ а мерзімге жалғ а береді. Бірақ, мү ліктің толық қ ұ нын қ алпына келтіру жә не сұ раныстың болмау тә уекелдері жоғ ары болады.

Қ аржылық лизинг – сатып алғ ан мү лікті нормативті мерзімге жә не амортизациясының толық ө телу мерзіміне уақ ытша пайдалануғ а беру. Нә тижесінде лизингке беруші мү ліктің толық қ ұ нын қ айтарып алады жә не лизингтік келісімнен пайда табады.

Лизингтік тө лемдердің жалпы сомасының есебі мынадай формуламен анық талады:

ЛТ=АА+НТ+КС+Қ Т+Қ Қ С, (1)

ЛТ- лизингтік тө лемдердің жалпы сомасы;

АА – ағ ымдағ ы жылдағ ы амортизациялық аударымдар сомасы;

НТ – лизинг берушінің несиелік ресурсты пайдаланғ аны ү шін тө лемі;

КС – лизингтік келісім-шарт бойынша мү лікті бергені ү шін лизинг берушіге комиссиондық сыйақ ы;

Қ Т – кө рсеткен қ ызметі ү шін қ осымша тө лем;

Қ Қ С – лизинг берушінің кө рсеткен қ ызметі ү шін лизинг алушы тө лейтін қ осымша қ ұ нғ а салық.