Жерді пайдалануды ұйымдастыру

«Жер кодексі» заң ына сә йкес а рнаулы жер қ орына 10-15 % басқ а таратылғ ан шаруа қ ожалық тарының жері, 3 жыл қ атарымен пайдаланылмағ ан шаруашылық тардың жері, шаруа қ ожалығ ын жү ргізуден бас тартқ ан шаруашылық тардың жері ауысады.

Пай иелерінің жер пайы ү лесіне «Жер ү лесіне қ ұ қ ығ ы туралы Куә лік» беріледі.

Жер ү лесін пайдалану жолдары:

· куә лік арқ ылы ауылшаруашылығ ы жерін жалғ а алып, шаруа қ ожалығ ымен айналысу мү мкіндігі

· куә лік арқ ылы жерді жекеменшікке сатып алу мү мкіндігі

· жекеменшіктегі жерді кепілдікке қ ойып, банкден несие алу мү мкіндігі

· жер пайын ө ндірістік коперативтің жарғ ылық қ орына ө ткізіп мү шелікке кіру мү мкіндігі

· жер пайын жә не мү ліктік пайды ЖШС-ң жарғ ылық қ орына ө ткізіп мү ше болу мү мкіндігі

2005 ж. 1 қ аң тарына дейін жалғ а алынғ ан жерді субарендағ а беру мү мкіндігі болды, бірақ 20 ақ паннан бастап бұ л мү мкіндік жойылды, яғ ни субарендағ а берілген жерді қ айтарып алып, не жекеменшікке сатып алу, немесе шаруашылық субьектілерінің жарғ ылық қ орына ө ткізіп мү шелікке ену талабы қ ойылды. Аталғ ан талаптар орындалмағ ан жағ дайда шаруашылық тың жері мемлекеттік меншікке қ айтарылады.

Кез келген кә сіпорыннан шаруа қ ожалығ ымен айналысу мақ сатында шығ атын болсаң ыз мү ліктік жә не жер пайы ү лесің ізді ақ шалай немесе натуралды тү рде алып шығ уғ а қ ұ қ ығ ың ыз бар.

Куә лік негізінде жер алу ү шін жер комитетінің қ ызметкерлері алынатын жердің шекарасын анық тап, қ ожалық басшысына жерді пайдалану қ ұ қ ығ ын беретін Мемлекеттік актісін береді.

Шаруа қ ожалығ ымен айналысуғ а 18-ге толғ ан кез келген азамат қ ұ қ ық ты, яғ ни ауылшаруашылығ ында істеген тә жірибесі бар, ауылшаруашылығ ы білімі бар азаматтардың қ ұ қ ығ ы бар.

Жер ү лесі қ ұ қ ығ ына сә йкес жер алу тә ртібі:

· жергілікті атқ ару ұ йымына (ә кім) жер беру туралы ө тініш

· алынатын жерді алдын ала таң дау

· жерді беру жә не бермеу туралы ә кімнің шешімі. Аталғ ан шешім тиісті комиссияның (депутат, архитектор, жер комитетінің қ ызметкері) ұ сынысы бойынша қ абылданады.

· берілетін жердің шекарасы анық талады

· жер ү лесіне қ ұ қ ығ ын беретін қ ұ жат беріледі

Жер берілмеу шешімі 7 кү н ішінде беріледі, егер шешіммен келіспеген жағ дайда сот арқ ылы шешуге болады.

18 жасқ а дейін мұ рағ а қ алтырылғ ан жер жалғ а беріліп, пайда табуғ а мү мкіндік туады.

Азаматтық тан шық қ ан жағ дайда жерді пайдалану қ ұ қ ығ ы мемлекет меншігіне қ айтарылады.

Жер ү лесіне қ ұ қ ығ ы туралы тө мендегідей қ ұ жаттар беріледі:

· жекеменшік жеріне қ ұ қ ығ ы туралы акті

· жерді тұ рақ ты пайдалану қ ұ қ ығ ы туралы акті

· жерді уақ ытша пайдалану туралы акті

· жерді уақ ытша қ айтарымсыз пайдалану туралы акті

Жерді жалғ а беру жә не меншікке сату мерзімі.

Шаруа жә не фермер қ ожалық тарымен айналысу мақ сатында ауылшаруашылығ ы жері қ ысқ а мерзімге - 5 ж. дейін, ұ зақ мерзімге – 5 ж. 49 ж. дейін республика азаматтарына жә не мемлекеттік емес заң ды тұ лғ аларғ а жалғ а беріледі, 49 ж. дейін сатылады. Шетел азаматтарына, фирмаларына жә не азаматтығ ы жоқ адамдарғ а 10 ж. дейін жалғ а беріледі.

Ауылшаруашылығ ы жерін сатып алу алдымен тікелей ауылшаруашылығ ында жұ мыс атқ аратын азаматтарғ а, яғ ни ауылшаруашылығ ында тә жірибесі бар, ауылшаруашылығ ы білімі бар жә не тиісті ауданда, қ алада, ауылда тұ ратын адамдарғ а беріледі.

Мемлекеттік меншіктегі кейбір ауылшаруашылығ ы жері аукцион арқ ылы сатылуы мү мкін. Бірақ жергілікті атқ ару органы (акимат) алдын-ала қ андай жерлер аукционғ а тү суі мү мкіндігін анық тап, тізімін бекітеді.

Ө ндірістік кооперативтер, ЖШС қ ұ рамынан шаруа қ ожалығ ымен айналысу мақ сатында шық қ ан жағ дайда аталғ ан субьектілердің жарғ ылық қ орындағ ы жер ү лесі пай иелеріне ақ шалай немесе заттай қ айтарылады.

Республика азаматтары жекеменшікке тө мендегідей жерлерді сатып алу мү мкіндігі бар:

· шаруа (фермер) қ ожалығ ының жері

· жеке ү й шаруашылығ ының жері (қ осалқ ы)

· бау-бақ ша жері

· саяжай қ ұ рылысының жері

· тұ рғ ын ү й қ ұ рылысы жері

Мемлекекттік емес заң ды тұ лғ алар жекеменшікке тө мендегідей жерлерді сатып алуы мү мкін:

· тауарлы ауылшаруашылығ ы ө ндірісі жері

· орман шаруашылығ ы жері

· ғ имараттар қ ұ рылысы жері

Шетел азаматтары, азаматтығ ы жоқ адамдар жә не шетел фирмалары жекеменшікке тө мендегідей жерлерді сатып алуы мү мкін:

· ғ имараттар қ ұ рылысының жері

Қ алғ ан жерлер тек жалғ а беріледі.

Ауылшаруашылығ ы жә не т.б. жерлер жекеменшікке 2 жағ дайда сатылады:

· бірден сатып алу қ ұ нын тө леу арқ ылы

· жең ілдік бағ амен ұ зақ мерзімде (10 ж) сатып алу

1-ші жағ дайда сатып алынғ ан жекеменшіктегі жерді заң ғ а сә йкес ө з қ алауың ызша пайдалануғ а қ ұ қ ығ ың ыз бар (сатуғ а, жалғ а беруге, жарғ ылық қ орғ а ө ткізуге, кепілдікке беруге, мұ рағ а қ алдыруғ а).

2-ші жағ дайда сатып алынғ ан жерді пайдалану (сату, жалғ а беру, жарғ ылық қ орғ а ө ткізу қ ұ қ ық тары тіркелген мерзімнен 10 ж. ө ткен соң пайда болады. Ал кепілдікке беру қ ұ қ ығ ы сатып алынатын жердің 50 % қ ұ нын тө легеннен кейін туады жә не пайдалану қ ұ қ ығ ы тек тө ленген жерге ғ ана туады.

Сату бағ асының негізіне тиісті қ аулымен бекітілген базалық тө лемдер алынады.

Жең ілдік бағ а 1 га жердің базалық тө лемінің 75 % мө лшерінде есептеледі.

Азаматтық тан шық қ ан жағ дайда жекеменшік қ ұ қ ығ ы тоқ татылады, яғ ни:

· жекеменшік жері мемлекеттік меншікке қ айтарылады

· 10 ж. дейін жалғ а беруге тиісті қ ұ жаттар дайындалады 1 ж. мерзімінде

Мемлекеттік меншікке қ айтару бастапқ ы сатып алу бағ асымен жү ргізіледі.

Мемлекеттік емес заң ды тұ лғ аларғ а ауылшаруашылығ ы жерін сату тө мендегідей тә ртіппен жү ргізіледі:

· жергілікті атқ ару органына (акимат) ө тініш

· жер ү лесі қ ұ қ ығ ы туралы Куә ліктің нотариалды бектітілген кө шірмесі

· салық тө леу куә лігінің кө шірмесі

· заң ды тұ лғ аны мемлекеттік тіркеу куә лігінің кө шірмесі

· салық органының аталғ ан кә сіпорын бойынша мемлекетке қ арызының бар екенін немесе жоқ екенін кө рсететін анық тамасы

Жерді сату туралы шешім акиматта 1 ай шамасында қ абылданады. Оң тайлы шешілген жағ дайда жерді сатып алушы акиматпен келісім-шартқ а тұ рады.

2003 ж. 30.10.08. қ абылданғ ан қ аулымен республиканың ә р облысы, ә р ауданы дең гейінде жеке азаматтарғ а, заң ды тұ лғ аларғ а, шетелдік азаматтарғ а, фирмаларғ а ауылшаруашылығ ы жерін сату, жалғ а беру мө лшері бекітілді.

Жер тө лемі 2 тү рде жү ргізіледі:

· жер салығ ы тө лемі

· жал тө лемі

Жер салығ ы базалық тө лемнен 0.1 % дең гейінде анық талады.

Мысалы, 1000 га жерге жал тө лемі тө мендегідей есептеледі.

· 1 га жердің базалық тө лемі 25 мың тенге

· жердің шартты қ ұ ны 1000 га * 25.0 = 25000.0 мың тенге

· жер салығ ы 25000.0 * 0.1: 100 % = 25.0 мың тенге

· жал тө лемі жерсалығ ының 100-120 % дең гейінде, яғ ни

25.0 * 1.2 = 30.0 мың тенге

Ү й шаруашылығ ына, бау-бақ ша, саяжай, ү й қ ұ рылысына қ айтарымсыз берілген жер басқ а мақ сатта пайдаланылғ ан жағ дайда жерге «меншік иесі» жергілікті бюджетке кадастрлық бағ амен жер қ ұ нын тө лейді.

Жер телімін жалғ а беру қ ұ қ ығ ын сату, немесе кепілдікке беру, немесе шаруашылық субьектілерінің жарғ ылық қ орына берудегі тө лем мө лшері жердің кадастрлық қ ұ нынан тө мендегідей мө лшерде жә не мерзім аралығ ында есептеледі:

· 10 жылғ а дейін – 2% ә р жылғ а

· 11-30 ж – 20% + 1, 5% 10 жылдан жоғ ары ә р жылғ а

· 31-49 ж – 35% + 1% 30 жылдан жоғ ары ә р жылғ а

Жеке меншікке берілетін жерге Ү кімет тарапынан жер теліміне базалық тө лемдер тағ айындалды.

Астана қ аласының тө ң ірегіндегі, облыс орталық тарынан, республикалық маң ызды жерлерден, курорт аймақ тарынан жеке меншікке берілетін жерлерге базалық тө лемдер 2 есеге кө теріледі.

Сонымен бірге Ү кімет тарапынан базалық тө лемдерге тү зету коэффициенттері тағ айындалды. Кө теру жә не тө мендету коэффициенттерінің максималды шегі 2 еседен аспауы қ ажет. Тү зету коэффициенттері жердің сапасын, орналасуын, сумен қ амтамасыздығ ын, қ ызмет кө рсету орталық тарынан қ ашық тығ ын т.б. ескереді.

Жеке меншікке тегін берілетін жер телімдерінің нормасы:

· ү й шаруашылығ ына – суарылмайтын жерден 0, 25 га, суармалы жерден 15 га

· ү й қ ұ рылысына – 0, 10 га

· бау-бақ ша, саяжай қ ұ рылысына – 0, 12 га