Шаруа (фермер) қожалығы

Шаруа (фермер) қ ожалық тары. Қ азақ станның Азаматтық кодексіне сә йкес ә ртү рлі а/ш қ ұ рылымдары (акционерлік қ оғ ам, ә р типтегі серіктестіктер, кооперативтер, қ ожалық тар) қ алыптасуда.

Жекешелендіру кезең інде (90-шы жылдары) шаруашылық формасын таң дау алдымен оның қ аржылық жағ дайымен негізделді:

1 топ – тұ рақ ты рентабельді кә сіпорындар (10 пайызғ а жуық) – акционерлік жолды таң дады

2 топ – рентабельділігі орта дең гейдегі кә сіпорындар (20 пайызғ а жуық) – ЖШС, ө ндірістік кооперативтерге ауысты

3 топ – жоспарлы-зиянды кә сіпорындар (70-80 пайыз) – шаруа (фермер) қ ожалығ ына ауысты

Ең жоғ арғ ы сатыдағ ы кә сіпорындарғ а акционерлік негіздегі кә сіпорындар жатады, яғ ни олар бірден мемлекеттік кә сіпорынның мү ліктерін сатып алу арқ ылы жабық типтегі АҚ -ғ а ауысты, мү ліктің бір ү лесі акционерлерге – ұ жымғ а пұ рсатты акциаларды тарату арқ ылы тегін берілді. Қ аржылық жағ дайы орта дең гейдегі кә сіпорындар ЖШС, ө ндірістік кооперативтеріне ауысты, ал зиянды кә сіпорындар толығ ымен таратылып мү ліктері жанұ яларғ а пай ү лесіне тегін беріліп шаруа қ ожалық тары қ ұ рылды. Сондық тан бү гінгі кү ні шаруа қ ожалық тарының басым кө пшілігі – жанұ ялар негізінде қ ұ рылғ ан қ ожалық тар болып есептеледі.

Шаруа (фермер) қ ожалық тары – ауыл шаруашылығ ы жерлерін ө ндірістік мақ сатта пайдаланатын, а/ш ө німдерін ө ң деумен, сатумен айналысатын жеке кә сіпкерлік («Жеке кә сіпкерлік туралы» Қ Р заң ы).

Шаруа (фермер) қ ожалық тарының қ ызметі «Шаруа (фермер) қ ожалық тары туралы», «Жер кодексі» заң дарымен реттеледі.

Кә сіпорын мү лкі алғ ашқ ы, баланстық жә не қ алпына келтіру (нарық) қ ұ ндарымен бағ аланды.

Мұ ліктің қ алпына келтіру қ ұ ны – инфляция ө згерісін, бағ алардың ә р кезең дегі ө згерісін ескеретін тү зету коэффициенттері арқ ылы анық талатын қ алдық қ ұ ны.

Мү лік қ алпына келтіру қ ұ нымен бағ аланып мү ліктік пай қ оры есептелді.

Ауыл шаруашылығ ы жерлері 1 гектардың шартты нормативті бағ асы арқ ылы бағ аланып жер пай қ оры есептелді.

Мү ліктік жә не жер пай қ орларын пай иелеріне ең бек ү лестеріне сә йкес бө лу арқ ылы ә р жұ мыскердің мү ліктік жә не жер пайы анық талды.

Жұ мыскердің ең бекке қ атысу ү лесі (КТУ) ең бек стажына, соң ғ ы 5 жылдағ ы ең бекақ ысына, мамандық, білім дең гейіне т.б. адами факторларғ а сә йкес анық талды.

Жер пайын анық тауда барлық жердің 10-15 пайызы арнаулы жер қ орына жіберіледі.

ШҚ (ФҚ) формалары:

1) жалпы бірлескен меншікке негізделген жанұ ялық кә сіпкерлік формасындағ ы шаруашылық

2) жеке ө з кә сіпкерлігіне негізделген шаруашылық (фермер)

3) бірлесіп қ ызмет істеу туралы келісім-шарт негізінде қ ұ рылғ ан қ арапайым серіктестік шаруашылығ ы.

Егер шаруа қ ожалық тарының басым кө пшілігі 90-шы жылдары зиянды кә сіпорындарды тарату арқ ылы қ ұ рылғ ан болса, бү гінгі кү ні қ ожалық тар 2 жолмен қ ұ рылады:

· а/ш кә сіпорындарынан бө лініп шығ у арқ ылы

· арнаулы жер қ оры ү лесінен кә сіпорыннан тыс (аудан, қ ала) азаматтардың жер алуы арқ ылы

Заң ды тұ лғ алар формасы коммерциялық жә не коммерциялық емес болуы мү мкін.