Азақстандағы карточка жүйесі.

Қ азақ станда бү гінгі кү ні 2, 0 млн. жуық қ азақ стандық (халық тын 13%-ы) тө лем карточкаларың иеленушілері болып табылады. Оның ішінде 96 %-ы – ү ш жетекші банктің: «Халық тық банкінің», «Тұ ранӘ лемБанкінің» жә не «Казкоммерцбанктің» клиентері. Ө ткен жылғ ы 1 желтоқ сандағ ы жағ дай бойынша тө лем карточкаларын қ абылдау ү шін 824 банкомат жә не 4068 РОS-терминал, оның ішінде 2551-і – сауда кә сіпорындарында орнатылды.

Тө лем карточкаларының 70%-ғ а жуығ ы – VISA тө лем жү йесінің карточкалары. Одан кейінгі орында «Халық тық банкінің» Altyn карточкалары, «MasterCart» халық аралық тө лем жү йесінің карточкалары жә не «Тұ ранӘ лемБанкінің» «Alemcart» локальды карточкалары. Қ алғ ан карточкалар - American Express, Diners Clab карточкалары жә не басқ а банктердің локальды карточкалары.

Ө кінішке орай, тө лем карточкаларының мү мкіндіктері бізге ә зірше толық кө лемде ашылғ ан жоқ. Кө птеген карточка иеленушілер ү шін оларды бірден-бір пайдалану орнына жақ ын жердегі банкомат болып табылады. Қ олма-қ ол ақ ша алу тө лем карточкалары бойынша жасалатын барлық қ аржылық операциялардың 97%-на жуығ ын қ ұ райды.

Жә не барлық «операциялар» шоттағ ы қ алдық ты білумен жә не жалақ ы, зейнетақ ы немесе стипендия алумен шектеледі. Тө лем карточкаларын қ абылдайтын сауда нү ктелері ә лі де ө те аз (4%-ын ғ ана қ амтиды).

Есеп айырысудың қ олма-қ ол жасалмайтын нысанын дамыту мақ сатында Қ азақ стан Республикасы Ү кіметінің 2.07.02 ж. №713 қ аулысымен «Микропроцессорлық карточкалар негізінде Тө лем карточкаларының ұ лтық банкаралық жү йесін дамыту бағ дарламасы» (ТКҰ БЖ) бекітілді.

Ұ лттық банктің бастамасы бойынша жә не қ азақ стандық 11 банктің қ атысумен ТКҰ БЖ басқ ару ү шін арнайы ұ йым - «Процессинг орталығ ы» ЖАҚ -ы қ ұ рылды. Visa халық аралық тө лем жү йесінде сертификаттау туралы ресми растауды алып, «Процессинг орталығ ы» ЖАҚ -ы қ осу мә селелерімен белсенді айналысуда, бірінғ ай ұ лттық тө лем жү йесін қ ұ ру мә селесін талқ ылауда, сондай-ақ ТҚ Ұ БЖ шең берінде микропроцессорлық карточкалар ү шін бірінғ ай ұ лттық стандарттарды ендіру мә селелерін пысық тауда.

ТКҰ БЖ-ның негізгі мақ саты мыналарды қ амтиды:

2 ақ ша айналымында бақ ылауды кү шейту жә не қ олма-қ ол ақ шаның кө ленкелі айналымын азайту;

3 жалақ ы, зейнетақ ы, жә рдемақ ы тө леудің тетігін жетілдіру;

4 коммуналдық тө лемдер жинау, кө лік, байланыс қ ызмет кө рсетулеріне ақ ы тө леу процестерін оң тайландыру;

5 бюджеттік (салық, кеден) жә не ө зге де міндетті алымдарды қ олма-қ ол емес нысанда жү зеге асыру ү шін микропроцессорлық карточкалар технологиясын қ олдану;

6 қ олма-қ ол ақ ша эмиссиясына жұ мсалатын шығ ыстарды қ ысқ арту.

Жалпы ұ лттық міндеттерді іске асыру мақ сатында барлық банктерді бірінғ ай процессингтік ұ йым арқ ылы жұ мыс істеу ү шін біріктіру банктердің эквайринг бизнесін неғ ұ рлым тиімді жасауына, ал босағ ан қ аржы ресурстарын пластикалық карточкаларғ а қ ызмет кө рсетудің инфрақ ұ рылымын дамытуғ а жә не банктік қ ызмет аясын кең ейту ү шін бағ ыттауғ а мү мкіндік берді.

Сонымен, «Процессинг орталығ ы» ЖАҚ -ы алдында мынадай негізгі міндеттер тұ р:

7 микропроцессорлық технологиялар базасында тө лем карточкаларының ұ лттық жү йесін қ ұ ру;

8 халық аралық жә не ұ лттық карточкаларды қ абылдауды қ амтамасыз ететін жалпы ұ лттық эквайринг желісін қ алыптастыру.