Электронды микроскопия

Л Фараби атындағ ы Қ азақ Ұ лттық Университеті Химия жә не Химиялық технология факультеті Бейорганикалық заттардың химиялық технологиясы мамандығ ы.

РЕФЕРАТ

Тақ ырыбы: Электронды микроскопия туралы жалпы тү сінік.

БЗХТ – 304 Қ

Орындағ ан: Тү гелбай Сапарбек

Абылдағ ан: Азат С.

Алматы -2015.

ЭЛЕКТРОНДЫ МИКРОСКОПИЯ

Жалпы тү сінік. Қ азіргі электронды микроскоптың кө рсеткіштік қ абілеттілігі 0, 1-0, 3 нм-ге дейін жетеді. Электрондық микроскоптың қ ұ рылыс принципі жарық микроскопына ұ қ сас, сә улелерінің рө лін электр тоғ ымен қ ыздырылғ ан вакуумда орналасқ ан V пішінді фольфрам жібі электрондар тасқ ынының қ ызметін атқ арады, ә йнек линзалардың орнында электромагниттік линзалар орналасқ ан. Жарық микроскопының объективі мен окулярының орнына электрондық микроскоптың магниттік катушкалары сә йкес келеді. Электронды микроскопта міндетті тү рде вакуум болуы қ ажет, себебі ауада электрондар алысқ а кете алмайды, оттегі, азот немесе кө мір қ ышқ ыл газы молекулалармен кездессе, олар бө геліп ө з жолын ө згертіп шашырай кетеді. Электрондар тасқ ынының бағ ытын қ ажетіне қ арай қ уатты электр ө рісі немесе магнит ө рісімен ө згертуге болады. Электрондардың жылдамдығ ы ү десе, электрондық микроскоптың шешуші кабілеті артады.

Электронды микроскоптың экраны мен фотопластинкада 50 000 есе ү лкейтуге, фотошығ аруда одан да кө п есе ү лкейтуге (10) болады. Қ азіргі уақ ытта флуоресценцияланатын экраннан электронды-микроскопиялық суреттерді сандық телекамерамен компьютерге беріледі. Принтерді пайдалана отырып, суреттерді шығ ара алады. Электронды микроскоптың кө мегімен металл мен кристалды торларда зерттеуге қ олданады.

Электронды микроскоптарда жарық тың орнына электрон сә улелері қ олданылады, осығ ан байланысты қ олданылатын қ уаттың кү ші 50—100 кВ-қ а дейін барады, ал толқ ын ұ зындығ ы 0, 056-0, 035 А°-ге жетеді. Толқ ын ұ зындығ ы неғ ұ рлым қ ысқ а болса, микроскоптың кө рсеткіштік қ абілеттілігі сорғ ұ рлым артатынын физика курсынан жақ сы білеміз. Осығ ан байланысты электронды микроскоптардың кө рсеткіштік қ абілеттілігі − 1-7 А°- ғ а, ал ү лкейткіштік қ абілеттілігі 600 000-ғ а дейін жетеді. Электронды микроскоптың кө мегімен қ арайтын заттың қ алың дығ ы 400− 600А° препаратты кө руге болады, ө йткені қ алың препараттан электрондар ө те алмайды, олардың ө ткізгіштік қ асиеті нашар. Электронды микроскопқ а препарат дайындайтын приборды ультрамикротом деп атайды. Осы прибордың кө мегімен жұ қ а кесінді жасап, оны объекті торына бекітіп, арнайы бояулармен бояп, электронды микроскоппен қ арайды. Электрон сә улелері препарат арқ ылы ө ткенде объектінің ү лкейтілген «кө лең кесі» экранғ а тү седі.

Электронды микроскопия

Электронды микроскопия талдаулар ішіндегі негізгілерінің бірі болып табылады. Себебі бұ л ә діс заманауи болып табылады. Электронды микроскопияның шық қ анына енді 15 жыл болды. Ө зінің осындай жас ә сдіс екендігіне қ арамастан, қ азіргі кү ндерде ө те кө птеп қ олданылуда. Оның себебі зерттеуші ғ алымдар заттардың жанама кө рсеткіштеріне қ арап оны ә ң гіме етуден, сол заттың структурасын 1 рет кө ргеніміз дұ рыс деп санайды. Бұ л жаң а қ ұ рылғ ылар осыдан 5-10 жыл бұ рынғ ығ а қ арағ анда жинақ ы ә рі, арзанырақ. Қ уатты компьютерлер жә не программалық жабдық тамалар экспериментті электронды микроскоппен жү ргізуді ә жептә уір оң ай етті. Электронды микроскопияның негізгі қ ұ ралдары мыналар болып табылады: жарық тандырғ ыш типтегі электронды микроскоп, атомдық дең гейдегі электронды микроскопия, сканерлеуші тунельді микроскоп жә не атомды – кушті микроскоп.