Алгоритмдердің тармақталған құрылымдарын программалау

Тармақ талғ ан алгоритмдердің программасын қ ұ ру ү шін шартты операторларды пайдаланады. Осы уақ ытқ а дейін сызық тық алгоритмдерге бағ дарлама қ ұ рып келдік. Яғ ни, берілген есепте ешқ андай шарттар болмағ ан. Ал, бү гінгі сабағ ымызда берілген есепте бір немесе бірнеше шарт кездесетін жағ дайды қ арастырып, оғ ан программа қ ұ рады. Ал бұ л алгоритм тү рі тармақ талғ ан алгоритм.

Тармақ талғ ан алгоритмдер – алгоритмде арифметикалық тең сіздік пен тең дік тү рінде берілген логикалық шарт тексеріледі. Логикалық шарт тексеріледі, егер орындалса, онда 1 – жолмен, ал егер орындалмаса, онда 2-ші жолмен жү зеге асады да, соң ында екі тармақ бірігеді. Мұ ндай алгоритмдерді шарт тексеру, яғ ни тармақ талу алгоритмдері деп атаймыз. Блок схемасында шарт тексеру блогы – ромб қ олданылады.

Тармақ талу операторы кө рсетілген шартқ а тә уелді қ ұ рамына кіретін операторлардың орындалуын немесе орындалмауын қ амтамасыз етеді. Тармақ талғ ан алгоритмдерді бағ дарланғ ан кезде мынадай қ ызметші сө здер қ олданылады: if - егер, then – онда, else – ә йтпесе.

Оператор программадағ ы іс-ә рекеттердің орындалу реттілігін ө згертетін мү мкіндіктің ең кең тарағ ан тә сілі болып табылады. Толық оператордың жазылу тү рі:

IF < шартты ө рнек> THEN < 1 оператор> ELSE < 2 оператор>;

Егер шарттың мә ні «ақ иқ ат» болса, THEN сө зінен кейінгі оператор, ал мә н «жалғ ан» болса, ELSE сө зінен кейінгі оператор орындалады.

Қ ысқ а оператордың жазылу тү рі:

IF < шартты ө рнек> THEN < 1 оператор>;

Шарт ө рнегін жазу ү шін мынадай салыстыру белгілерін пайдаланамыз:

Мысал:

program j;

var x, y: integer;

begin

read(x);

if x< 3 then y: =x+2 else y: =5*x;

write('y=', y);

end.

Шартты операторының жалпы жазылуы:

Іf < шарт> Тhеn < 1-оператор> Еlsе < 2-оператор>;

Мұ ндағ ы: Іf (егер) қ ызметші сө зінен кейінгі жазылғ ан шарт ақ иқ ат болса Тhеn (онда) сө зінен кейінгі жазылғ ан 1-оператор орындалады, шарт сақ талмаса Еlsе (ә йтпесе) сө зінен кейінгі 2-оператор орындалады.

Сур. 1: Шартты операторының блок-схемасы

(а- толық тү рі, ә -қ ысқ аша тү рі)

Егер, шартка байланысты орындалатын бір ғ ана оператор болса, шартты оператор қ ысқ аша тү рде жазылады:

ІF < шарт> ТНЕN < l-оператор>;

Шартты операторына келесі блок схема сә йкес келеді.

Мысал 1. х аргументі бойынша функцияның мә нін есептеудің программаны жазу.

program ecep1;

vаr х, у: rеаl;

bеgіn

wrіtеln ('х=? ');

rеаdln (х);

іf х < = 0 thеn у: =sqr(х) еlsе у: =х-5;

wrіtеln ('у=', у);

еnd.

Егер, thеn жә не еlsе қ ызметші сө зінен кейін орындалатын операторлар саны екі немесе екіден де кө п болса, онда бұ л операторларды bеgіn жә не еnd операторлар жақ шасына аламыз. Яғ ни, шартты операторын қ ұ рама оператордың кө мегімен жазамыз. Қ ұ рамында қ ұ рама операторы бар ІF операторының жазылуы