мр бе мә᾽руф вә нәһј әз мүнкәрин нөвләри

Дедијимиз кими, ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р ики һ иссә јә бө лү нү р: Нә зә ри вә ә мә ли. Бунларын һ ә р бириси ө зү -ө злү јү ндә мү стә гим вә гејри-мү стә гим һ иссә јә ајрылыр.

Сиз гејри-мү стә гим јолла ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р етмә к истә сә низ, илк мә рһ ә лә дә салеһ, тә гвалы, пә һ ризкар вә ө з елминизә ә мә л едә н мү сә лман олмалысыныз. ә мә лин тә ᾽ сир даирә си башга амиллә рдә н олдугҹ а ҝ енишдир. Сө з ә мә л гә дә р тә ᾽ сир ҝ ө стә рә билмә з. Халгын философлара дејил, Пејғ ә мбә р вә ө влијалара итаә т етмә си бизим иддиамызы ајдын шә килдә сү бут едир.

Чү нки философлар ҹ ә мијјә тдә анҹ аг бир мә ктә б вә идеолоҝ ија ашылајырлар. Отағ ын бир ҝ ушә синдә отурараг китаб јазыб ҹ ә мијјә тә тә һ вил верирлә р. Амма пејғ ә мбә рлә р вә ө влијалар идеолоҝ ијаја ә һ ә мијјә т вермә клә јанашы, там гә тијјә тлә ө з дедиклә ринә ә мә л едирлә р. Даһ а доғ русу, инсан ә ввә л ә мә л едиб сонра данышарса, сө зү нү н тә ᾽ сири нечә дә фә артар.

ә ли ибни ә би Талиб ә лејһ иссә лам бујурур:

Мә н һ еч вахт сизи ө зү м ә мә л етмә дијим бир шејә дә ᾽ вә т етмә мишә м вә һ абелә кимсә ни ө зү м тә рк етмә дијим бир ә мә лдә н чә киндирмә мишә м. ө зү м тә рк едә н кими сизи дә чә киндирә рә м.

Халгы дилинизлә дејил, ә мә линизлә динә дә ᾽ вә т един. Инсан ә мә л едә рсә, ҹ ә мијјә тдә олдугҹ а артыг тә ᾽ сир бағ ышлаја билә р.

Мү асир вә мә шһ ур философ Жанпалын бу мө взу илә ә лагә дар јени бир сө зү вардыр. Бу сө зү н јенилији олмаса да, јени бир ифадә илә бә јан едилмишдир, о, дејир:

“Мә н ҹ ә мијјә ти ө зү м ҝ ө рдү јү м ишә дә ᾽ вә т едә рә м, ” О, дү з дејир, сиз ө з ә мә линиздә ҹ ә мијјә ти пислијә, јахуд јахшылығ а дә ᾽ вә т едә рсиниз. Шү бһ ә сиз ки, сизин ә мә линиз ө з иҹ тимаијјә тиниздә бир нө в сә дагә т јарадаҹ агдыр, бу инкар едилмә з бир һ ә гигә тдир. ә слиндә биз ҹ ә мијјә ти ө з ҝ ө рдү јү мү з ишә дә ᾽ вә т едирик. Инсан, халгы ө зү чә кинмә дији бир ә мә лдә н узаглашдырмаг истә сә, онун фә алијјә ти нә тиҹ ә сиз галар. Мә н сизә десә м, сиз мә ним ә мә лимә дејил, сө зү мә бахын! Бу иш мү мкү н оласы дејил. Биринҹ и дә рә ҹ ә дә ә мә л вә сонра исә сө з ө з тә ᾽ сирини ҝ ө стә рир.

Һ ә р бир ислаһ атчы шә хс биринҹ и дә рә ҹ ә дә ө зү салеһ олмалыдыр. ө зү сырави ә скә рлә рлә бә рабә р ирә лилә јә н сә ркә рдә илә, архада дајаныб јалныз ә мр едә н сә ркә рдә нин фә рги чохдур. Пејғ ә мбә р вә ө влија һ ә мишә: “Биз ҝ етдик сиз дә ардымызҹ а ҝ ә лин! ”-дејә ә мр едә рмишлә р.

Рә сули-ә крә м (с) ө з бујурдугларына ә мә л етмә сә јди ислам ордусу бу гә дә р мү вә ффә гијјә т ә лдә едә билмә зди. Халга: «Ҝ еҹ ә намазы гылын!»-дејә ә мр етсә дә, ө зү һ амыдан чох ибадә т едә рди. Инфаг вә фә дакарлыгда да белә иди. О, ө зү биринҹ и фә дакар иди. Јә ᾽ ни ә ввә л ө зү башлајар, сонра башгаларына ә мр едә рди. О, «Ҹ иһ адун фи сә билиллаһ» дејә ә мр етдикдә, ө зү вә гоһ ум-ә грә басы ҹ ә бһ ә нин ө н сырасында дајанырдылар. Тә биидир ки, Пејғ ә мбә рин бу иши башгаларыны да рә ғ бә тлә ндирирди. Онлар, Пејғ ә мбә рин ө з истә клилә рини ө лү мә јолладығ ыны вә ө зү нү н һ амыдан ә ввә л силаһ ланыб дү шмә нин ү зә ринә һ ү ҹ ум етдијини вә бу јолда зијан ҝ ө рү б дишинин сынмасыны мү шаһ идә етдикдә, артыг онун һ ә гигә т олдуғ уна инанырдылар.

Пејғ ә мбә рин (с) Һ ә мзеји Сејјидү ш-шү һ ә да вә ә ли ә лејһ иссә ламдан истә кли адамы вар идими? О, Бә др давасында һ амыдан ә ввә л бу ики нә фә ри мејдана ҝ ө ндә рди. Һ ә зрә т ә ли (ә) Пејғ ә мбә рин ә миоғ лусу вә кү рә кә ни иди, о, Пејғ ә мбә рин оғ лу кими иди. Чү нки, ә ли (ә) Пејғ ә мбә рин евиндә бө јү јү б, боја-баша чатмышды.

ә ввә лҹ ә истә кли ә миси Һ ә мзә вә ә миоғ лусу ә биү бә јдә ибни Һ ариси мү һ арибә мејданына ҝ ө ндә рди.

Һ ү сејн ибни ә ли ә лејһ иссә ламын ә мә ли чох иди, јохса хү тбә си? ә мә ллә ринин мигдары хү тбә лә ри илә мү гајисә дә гат-гат чох иди. ә мә л олан јердә сө зә еһ тијаҹ дујулмур. О, ө з хү тбә синдә фә рјад едә рә к бујурду:

«ө з ганыны бизим јолумузда ахыдыб, шә һ адә т зирвә синә јү ксә лмә к истә јә нлә р бизимлә ҝ ә лә билә рлә р, башга мә гсә длә ри оланлар гајытсынлар. Ҹ анындан кечмә јә нлә р бизимлә ҝ ә лмә синлә р. Бизим гафилә миз ҹ андан кечә нлә рин гафилә сидир.» Ҝ ө рү рсү нү з ки, имам Һ ү сејн (ә)-ын ә н истә клилә ри ҹ андан кечә нлә рин гафилә синдә иди. Һ ү сејн (ә) ө з ә зизлә рини Мә динә дә гојуб ҝ ә лсә јди, кимсә е᾽ тираз едә рдими? ә лбә ттә јох! Имам ә ҝ ә р ө з ә зизлә рини Кә рбә ла сә һ нә синә ҝ ә тирмә сә јди, онун гијамы бу гә дә р мә ᾽ нә ви дә јә рә малик ола билмә зди. Һ ү сејн ә лејһ иссә лам Аллаһ јолунда ө з ганына бојаныб шә һ ид олду. О, ө з вар-јохуну тамамилә бу јолда фә да етди. Имам Һ ү сејн (ә)-ын ә зизлә ри бураја зорла дејил, ә гидә вә иман ү зрә ҝ ә лмишдилә р. Имам бу сә фә рдә зә ррә ҹ ә олса ү рә јиндә горху һ исси оланлары ҝ ә тирмә мишди. Һ ә мин сә бә бә ә сасә н Имам ә лејһ иссә лам онунла ҝ ә лә нлә ри јол узуну ики-ү ч дә фә сынады вә имтаһ андан чыхмајанлары гајтарды.

Имам Мә ккә шә һ ә риндә н һ ә рә кә т едә ркә н:

“Ҹ анындан кечмә јә һ азыр олмајанлар гајытсынлар”-дејә ә мр етди. Амма бә ᾽ зилә ри елә тә сә ввү р едирдилә р ки, бә лкә дә имам Куфә јә мә нфә ә т далынҹ а ҝ едир, онлар: “Биз, гафилә дә н ҝ ери галмамалыјыг” дејә, јола дү шдү лә р. Чө л ә рә блә ринин бир һ иссә си имам Һ ү сејн ә лејһ иссә лама гошулдулар. Имам (ә) јол узуну белә бир хү тбә охуду: “Еј ҹ амаат! Бизим мү вә ффә г олуб јү ксә к мә гам вә вә зифә лә р ә лдә едә ҹ ә јимизә ү мид едә нлә р сә һ в едирлә р.” Бу хү тбә дә н сонра чохлары гајытдылар. Имам тез-тез она гошулан ҹ амааты сынајырды, Ашура ҝ еҹ ә си исә сонунҹ у сынаг һ ә јата кечирилди. О ҝ еҹ ә имамын бү тү н сә һ абә лә ри сынагдан чыхды.

Насихү т-тә варихин мү ә ллифи сә һ в едә рә к јазыр ки, Ашура ҝ еҹ ә си имам Һ ү сејн ә лејһ иссә лам хү тбә охујуб ө з мә гсә дини билдирдикдә, бир дә стә о Һ ә зрә ти тә рк едиб гачдылар. Тарих китабларынын һ еч бириси бу мә тлә би тә сдиг етмир. Ашура ҝ еҹ ә си имамын сә һ абә лә риндә н һ еч бириси о Һ ә зрә ти тә рк етмә ди. О ҝ еҹ ә јә кими имамла галанлар бү тү н имтаһ анлардан чыхмышдылар.

ә ҝ ә р Ашура ҝ еҹ ә си имамын сә һ абә лә риндә н бир нә фә р дә олса белә дү шмә нә гошулуб ө зү нү тә һ лү кә дә н гуртарсајды, бу Имамын мә ктә бинә бө јү к бир нө гсан һ есаб едилә рди. ә ксинә олараг о ҝ еҹ ә дү шмә н ордусундан ајрылараг имама гошулан да олду. ә ҝ ә р Һ ү сејн ибни ә ли ә лејһ иссә лам нә кими тә һ лү кә лә рлә гаршылашаҹ агларыны билдирмә сә јди, ола билә рди ки, Кә рбә ла һ адисә синдә н сонра ҹ амаатын јарысы гајыдыб имамын ә лејһ инә тә блиғ ат апарајдылар. Чү нки һ еч вахт ҹ ә бһ ә дә н гачанлар-“мә н горхуб гајытдым”-демә з.

ә ксинә һ ә р кә с ө з хејринә олан јаланчы бир мә нтиг ујдуруб ө зү нә бә раә т газандырарды.

Һ ү сејн ибни ә ли ә лејһ иссә лам орду башчылығ ына намизә д олан Һ ү рр ибни Јә зид Ријаһ ини ө зү нә доғ ру ҹ ә лб етди. Гејд етмә к лазымдыр ки, Һ ү рр ади бир шә хс дејилди. Һ амы билир ки, дү шмә н ордусунда ө мә р Сә ᾽ ддә н сонра икинҹ и бө јү к шә хсијјә т Һ ү рри иди. О, зирә к вә шү ҹ аә тли бир киши иди. Һ ү сејн ибни ә ли (ә) ону, ө зү нә биринҹ и гылынҹ чә кә н шә хс олмасына бахмајараг, ә мә ли ә мр бе мә ᾽ руфла ҹ ә зб едиб тө вбә едә нлә рин ҹ ә рҝ ә синә дахил етди. Бу киши, ө з рә шадә т вә фә дакарлығ ы илә мә шһ ур иди. О, мин нә фә р атлы илә имамын гаршысыны кә смә јә тапшырыг алмышды.

Имам ә лејһ иссә лам ону кө врә лтди, ү рә јинә һ ә гигә т ишығ ы салды. О, илк нө вбә дә дү нјапә рә ст бир адам иди, амма тә биә тиндә олан паклыг ону имам Һ ү сејнә доғ ру јө нә лтди.

Амма, диҝ ә р тә рә фдә н дә о, һ ә р бир инсанын вү ҹ удунда олан фитрә тә ҝ ө рә, ө з-ө зү нә “ө лсә м, бир даһ а арвад-ушағ ымы ҝ ө рмә јә ҹ ә јә м, мал-дө влә тими итирә ҹ ә јә м, мә н ө лдү кдә н сонра бә лкә дә дү шмә н вар-јохуму мү садирә едиб ушагларыма һ еч нә вермә јә ҹ ә к вә...”-дејирди.

Белә бир вә зијјә тдә инсан ики јолун ајрыҹ ында чашыб галар. Бир нә фә р Һ ү ррү н титрә дијини ҝ ө рдү кдә, она мү раҹ иә тлә: “Нә ү чү н титрә јирсә н”-деди. О, елә тә сә ввү р едирди ки, Һ ү рр горхусундан титрә јир. Һ ү рр: Сә н мә ним нә кими виҹ дан ә забы чә кдијими билмирсә н. Мә н ө зү мү Беһ иштлә Ҹ ә һ ә ннә м арасында сә рҝ ә рдан ҝ ө рү рә м, нә гд ҹ ә һ ә ннә ми, јохса нисјә беһ ишти сечмә к ү чү н тә рә ддү ддә јә м-деди.

Һ ү рр дә рин изтираб кечирирди, о, гә ти гә рара ҝ ә лә билмә мишди. Дү шмә н билмә син дејә, ө зү нү јавашҹ а кә нара чә киб атыны гамчылајараг имам Һ ү сејн ә лејһ иссә ламын хејмә лә ринә доғ ру ҝ етди. О, имам Һ ү сејн ә лејһ иссә ламын сә һ абә лә ри онун һ ә млә едә ҹ ә јини тә сә ввү р етмә синлә р дејә, тә слим олмаг вә аман истә мә к нишанә силә галханыны тә рсинә тутду.

Онунла илк растлашан имам Һ ү сејн ә лејһ иссә лам иди. Имам хејмә нин гапысында дајанмышды. Һ ү рр: “ә ссә ламу ә лә јкә ја ә ба ә бдуллаһ ” –дејә салам верди. Сонра Имама мү раҹ иә тлә: - “Мә н ҝ ү наһ карам, мә н бә дбә хтә м, мә н сизин јолунузу бағ лајан ҝ ү наһ карам...”-деди.

О, ә лини Аллаһ дә рҝ аһ ына узадыб деди: “Илаһ и! Мә н сә нин ө влијаларыны горхутмушам, мә ни бағ ышла! ”

Һ ү рр Имама мү раҹ иә т едә рә к: “Мә ним ҝ ү наһ ларымы ганымдан башга һ еч бир шеј јуја билмә з. Хаһ иш едирә м бујурасыныз ки, мә ним тө вбә м гә бул олар јохса јох? ”

Һ ә зрә т бујурду: “ә лбә ттә ки, гә бул олар! ”

Һ ү рр севинә рә к деди: “Тө вбә м гә бул олдуғ уна ҝ ө рә Аллаһ а шү кр едирә м, инди исә мејдана ҝ едиб ө з ганымы сизин јолунузда ахытмаг ү чү н изн истә јирә м.”

Имам бујурду: “Еј Һ ү рр! Сә н бизим гонағ ымызсан, атдан ениб хејмә јә ҝ ә л ки, сә нә гуллуг едә к! ” Амма Һ ү рр атдан енмә ди, иҹ азә алыб мејдана ҝ етди вә ә бә ди сә адә тә говушду.

Бурада ҝ ө рү рү к ки, ә мә ли ә мр бе мә ᾽ руф тә блиғ вә гијамын дә јә рини јү з дә фә артырыр.

ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р Имамын гијамыны дә јә рлә ндирдији кими, имам Һ ү сејнин гијамы да ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә ри дә јә рлә ндирир. Ҝ ө рә сә н бу нә демә кдир? Мә ҝ ә р Һ ү сејн ибни ә ли ә лејһ иссә лам бир ислами ганунун дә јә рли, јахуд дә јә рсиз олмасында тә ᾽ сир ҝ ө стә рә билә рми?! Јох, һ еч дә белә дејилдир, биз демә к истә мирик ки, исламда ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р гануну мү ә јјә н бир дә јә рә малик иди, имам Һ ү сејн (ә) ҝ ә либ бу ә слин дә јә рини даһ а да чохалтды.

Бу иш имам вә пејғ ә мбә рин јох, анҹ аг Аллаһ ын ишидир. Бу ү суллары инсанлар ү чү н ҝ ө ндә рә н Аллаһ, онларын дә рә ҹ ә вә дә јә рини дә тә ᾽ јин етмишдир. Һ ә тта, пејғ ә мбә р дә бу кими ү суллары дә јишдирмә јә гадир дејилдир.

Дини елмлә рдә мә гами исбат вә мә гами сү бут адлы ики мү хтә лиф термин вардыр.

Изаһ: Мә сә лә н, бир шә һ ә рдә нечә нә фә р ү рә к һ ә кими олса, онларын ејни сә вијјә ли вә јахуд мү хтә лиф дә рә ҹ ә ли мү тә ххә ссис олмалары мү мкү ндү р. Халг бунлары бир-бириндә н неҹ ә ајырд етмә лидир? Онлары олдуғ у кими танымаг мү мкү ндү рмү? Бә ᾽ зә н ҹ амаат бу һ ә кимлә ри бир-бириндә н ајырд едә билә рлә р вә бә ᾽ зә н дә мү мкү ндү р ки, биринҹ и дә рә ҹ ә ли һ ә кими икинҹ и дә рә ҹ ә ли кими танысынлар. Демә к бурада мә гами-исбатла мә гами-сү бут бир-бириндә н фә рглидир.

Биз тә сә ввү р етдијимиз «шеј»-ин маһ ијјә ти онун һ ә гиги маһ ијјә ти илә фә рглә нир. Һ ә гигә т будур ки, имам Һ ү сејн (ә) ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә рин дә јә рини исламда јох, ислам дү нјасында артырды. Чү нки «шә ј᾽ ун фи нә фсеһ» мә гамында бир шејин дә јә рини чохалдыб-азалтмаг Һ ү сејн ибни ә ли (ә), Пејғ ә мбә ри-ә крә м (с) вә ә ли ибни ә бу Талибин ихтијарында дејил. Аллаһ ө зү һ ә р бир ә сасы мү ә јјә н гә дә р дә јә рлә ндирмишдир. Ҝ ө рә сә н ислами ҹ ә мијјә т, ислами дә јә рлә ри мә гами сү бут вә мә гами «шеј᾽ ун фи нә фсеһ»дә тә ᾽ јин олунан кими таныјырмы? Хејр! Чох вахт бу мә сә лә нин там ә кси олур, јә ᾽ ни ҹ ә мијјә тдә биринҹ и дә рә ҹ ә дә ә һ ә мијјә тә малик олан ү сула ә сла диггә т јетирилмир вә ә вә зиндә мә ᾽ насыз бир шеј һ ә ддиндә н артыг дә јә рлә ндирилир. ә ли (ә) бујурду: «Мә нҹ ә ислам, халг арасында тә рс ү зү ҝ ејилмиш бир кү рк вә зијјә тинә дү шә ҹ ә кдир.»

Кү ркү н тә рс ү зү ҝ ејилдији кими, исламы да ә ксинә тә блиғ едә ҹ ә клә р. Инсан кү ркү н тә рс ү зү нү ҝ ејсә нә инки гызышмаз, ү стә лик ҝ ү лү нҹ бир ҝ ө ркә мә дә дү шә р.

Мү сә лманларын нә зә ринҹ ә ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә рин дә јә ри мү хтә лифдир. Бу мә сә лә ни мү сә лман алимлә ринин нә зә ринҹ ә изаһ едирик. Бу алимлә р ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р ганунунун маһ ијјә ти барә синдә елми мү баһ исә лә р апармыш вә онун гијмә тини мү ә јјә нлә шдирмишлә р. Лакин гејри-мү стә гим мү баһ исә лә рдә н дә ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә рин дә јә рини анламаг олар. Рә сули-ә крә м бујурду:

“ә ҝ ә р инсан исламда бир-бири илә зидд олан ики мү һ ү м ишлә растлашарса, онларын даһ а ә һ ә мијјә тлисинә ә мә л едиб, башгасыны тә рк етмә лидир.”

Мә сә лә н: ә ҝ ә р сиз гә сб олунмуш јердә бирисинин суја дү шү б боғ улмасыны ҝ ө рдү кдә нә етмә лисиниз? Иҹ азә сиз башгасынын торпағ ына дахил олмагла суда боғ уланы хилас етмә к олармы? Биринҹ и иш һ арам, икинҹ иси исә ваҹ ибдир. Нә етмә ли? Гә сб олунан јерә дахил олуб боғ улан шә хси хилас етмә ли вә ја ө з јеримиздә дајаныб гә сби јерә ајаг гојмамалы вә бир инсанын суда гә рг олмасына лагејд һ алда бахмалыјыгмы? Бурада һ ә р ики мө взуја һ ө рмә тлә јанашмалыјыг: Ибни ә сир бир һ ә дисин һ аггында белә дејир:

ә ҝ ә р бир мә сә лә халгын хејринә вә бир нә фә рин зә рә ринә олса, халгын хејрини бир нә фә рин зә рә риндә н ү стү н тутмалыјыг.

Ибни ә сирин дедији сө з, бө јү к мә слә һ ә тин кичик мә слә һ ә тә ү стү н ҝ ә лмә синин бир нү мунә сидир вә бу һ ә диси анҹ аг бир мө взуја һ ә ср етмә к олмаз.

1-ө зҝ ә нин малынын һ ө рмә тини сахламалыјыг;

2-Нә фс вә ҹ анын һ ө рмә ти һ ә мишә малын һ ө рмә тиндә н ү стү ндү р, демә к малы ҹ ана фә да етмә лијик, белә бир вә зијјә тдә гә сби јерә дахил олмағ ымыз нә инки ҝ ү наһ сајылмыр, ү стә лик Аллаһ ын ә мрини јеринә јетирдијимизә ҝ ө рә саваб да һ есаб едилир.

ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р барә синдә јаранан суал будур ки, бу ики вә зифә нин һ ә дд-һ ү дуду һ ара кимидир? ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р етмә к истә јә н шә хс һ ара кими ирә лилә мә лидир? Һ еч бир тә һ лү кә гаршысында олмадығ ымыз һ алда тә нбә ллик етмә јә рә к илаһ и вә зифә ни јеринә јетирмә лијик. Инсан ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р едә рсә малына зә рә р дә јә ҹ ә јини, һ ә јатыны итирә ҹ ә јини, ө з аилә синин ө лү б вә ја ә сир олаҹ ағ ыны јә гин билсә нә етмә лидир? Белә бир вә зијјә тдә: “Ҹ анымыз, малымыз, абрымыз, һ ејсијјә тимиз тә һ лү кә дә дир”-дејә бу илаһ и вә зифә дә н бојун гачыра билә рикми? Ислам, мө ᾽ минин абыр вә ҹ анына сон дә рә ҹ ә ә һ ә мијјә т верир, сиз бә дә нинизи һ еч бир сә бә б олмадан азаҹ ыг ҹ ызмағ а белә һ аглы дејилсиниз, галмышды ки, ҹ анынызы тә һ лү кә јә саласыныз. Шү бһ ә јохдур ки, инсан ө з ҹ аныны тә һ лү кә јә салмамалыдыр.

Гур᾽ ан бујурур:

“ө з ә линизлә ө зү нү зү тә һ лү кә јә атмајын.”

Чохлу борҹ унуз олса, јахуд ө з ешгиниздә мү вә ффә г олмасаныз да ө зү нү зү дамдан јерә атмағ ыныз дү зҝ ү н дејилдир. Гур᾽ ан суи-гә сд барә синдә ачыг-ашкар бујурур:

“Гә сдә н ө зү нү вә ја башгасыны ө лдү рә н шә хсин ҹ ә засы ҹ ә һ ә ннә мдир, о, һ ә мишә лик ҹ ә һ ә ннә мдә галмалыдыр.”

ө з ҹ анларынын ихтијар саһ иби олдуғ уну тә сә ввү р едә нлә р јанылырлар. ә линиздә олан мал тә кҹ ә сизин ө зү нү зү н дејилдир, илк мә рһ ә лә дә ҹ ә мијјә тин, сонра исә сизиндир. Сиз ондан истифадә етмә кдә азадсыныз, амма исрафдан чә кинмә лисиниз. Сиз дејә билмә зсиниз ки, ө з малымдыр, кө нлү м истә дијини едә рә м, исраф едиб чө лә тө кә рә м. Кө нлү м истә сә палтарымы ҹ ырар, мејвә ни дә хараб едиб чө лә тө кә рә м вә... хејр! Ислам һ еч кә сә белә бир һ аггы вермир. Мал, ҹ ан, абыр, һ амысы мө һ тә рә мдир.

Мә ҝ ә р иҹ тимаијјә тдә ө зү нү зү н тө һ мә тлә нмә јинизә вә һ ө рмә тдә н дү шмә јинизә сбә б олан бир иш ҝ ө рә билә рсинизми?

ә лбә ттә бизим мә гсә димиз бу мө взуларын ү зә риндә мү баһ исә апармаг дејилдир. Сө з бурасындадыр ки, ҝ ө рә сә н инсан ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р уғ рунда ө з ҹ ан, мал вә варындан кечә билә рми?

Пејғ ә мбә р (с) бујурмушдур:

“Бир-бирилә зидд олан ики дә јә рли мө взу илә растлашдыгда начар олараг кичији бө јү јә фә да етмә лијик.”

Бә ᾽ зи ислам алимлә ринин нә зә ринҹ ә инсан ө зү нә бир зә рә р јетишә ҹ ә јиндә н горхмајынҹ а ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р едә билә р, амма ҹ идди бир тә һ лү кә еһ тимал верилдикдә бу фикирдә н дашынмалыдыр.

Бә ᾽ зилә ри исә дејирлә р ки, ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р бу мө взулардан даһ а мү һ ү мдү р. Биз һ ә р шејдә н ә ввә л ә мр вә нә һ ј етдијимиз мә сә лә лә р һ агда дү шү нмә ли онларын ә һ ә мијјә тини ө јрә нмә лијик. Мә сә лә н, кү чә ни зибиллә јә н шә хси бу ишдә н чә киндирдикдә налајиг сө злә р ешидә ҹ ә јимизи еһ тимал етсә к, ө з фикримиздә н дашынмалыјыг.

Бә ᾽ зә н, ә мр вә нә һ ј етдијимиз мә сә лә нин ә һ ә мијјә ти ҹ ан, мал, абыр вә һ ејсијјә тдә н гат-гат чохдур. Мә сә лә н, Гур᾽ анын тә һ лү кә јә дү шмә сини мү шаһ идә етдикдә, вахты итирмә дә н ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р етмә лијик. Гур᾽ ан ашкар шә килдә бујурур: «Пејғ ә мбә рлә рин мә гсә ди бә шә р иҹ тимаијјә тиндә ә далә т јаратмагдыр.»

Гур᾽ ан јенә дә бујурур:

“Анд олсун ки, биз пејғ ә мбә рлә римизи ачыг-ашкар дә лиллә рлә [мө ᾽ ҹ ү зә лә рлә ] ҝ ө ндә рдик. Биз онларла бирликдә [Аллаһ ын һ ө кмлә рини билдирә н сә мави] китаб вә ә далә т тә рә зиси [шә риә т] назил етдик ки, инсанлар [бир-бири илә ] ә далә тлә рә фтар етсинлә р.”

Рә сули-ә крә м бујурду:

“Зү лм вә ситә м ә сасында бә рпа олунан иҹ тимаијјә тлә рин һ еч бириси артыг јашамајаҹ агдыр.”

Ислам, мү сә лманларын бирлијинә олдугҹ а ә һ ә мијјә т верир. Аллаһ -тә ала Гур᾽ анда бујурур:

“Һ амыныз бир јердә Аллаһ ын ипиндә н [дининдә н] мө һ кә м јапышын вә бир-бириниздә н ајрылмајын.”

Дү шмә н ҹ ү рбә ҹ ү р һ ијлә вә планларла мү сә лманларын арасында тә фригә салмағ а чалышыр. Белә вә зијјә тдә, ҹ аным, абрым тә һ лү кә дә дир, иҹ тимаијјә т буну бә јә нмир дејә рә к, ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә рдә н бојун гачырмалыјыгмы?!!!

Јох, һ еч дә белә дејилдир, ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә рин һ ә дди-һ ү дуду јохдур. Исламын һ ө кмлә ри тә һ лү кә илә растлашдыгда, бү тү н варлығ ымыз (ҹ ан, мал, абыр, һ ејсијјә т вә с...) баһ асына гутараҹ ағ ыны јә гин билсә к дә белә, там рә шадә тлә ајағ а галхыб ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р етмә лијик. Имам Һ ү сејн (ә) сү бут едир ки, ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә ри јеринә јетирмә к ү чү н ө з ҹ ан, мал, сә рвә т вә ә зизлә римизи ә сирҝ ә мә мә ли вә бу јолда бү тү н мә ламә тлә рә дө змә лијик. Ҝ ө рә сә н дү нјада Һ ү сејн ибни ә ли (ә) кими ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р мә сә лә синә ә һ ә мијјә т верә н бир шә хс тапылармы?

Имам ө з гијамыны башлајаркә н кимсә ону тә сдиг етмә ди.

Чү нки, онлар елә тә сә ввү р едирдилә р ки, Имам мә гам ү чү н гијам едир вә бунун нә тиҹ ә си јахшы олмајаҹ агдыр. Имам (ә) онларын биринин ҹ авабында бујурду:

«Ла јә хфа ә лә јјә л ә мр»

Јә ᾽ ни, сә н дедијини мә н ө зү м дә билирә м. Һ ү сејн (ә)-ын нә зә ринҹ ә, ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р о гә дә р ә һ ә мијјә тлидир ки, онун јолунда ҹ андан кечмә к дә олар. ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р имам Һ ү сејн (ә)-ын гијамыны, Имамын гијамы да ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә ри дә јә рлә ндирди.

ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә рин һ ә дди-һ ү дуду јохдур. Амма бә ᾽ зи хә сарә тлә рлә растлашдыгда ә мр вә нә һ ј етмә кдә н чә кинмә лијик. Мү мкү ндү р ки, инсан бир тә рә фдә н ислама хидмә т етмә к мә гсә дилә ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р етсин, амма ејни һ алда һ ә мин ишин нә тиҹ ә синдә хидмә тиндә н нечә дә фә артыг ислама хә сарә т јетирсин. Белә оларса, инсан ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р етмә мә лидир.

Бир чох инсанлар вар ки, нә һ ј ә з мү нкә р етмә лә ри һ еч нә тиҹ ә вермир, ү стә лик нә һ ј етдиклә ри шә хсин кө нлү ндә ислама гаршы нифрә т һ исси дә ојадырлар.

Һ ү сејн ибни ә ли (ә) ө з гијамынын сә бә блә риндә н биринин ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р олдуғ уну бә јан етмишдир.

Мү авијә нин заманында Имамын давранышындан онун мү һ ү м бир гијам ү чү н һ азырлыг ҝ ө рдү јү нү сечмә к оларды. Бә ᾽ зи рә вајә тлә рә ә сасә н, Имам, минада Пејғ ә мбә рин сә һ абә лә рини бир јерә топлајар, данышар, һ ә гигә ти онлара ачыглајар вә иҹ тимаијјә тин вә зијјә тини ә кс етдирә рмиш. О Һ ә зрә т бујурду: “Бу вә зифә (ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р) сизин ү зә ринизә дү шмү шдү р.” Бу маҹ ә ра “Тө һ ә фү л-ү гул” адлы китабда ҝ ениш сурә тдә нә гл олунмушдур.

Һ ү сејн (ә), Мү авијә нин ө мрү нү н сон ҝ ү нлә риндә она ҝ ө ндә рдији бир мә ктубда белә јазырды: “Еј Мү авијә ибни ә би Сү фјан, Аллаһ а анд олсун! Мә н Аллаһ дә рҝ аһ ында тә гсиркар олдуғ умдан горхдуғ ума ҝ ө рә сә нә гаршы мү баризә апармырам.”

Имам бу мә ктубла Мү авијә јә билдирмә к истә јир ки, мә ним сакит отуруб динмә мә јим, мү баризә фикриндә олмамағ ым мә ᾽ насында дејил, ә ксинә мә н мү баризә ү чү н мү насиб бир фү рсә т ахтарырам.

Имам Мә ккдә н чыхдығ ы ҝ ү н Мә һ ә ммә д ибни Һ ә нә фијјә јә јаздығ ы вә сијјә тнамә дә ө з гијамынын сә бә бини белә бә јан етди:

“Һ ә гигә тә н мә н, шә р јаратмаг, фитнә -фә сад тө рә тмә к, зү лм вә хошҝ ү зә ранлыг ү чү н дејил, ҹ ә ддимин ү ммә тини ислаһ етмә к, ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р етмә к ү чү н чыхмышам.”

Имам Һ ү сејн јол узуну бир нечә дә фә ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р мә сә лә синдә н сө һ бә т ачмыш, амма бир дә фә дә олсун белә беј᾽ ә т, ја дә ᾽ вә т сө зү нү дилинә ҝ ә тирмә мишдир. Мараглыдыр ки, Имам јол узуну горхунҹ вә мә ᾽ јуседиҹ и хә бә рлә р ешидә ркә н, ә һ вал-руһ ијјә си зә ифлә мә миш, ү стә лик ә ввә лкиндә н даһ а кә скин хү тбә лә р охумағ а давам етмишдир. Имам ә лејһ иссә лам Мү слү мү н шә һ адә т хә бә рини ешитдикдә мә шһ ур бир хү тбә охумағ а башлады:

«Иннә д-дү нја гә д тә ғ ә јјә рә т вә тә нә ккә рә т вә ә дбә рә мә ᾽ руфә һ а вә стә мә ррә т һ иза᾽»

Сонра бујурду:

«ә ла тә раовнә ә ннә л һ ә ггә ла ју᾽ мә лу биһ и вә ә ннә л батилә ла јә тә наһ и ә нһ у лијә рғ ә бә л мо᾽ мину фи лигаиллаһ и мә һ га»

“Мә ҝ ә р ҝ ө рмү рсү нү з ки, һ агга ә мә л олунмур, илаһ и ганунлар исә тапдаланыр? Бир белә фә садын јајылмасыны вә кимсә нин [ҝ ү наһ карлары ҝ ө рдү клә ри ишлә рдә н] чә киндирмә мә јини ҝ ө рмү рсү нү з? Белә бир вә зијјә тдә мө ᾽ минлә р, Аллаһ а говушмаларыны нә зә рә алараг ө з ҹ анларындан кечмә лидирлә р.”

Бурада ҝ ө рү рү к ки, имам Һ ү сејн (ә) бу иши анҹ аг ө зү нә дејил, елә ҹ ә дә бү тү н мө ᾽ минлә рә борҹ билмишдир. Инди исә ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р мә сә лә синин нә гә дә р ә һ ә мијјә тли олдуғ уну баша дү шү рү к. Имам јол узуну бә јан етдији башга бир хү тбә дә о дө врү н вә зијјә тини белә ачыглајыр:

«Инни ла ә рә л мовтә илла сә ᾽ адә тә н вә л һ ә јатә мә ᾽ з-залиминә илла бә рма»

“Еј ҹ амаат! Мә н белә бир вә зијјә тдә ө лү мү сә адә т вә шә һ адә тдә н башга бир шеј билмирә м. Мә н бу вә зијјә тдә ө лү мү һ агг јолунда шә һ ид олмаг, ситә мкар вә залымларла јашамағ ы алчаглыг билирә м. Мә н ситә мкарларла сазиш едә н дејилә м.” Имам Ираг сә рһ ә ддинә јетишә ркә н Һ ү рр ибни Јә зиди Ријаһ ын ордусу илә растлашды, о, мин атлы илә Имамы гаршысыны кә смә к вә о һ ә зрә ти Куфә јә апармаг һ аггында ҝ ө стә риш алмышды. Демә к олар ки, тә грибә н бү тү н ү мидлә р ү зү лмү шдү. Имам бу һ ә ссас мө вгедә Рә сули-ә крә мин ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә рә аид һ ә дислә риндә н бир нү мунә сини бә јан етди:

“Еј ҹ амаат, һ ә р ким Аллаһ ын ганунларыны дә јишдирә н, һ алалы һ арам вә һ арамы исә һ алал едә н, бејтү л-малы ө з кө нлү истә дији кими хә рҹ лә јә н, илаһ и һ ү дудлары ашан вә мү сә лманларын ганыны ахыдан бир һ ө кумә ти ҝ ө рү б сакит отурса, Аллаһ онлары залымларын мә скә ни олан Ҹ ә һ ә ннә мә апарар.”

Бу илаһ и бир ганундур, һ ә гигә тә н, Аллаһ бу иши ҝ ө рә ҹ ә кдир. Сонра о Һ ә зрә т бујурду:

“Бу ҝ ү н һ ө кумә т едә нлә р (Али-ү мә јјә) дә: -белә дирлә р. Онлар һ алаллары һ арам вә һ арамлары исә һ алал етдилә р, илаһ и һ ә длә ри ашыб мү сә лманларын бејтлү -малыны ө з шә хси маллары кими хә рҹ лә дилә р. Бу вә зијјә ти мү шаһ идә едиб һ еч бир сө з демә дә н сакит отуран шә хс онлардан (залымлардан) сајылыр.”

Имам ө з сө зү нә давам едә рә к: “Мә н, ҹ ә ддимин ә мрлә рини јеринә јетирмә к ү чү н башгаларындан даһ а лә јагә тлијә м.”

Биз имам Һ ү сејн ә лејһ иссә ламын хү сусијјә тлә ри илә таныш олдуг. Һ ә гигә тә н онун ады тарих боју јашамалыдыр. Чү нки о, анҹ аг ө зү нү јох, ҹ ә мијјә тини дү шү нү рдү. О, ө зү нү бә шә ри мү гә ддә сликлә рә, тө вһ идә вә ә далә тә фә да етди. Елә буна ҝ ө рә дир ки, халг һ амылыгла ону севир. Биз, мә нә м-мә нә мликдә н узаг, сә дагә тли вә инсани дујғ улара малик олан бир шә хси ү рә кдә н севә р вә ону ө зү мү здә н билә рик...

Имам Ираг сә рһ ә ддиндә Һ ү рр ордусу илә растлашды. Онлар имам Һ ү сејн ә лејһ иссә ламы Куфә јә апарыб һ ә бсханада ө з нә зарә тлә ри алтында сахламаг истә јирдилә р. Имам (ә) онлара бојун ә јмә јиб бу ишдә н имтина едә рә к бујурду:

“Һ еч вахт ҝ ә лмә рә м.” Нә һ ајә т онлар бир сыра данышыглардан сонра белә гә рара ҝ ә лдилә р ки, Имам нә Куфә јә, нә дә Мә динә јә бә лкә Кә рбә лаја ҝ етсин.

Мә һ ә ррә м ајынын икинҹ и ҝ ү нү Имам (ә) ө з сә һ абә лә ри вә ә һ ли-ә јалы илә бирликдә Кә рбә лаја дахил олуб хејмә лә ри гурмағ а башлады. Онларын гаршысында да дү шмә н ордусу чадыр гурду. Дү шмә н даимә н ҝ ет-ҝ ә л етмә кдә иди. Мә һ ә ррә м ајынын 6-а гә дә р дү шмә нин сајы отуз минә чатды. Зијадын оғ лу Сә ᾽ д ө з оғ луну орду башчылығ ына тә ᾽ јин етмә к гә рарына ҝ ә лмишди.

Сә ᾽ д һ ә зрә т ә ли (ә)-ын заманында мү халифә тә чә килдијинә ҝ ө рә шиә лә рин нә зә риндә мү сбә т бир шә хсијјә т олмаса да, Пејғ ә мбә р дө врү ндә ки мү һ арибә лә рдә иштирак едиб ө зү нә шө һ рә т газана билмишди. Һ ә мин сә бә бә ә сасә н, Ибни Зијад ө мә р Сә ᾽ ди орду башчылығ ына тә ᾽ јин етмә клә, имам Һ ү сејн (ә)-ын ә лејһ инә апардығ ы мү һ арибә ни исламын илк дө врү ндә ки мү һ арибә лә р кими гә лә мә вермә к истә јирди.

Сә ᾽ дин оғ лу тә грибә н ганаҹ аглы бир инсан иди вә һ еч вә ҹ һ лә бу мә с᾽ улијјә ти гә бул етмә к истә мирди. О, Ибни Зијада чох јалварыб: “Мә ни бу ишдә н азад ет! ”-деди.

Ибни Зијад бир һ ө кмә ә сасә н Реј, Теһ ран, Гурган вә Ҝ иланатын һ ө кумә тини онун ө һ дә синә гојмушду. Ибни Зијад ө мә р Сә ᾽ дин зә иф дамарындан истифадә едә рә к деди: “Мә ним һ ө кумә тими ө зү мә гајтар вә кө нлү н истә дијин јерә ҝ ет.” Мә гам вә вә зифә јә ујан Ибни Сә ᾽ д: “Изн вер, бир мү ддә т фикирлә шим, ” деди. О, ҝ едиб ө з гоһ ум-ә грә балары вә дост-танышлары илә мә слә һ ә тлә шди. Онлар һ амысы Ибни Сә ᾽ ди бу ишдә н чә киндирдилә р. Лакин тамаһ карлыг Ибни Сә ᾽ дин ҝ ө зү нү тутмушду вә ону фикирлә шмә јә гојмурду. Ибни Сә ᾽ д нә биринҹ и ишдә н кечә билир, нә дә икинҹ и ишлә разылаша билирди. Елә буна ҝ ө рә дә сү лһ бә ргә рар етмә клә ә лини имам Һ ү сејн (ә)-ын ганына батырмамағ а олдугҹ а ҹ ә һ д ҝ ө стә рирди. Тә бә ринин јаздығ ына ә сасә н, Ибни Сә ᾽ д ү ч дә фә имам Һ ү сејн (ә)-ла мү закирә етди. Бу мү закирә лә рдә анҹ аг онлар икиси иштирак етдијинә ҝ ө рә, онун мә тниндә н Ибни Сә ᾽ дин ө зү вә имамлар нә гл етдијиндә н савајы дү зҝ ү н бир хә бә р ә лдә јохдур. Ибни Сә ᾽ д сү лһ ә зә мин јаратмаг ү чү н баҹ ардыгҹ а ҹ ә һ д ҝ ө стә рди, бә ᾽ зә н дә ө з мә гсә динә (сү лһ ә) чатмаг ү чү н ө зү ндә н јаланлар ујдуруб сө јлә јирди. Убејдуллаһ ибни Зијад ибни Сә ᾽ дин сон мә ктубуну охујуб фикрә далды вә ө з-ө зү нә: “Бә лкә дә бу гә зијјә ни сү лһ јолу илә һ ә лл етмә к олду”-деди. Амма неҹ ә дејә рлә р Убејдуллаһ ибни Зијадын башына топлашан, ашдан исти касаларын бириси (Шимр ибни Зилҹ овшә н) ајағ а галхыб белә деди: “Еј ә мир, о, сә һ в едир, бу ҝ ү н артыг Һ ү сејн (ә) сә нин ә линдә ҝ ирифтардыр. О, бизим ә лимиздә н хилас олса, вә зијјә т даһ а да ҝ ә рҝ инлә шә р. Чү нки бурада онун тә рә фдарлары вә атасынын шиә лә ри аз дејилдир. Ү стә лик һ арадан мә ᾽ лумдур ки, дү нјанын мү хтә лиф мә нтә гә лә риндә јашајан шиә лә р, бир јерә топлашыб ону һ имајә етмә синлә р, онда сә н даһ а Һ ү сејн (ә)-ын ө һ дә синдә н ҝ ә лә билмә зсә н. Убејдуллаһ јухудан һ ө влә нак ајылмышлар кими:

“Доғ ру дејирсә н”-деди:

О, гә зә бли бир ифадә илә ө мә р Сә ᾽ дә ишарә едә рә к: “Аз гала бу киши бизи гафил етмишди”-деди вә дә рһ ал ө мә р Сә ᾽ дә белә бир мә ктуб јазыб ҝ ө ндә рди: “Бизә ағ саггаллыг едиб ө јү д-нә сиһ ә т јазмағ ын ү чү н сә ни ораја ҝ ө ндә рмә мишик, сә н бир мә ᾽ мур олдуғ уна ҝ ө рә инзибатчы да олмалысан, анҹ аг мә н ә мр етдиклә рими јеринә јетирмә лисә н, истә мирсә нсә бу вә зифә дә н кә нара чә кил, биз ону башгасынын ө һ дә синә гојарыг.” Убејдуллаһ бу мә ктубу ө мә р Сә ᾽ дә чатдырмаг ү чү н Шимр ибни Зилҹ овшә нә верди. Бундан ә лавә Шимрин ө зү нә дә мә һ рә манә бир кағ ыз јазды ки: “ә ҝ ә р ө мә р Сә ᾽ д Һ ү сејн (ә)-ла мү һ арибә етмә кдә н чә кинә рсә, онун бојнуну вуруб башыны мә нә ҝ ө ндә р вә бу һ ө кмә ә сасә н ордунун башчылығ ыны ө з ө һ дә нә ҝ ө тү р.

Тасуа ҝ ү нү ҝ ү нортаү стү Шимр ибни Зилҹ овшә н Кә рбә лаја чатыб мә ктубу ө мә р Сә ᾽ дә верди. Тасуа Пејғ ә мбә рин ә һ ли-бејти ү чү н чох ағ ыр вә гә мли бир ҝ ү н иди. Имам Садиг (ә) бујурмушдур:

«Иннә тасуа јовмун һ осә рә фиһ ил һ усејн»

Тасуа ҝ ү нү имам Һ ү сејн (ә) чох чә тин бир мү һ асирә јә дү шмү шдү. ө мә р Сә ᾽ дин гошунуна чохлу кө мә к јетиширди, амма Пејғ ә мбә рин ә һ ли-бејтинә һ еч ким јардым ҝ ө стә рмирди. Аллаһ ын лә ᾽ нә тинә ҝ ә лмиш Шимр ибни Зилҹ овшә н Тасуа ҝ ү нү ҝ ү нортаү стү Кә рбә лаја јетишиб Ибни Зијадын мә ктубуну она тә гдим етди. ә ҝ ә р ө мә р Сә ᾽ д Һ ү сејн (ә)-ла вурушмағ а разы олмасајды, Шимр ибни Зилҹ овшә н ибни Зијаддан алдығ ы мә һ рә манә һ ө кмә ә сасә н онун бојнуну вуруб башыны Убејдуллаһ а ҝ ө ндә рә ҹ ә к вә ө зү ордунун башчылығ ыны ө һ дә синә ҝ ө тү рә ҹ ә кди. Лакин Шимрин ҝ ө злә дијинин ә ксинә олараг ө мә р Сә ᾽ д диггә тлә ону охујуб деди: “Мә ним бу мә ктубум Ибни Зијада чох тә ᾽ сир ҝ ө стә рә билә рмиш, сә н мане олмусан...” Шимр деди:

Инди бу сө злә рин вахты дејил, сон фикрин нә дир, вурушурсан јохса исте᾽ фа верирсә н?

Вурушурам-дејә ө мә р Сә ᾽ д ҹ аваб верди.

Шимр:

Инди мә ним вә зифә м нә дир? -деди:

ө мә р Сә ᾽ д:

Сырави ә скә рлә рин башчылығ ыны сә нин ө һ дә нә гојдум. Убејдулаһ ибни Зијад ө мә р Сә ᾽ дә ҝ ө ндә рдији мә ктубда белә јазмышды: “Бу мә ктубу алан кими Һ ү сејн (ә)-ы баҹ ардығ ын гә дә р тә зјигә мә ᾽ руз гој! О, бу ики јолдан бирини гә бул етмә лидир:

О, гејдсиз-шә ртсиз тә слим олмалы вә јахуд мү һ арибә едиб ө лмә лидир, даһ а ү чү нҹ ү јол јохдур.”

Тасуа ҝ ү нү ахшамү стү Имам (ә) хејмә лә рин бирисинин ҝ ирә ҹ ә јиндә отурмуш һ алда јухуја ҝ етмишди ки, ө мә р Сә ᾽ д ө з ордусуна мү раҹ иә т едә рә к бағ ырыб деди:

«Ја хә јлә ллаһ иркә би вә бил ҹ ә ннә ти ибшири»

Һ оггабазлыг вә ријакарлығ а бахын!! ө мә р Сә ᾽ д ө з ордусуна мү раҹ иә тлә фә рјад гопарыб дејир:

“Атларыныза минин ки, мә н сизә Беһ ишти бә шарә т верирә м!!! ”

Отуз мин нә фә рдә н ибарә т олан орду имам Һ ү сејн (ә)-ын хејмә сини дө врә јә алмышды. Инсанларын, атларын вә силаһ лыларын сә си бир-биринә гарышыб сә һ раја јајылмышды.

Зејнә б (с.ә) хејмә лә рин бириндә ағ ыр вә зијјә тдә хә стә һ алында јатан имам Зејнә л-абидин (ә)-а гуллуг ҝ ө стә рмә клә мә шғ ул иди. Зејнә б (с.ә) Имамын һ ү зуруна гајыдыб ә лини онун чијнинә гојараг: “Гардаш! Бујур ҝ ө р нә хә бә рдир? ” Имам (ә) башыны галдырыб дү шмә н ордусунун фә ргинә вармадан бујурду:

Мә н рө ᾽ ја алә миндә ҹ ә ддим Пејғ ә мбә ри ҝ ө рдү м. О, мә нә Беһ ишт бә шарә т верә рә к бујурду:

Һ ү сејнҹ ан, сә н тезликлә Беһ иштә мә ним јаныма ҝ ә лә ҹ ә ксә н.

ә лдә олан бә ᾽ зи сү бутлара ә сасә н, Ашура ҝ еҹ ә си Зејнә б ү чү н ә н ағ ыр вә чә тин бир ҝ еҹ ә иди. Кә рбә ла һ адисә синдә баш вермиш ики вагиә Зејнә би-Кү бра (с.ә)-ја олдугҹ а ағ ыр тә ᾽ сир етди.

Биринҹ и:

Тасуа ҝ ү нү ахшамү стү баш верди (јухарыда бә јан етдик.)

Икинҹ иси:

Ашура ҝ еҹ ә си. Бу ҝ еҹ ә имам Һ ү сејн (ә) чох ишлә р ҝ ө рдү, о ҹ ү млә дә н сә һ абә лә ри илә бирликдә Ашура ҝ ү нү ү чү н силаһ һ азырлајырдылар.

ә бузә рин азад етдији “Ҹ ун” адлы бир киши силаһ мү тә хә ссиси иди. Онун хејмә си имам Зејнә л-абидин (ә)-ын хејмә си илә јанашы иди. Имам Һ ү сејн (ә) о кишијә баш чә кмә к ү чү н онун хејмә синә ҝ ә лмишди. Имамын тапшырығ ына ҝ ө рә, о ҝ еҹ ә хејмә лә ри бир-биринә јапышдырмышдылар. Зејнә б (с.ә) гардашоғ лусу имам Зејнә л-абидинин (ә)-а хидмә тлә мә шғ ул иди. Хејмә лә рин бир-биринә јапышдырылмасынын сә бә би варды... Бу һ ә диси имам Зејнә л-абидин (ә) рә вајә т едир:

Бибим мә ним гуллуг ҝ ө стә рмә клә мә шғ ул иди. Атам Ҹ уна баш чә кмә к ү чү н силаһ лар сахланылан хејмә јә ҝ ә лмишди. О, бу ше᾽ ри ө з-ө зү нә бир нечә дә фә тә крар етди. Мә змуну ашағ ыдакы кимидир:

“Еј дү нја! Сә н нә гә дә р алчагсан! Достлары биздә н ајыран рузиҝ ар белә дир. Лаким һ ө км рузиҝ ар ә линдә јох, Аллаһ ын ә линдә дир, биз дә онун ризасына (разылығ ына) разыјыг, биз дә Аллаһ истә дијини истә јирик.”

Имам Зејнә б-абидин (ә) бујурур:

“Һ ә м мә н, һ ә м дә бибим атамын сө злә рини ешидирдик. Араја мә ᾽ налы бир сү кут чө кмү шдү.”

Гә һ р, боғ азымы сыхырды, амма бибимә ҝ ө рә ағ ламағ ымын гаршысыны алдым. ә ммә ми дә гә һ р боғ мушду, амма о, да мә нә ҝ ө рә ө зү нү сахлајыб ағ ламады, демә к биз икимиз дә ағ ламаг гаршысында мү гавимә т ҝ ө стә рдик... Нә һ ајә т бибим Зејнә б ө зү нү сахлаја билмә јиб налә вә фә рјад едә рә к, һ ө нкү р-һ ө нкү р ағ лајыб деди:

Еј каш дү нја виран олајды вә Зејнә б белә бир вә зијјә ти ҝ ө рмә јә јди.

Зејнә б ағ лаја-ағ лаја гардашы имам Һ ү сејн (ә)-ын һ ү зуруна јетишди. Имам (ә) Зејнә бин башыны дизинин ү стү нә алыб она ө јү һ -нә сиһ ә т верә рә к деди:

“Баҹ ыҹ ан муғ ајат ол, шејтан сә ни сарсыдыб сә брини ә линдә н алмасын. Бу сө злә р нә дир ки, данышырсан? Нә ү чү н дү нја виран олмалыдыр? Шә һ адә т һ агдыр вә биз онунла фә хр едирик. Ҹ ә ддим Пејғ ә мбә р, атам ә ли, анам Зә һ ра вә гардашым Һ ә с|