Су дайындайтын су алғыштың жабдықтары

АБАТҚ А Ә СЕР ЕТУ ЖАБДЫҚ ТАРЫ

Абат қ ысымын ұ стап тұ ру ү шін арналғ ан жабдық тар

Мұ най кенінің айналу қ арқ ындылығ ын жә не мұ най мен газдың қ айтарымын ү лкейту ү шін ө німділік қ абаттары ә ртү рлі ә серлерге тап болады: қ абат қ ысымын су жә не газ айдау арқ ылы ұ стап тұ ру, ішкіқ абаттық жандыру, термохимиялық жә не химиялық ә серлер, толқ ындық, гидроакустикалық ә серлер, қ абатты гидравликалық жұ лу жә не т.б. Жоғ арыда айтылғ ан ә серлерді орындау ү шін кө птеген тү рлі жабдық тар керек. Кө рсетілген жұ мыстардың бір бө лігі жерасты жө ндеу жұ мыстары кезінде орындалатынын айта кету қ ажет.

Абат қ ысымын ұ стап тұ ру жә не мұ най мен газды сығ ып шығ аруғ а арналғ ан жабдық тар

Мұ най кенорнын қ олданғ ан кезде қ абаттың мұ найбергіштік қ асиетін арттырудың ең тиімді жолы – қ абат қ ысымын қ абатқ а су жә не газды айдау арқ ылы ұ стап тұ ру. Осы кезде қ абатты қ олданудың тегеуріндік режимі орын алады, ол ә лсіреген режиммен салыстырғ анда ү лкен мұ найбергіштік қ асиетке ие болады.

Айдаушы ұ ң ғ ыларғ а суды айдау ү шін ө зендердің, тең іздердің, кө лдердің, су горизонттарының табиғ и сулары жә не мұ най дайындау технологиялық обьектілерінің шайынды сулары қ олданылады.

Мұ найды сумен ығ ыстыру жабдық тарының кешені келесі қ ұ раушылардан тұ рады: су алғ ыш телім, су ә келу магистралі, мұ най қ абатына айдауғ а суды дайындайтын тазартқ ыш қ ұ рылымдар, кә сіпшілік аумағ ында жоғ арғ ы қ ысымды шоғ ырланғ ан сораптық станциялар, су реттегіш тарақ шалары бар таратушы қ ұ бырлар. Аталғ ан қ ұ бырлардан су айдаушы ұ ң ғ ыларғ а барады. Ұ ң ғ ылар фонтандық типті сағ алық арматурамен, СКҚ тізбегімен жә не кө п жағ дайларда шегендеуші тізбектің негізгі бө лігін айдалатын судың ү лкен қ ысымынан қ орғ айтын пакермен жабдық талады.

Су дайындайтын су алғ ыштың жабдық тары

Қ абат қ ысымын су айдау арқ ылы ұ стап тұ руы ү шін қ олданылатын су, ә детте су қ оймаларынан (ө зен, кө л, тең із) немесе сулы қ абаттан алынады. Кенорындарын пайдалану кезінде ө ндірілген мұ наймен бірге шығ атын қ абаттық, яғ ни техникалық су қ абат қ ысымын ұ стап тұ ру ү шін де қ олданылады.

Су су қ оймаларынан арнайы дайындалғ ан телімдерден жоғ ары бетке орналасқ ан ортадан тепкіш сораптармен алынады жә не бұ л сумен бірге қ ұ м жә не тағ ы да басқ а механикалық қ оспалар сорылмауы ү шін арнайы амалдар қ олданылады. Сораптық станция су қ оймасының жағ алауында немесе қ алқ ығ ыш станцияда орналасу мү мкін. Қ алқ ып жү ретін сораптық станцияларда қ уаты жоғ ары сорапты агрегаттар қ ондырылады. Ә детте, бұ л электржетектеушісі бар ортадан тепкіш сораптар болып келеді. Қ алқ ып жү ретін сораптық станция суды беттік сораптарғ а қ арағ анда тұ рғ ылық ты бір терең діктен сорып алады жә не ол су қ оймасындағ ы су дең гейінің тербелуіне байланысты болмайды.

Кө п жағ дайда арна астындағ ы сулар алынады, себебі олар біршама таза болып келеді. Бұ л жағ дайларда су қ оймасына немесе ө зенге жақ ын жерде ұ ң ғ ы бұ рғ ыланады немесе қ ұ дық қ азылады, ал қ оймадағ ы су сифонды жү йемен немесе беттік сораптармен (егер су дең гейі жоғ ары болса) немесе ә р тү рлі типті ұ ң ғ ылық сораптармен сорылып алынады.

Сифонды сорып алу кезінде арна астындағ ы ұ ң ғ ылар вакуум-қ азандармен қ осылады жә не бұ л қ азандарда 0, 04-0, 047 МПа шамасында вакуум пайда болады.

Вакуум шамасы вакуум-сораптармен 0, 03 м³/с беріліс кезінде жә не ү лкен 0, 086 МПа вакууммен ұ сталынады. Ұ ң ғ ыдағ ы су вакуум-қ азандарғ а ө зі ағ ынымен келіп жетіп, одан кейін беттік сораптармен сорылады.

Сифон арқ ылы су алу ө зінің іргелі шығ ындары жағ ынан ұ ң ғ ылық сораптармен су алуғ а қ арағ анда 20-30% аз болады. Су аз дең гейлі болғ ан кезде АҚ С жә не ЭОТС типті батырмалы сораптар қ олданады.

Сораптың шифрінде келесі белгілеулер қ абылданғ ан: АҚ С-8-1-16 – артезианды қ ұ бырлы сорап. Бірінші сан – 25-ке бө лінген, ұ ң ғ ының миллиметрмен алғ андағ ы диаметрі, келесісі – метрмен алынғ ан динамикалық дең гей астындағ ы сораптың минимальды батуы, ал соң ғ ысы – сорап сатыларының саны.

ЭОТС5-4-90 сорабының шифрінде келесі белгілеулер қ абылданғ ан: Э – электрожетектеушісі бар сорап, ОТ – ортадан тепкіш, С – су алу ү шін. Бірінші сан – 25-ке бө лінген миллиметрмен берілген шегендеуші қ ұ бырдың ішкі диаметрі, екіншісі – куб метр сағ атында берілген беріліс мө лшері, ү шіншісі – метрмен берілген сорап тегеуріні.

Ұ ң ғ ылардың ішіне айдау ү шін беттік сулардан басқ а қ абат сулары да қ олданылады. Кө п жағ дайларда апаттық, альбылық жә не сеномандық ярустардың сулары қ олданылады. Бұ л судың температурасы шамамен 40°С болады. Судың химиялық қ ұ рамы мұ най кенорнының суларының қ ұ рамына ұ қ сас. Олардың араласуы кезінде мұ най коллекторын қ оқ ыстайтын тұ нба тү спейді. Бұ л ярустардың қ абат суларында оттегі мен кү кіртті сутек табылмағ ан. Бұ л сулар беттік суларғ а қ арағ анда жақ сы ығ ыстырушы жә не жуушы қ асиеттерге ие болады. Су бергіш қ абаттар 700-1500 м терең дікте орналасқ ан. Сің імділігі жақ сы қ абаттардың қ алың дық тары 300-500 м болады. Ұ ң ғ ылардың бір бө лігінде су фонтандайды, ал бір бө лігінде су алу ү шін ЭОТС сораптары қ олданады.

Қ абат суларының қ олдануы судың қ абатқ а айдауын оң айлатады, ал кей кезде бұ л операцияны мү лдем қ ажетсіз етеді.

Қ абатқ а айдалатын суғ а келесі талаптар қ ойылады:

- ол мү мкіндігінше таза болу керек жә не де ү лкен мө лшердегі механикалық қ оспалары, мұ най жә не темір қ осылыстары болмауы керек. Мысалығ а ақ аулы қ ұ мдақ тың механикалық қ оспаларының шектік қ ұ рамы 20-30 мг/л, тотық қ ан темір қ ұ рамы – 1мг/л, мұ най – 50 мг/л дейін;

- жабдық тардың тотық пауы ү шін қ ұ рамында кү кіртті сутек жә не кө мірсутегі болмауы керек;

- қ ұ рамында ө зінің ө мір сү руі кезінде кү кіртті сутекті бө ле алатын органикалық қ оспалар болмауы керек (балдырлар жә не бактериялар).

- қ абат сұ йығ ына қ атысты химиялы инертті болу керек.

6.1-суретте су тазартқ ыш станциясының типтік сұ лбасы кө рсетілген. Су кө тергіш сораптардан (1) су араластырғ ышқ а (3) жіберіледі. Ол жерге су ағ ынымен бірге дозалаушы аспаптан (2) коагулянттар жә не реагенттер тү седі, олар судағ ы асылғ ан бө лшектерді біріктіріп бекітеді де, судың жұ мсаруы мен темір тұ здарынан босатылуын қ амтамасыз етеді. Суспензиялы тұ ндырушыда (4) коагулянт сумен қ арқ ынды тү рде араласады, осының нә тижесінде тұ ндырушы шахтада ү лпектер тұ нып қ алады. Су қ ұ м (немесе кө мір) сү згісі (5) арқ ылы ө теді. Тазартылғ ан су резервуарғ а (6) жиналады да, ол жерден сораппен (7) кә сіпшілікке жіберіледі.

6.1-сурет. Беттік суларды тазарту станциясының принципиальді сұ лбасы:

1-су жү ргіш; 2-дозатор; 3-араластырғ ыш; 4-тұ ндырғ ыш; 5-сү згі; 6-таза судың резервуары; 7-екінші су кө тергіштің сораптық станциясы; 8- сү згілерді жууғ а арналғ ан арналғ ан сорап; 9- кір суды жинау ү шін арналғ ан тік қ ұ быр; 10 – науа

Ең кү рделі тұ ндырғ ыш-қ ұ рылым (6.2-сурет) судағ ы асылғ ан бө лшектерден ү лпектерді жасап, оларды алып кету жә не механикалық қ оспаларды судан айыру мақ сатына арналғ ан. Араластырғ ыштан ө ткен реагентпен ө ң делген су орталық тік қ ұ бырдан (1) тесіктері бар қ ұ бырлар (9) арқ ылы ү лпектің пайда болу камерасына (5) тү седі. Ү лпектің пайда болу камерасынан су тесігі бар тү п (10) арқ ылы тұ ндырғ ыштың асылғ ан тұ нба аумағ ына шығ ады. Ү лпектерді асылғ ан жағ дайда ұ стап тұ ру ү шін тесікті тү птің ә рбір тесігінің ү стінде судың ажыратылғ ан ағ ыны жасалынады. Ү лпегі бар су осығ ан дейін қ алыптасқ ан асылғ ан тұ нбадан ө ткенде сү згіленіп біртіндеп тұ нады (тазаланады). Тұ ндырылғ ан (тазартылғ ан) су шеткі науаларғ а (3) жиналып, судың тазартылуы толығ ымен аяқ талатын сү згіге бағ ытталады. Тұ ндырғ ыштағ ы артық тұ нба орталық шахта (2) арқ ылы арнайы аумақ қ а (7) жіберіледі. Бұ л жерде су тү тікшелер арқ ылы (4) науаларғ а сорылады, ал тұ нба тү тікше (8) арқ ылы суағ арғ а немесе лайды алаң ғ а жіберіледі. Тұ ндырғ ышты толық босату ү шін клапан (6) қ арастырылғ ан.

Арнайы аумақ тағ ы (7) тұ нбаның биіктігі 2-2, 5 м, ал тұ ндыру аумағ ының биіктігі 1, 5-2, 5 м болады, осы параметрлерге қ арап тұ ндырғ ыштың ауқ ымдарын кө зге елестетуге болады.

6.2-сурет. Су тұ ндырғ ыш қ ұ рылымының сұ лбасы