Д) е) ж)

а - тобық тарды бұ рандамен, сымшабақ пен бекіту; б – тобық тарды бұ ранда жә не пластинамен бекіту; в - жілікаралық синдесмозды бұ рандамен бекіту; г – аяқ басын сымшабақ пен трансартикулярлы бекіту; д - жілікаралық синдесмозды жә не тобық ты сымшабақ жә не сыммен проф.Ә.Ж.Абдрахмановтың ә дісі бойынша бекіту; ж – аяқ басын сымшабақ пен трансартикулярлы бекіту.

237-сурет. Тобық тарды бекіту тү рлері

Ашық сынық та ірің деу қ аупі болғ анда ішке қ алдыратын бекіткіштерді қ олдануғ а болмайды. Остеосинтез Илизаров аппаратымен, сымшабақ тың кө мегімен орындалады.

Операциядан кейін тізе буынына дейін лонгетті гипс таң ғ ышы салынады, тігістер шешіліп жә не ісік қ айтқ ан соң, оны жабық таң ғ ышқ а алмастырады. Сынық ты одан ә рі емдеу консервативті емге ұ қ сас. 1-4 аптадан кейін перкутанды енгізілген сымшабақ тарды алып тастайды. Ішкі бекіткіштер сынық толық біткен соң алынады

А) б)

а – операция алдында; б – тобық тар мен жілікаралық синдесмозды сымтемірлермен бекіту

238-сурет. Дюпюитрен сынығ ын проф.Ә.Ж.Абдрахмановтың ә дісі бойынша бекіту

ТАРАУ

АЯҚ БАСЫНЫҢ ЖАРАҚ АТТАРЫ

Анатомиялық физиологиялық ерекшеліктері.

Аяқ басы тілерсек, табан жә не бақ ай сү йектерден (барлығ ы 28 сү йек) қ ұ ралғ ан.

Тілерсек, tartus, білезік сү йектері сияқ ты екі қ атарғ а орналасқ ан 7 қ ысқ а

А) б)

а - аяқ басының сү йектері: 1-talus; 2 - caput tali; 3 - os naviculare; 4 - os cuneiforme laterale; 5 - os cuneiforme intermedium; 6 - os cuneiforme mediale; 7 - os metatarsi I; 8 - phalanges distalis; 9 - phalanges media; 10 - phalanges proximales; 11 - tuberositas ossis metatarsalis; 12 - os cuboideum; 13 - processus lateralis tali; 14 - calcaneus

б - аяқ басының буындары: буындары (1-Лисфранкт буыны; 2-Шопар буыны)

239-сурет. Аяқ басының сү йектері жә не буындары

(жоғ арыдан қ арағ андағ ы кө рінісі).

Жарақ аттардың жіктелуі. Асық сү йек, ө кше, қ айық тә різді сү йектер, сына тә різді сү йектер мен бақ ай сү йектердің сынық тарын ажыратады. Аталғ ан ә р сү йектің сынық тары олардың анатомиялық орналасқ ан жеріне қ арай бө лінеді. Сынық тар ығ ысқ ан жә не ығ ыспағ ан болуы мү мкін, сонымен қ атар сү йек шығ уын ажыратады.

13.1. АСЫҚ СҮ ЙЕКТІҢ СЫНЫҒ Ы МЕН ШЫҒ УЫ

Асық, talus, сү йектің артқ ы ө сіндісі, мойны жә не денесінің сынуын ажыратады (240-сурет).

Жарақ аттың механизмі. Асық сү йектің сынық тары аяқ қ а білік осі бойымен тү скен кү штің салдарынан пайда болады (мысалы, биіктен қ ұ лау немесе аяқ басын тіреп, тежеушті қ атты басу). Білік бойымен тү скен кү штен асық сү йек ү лкен жіліншік пен ө кше сү йектің арасында қ ысылады. Осы сә тте аяқ басының кү рт

артрозында сирақ -асық буынына артродез жасалады.

13.2. Ө КШЕ СҮ ЙЕКТІҢ СЫНЫҒ Ы

Ө кше сү йектің сынығ ы организмдегі барлық сү йек сынық тарының 50% қ ұ райды. Аталғ ан сынық тар ауыр жарақ ат тү ріне жатады жә не олардың болжамы қ олайсыз болып келеді.

Жарақ аттың механимі. Ө кше сү йектің

Ө кше сү йектің буыннан тыс жә не буынішілік сынығ ын ажыратады (анатомиялық орналасуына жә не компрессия дә режесіне қ арай), сонымен қ атар кө пбө лшекті сынық ты бө леді (241-сурет).

А) б)

В) г)

а – буыннан тыс сынық: сү йек шетінің тік сынуы; б – буыннан тыс сынық: «ү йрек тұ мсық» тә різді сынуы; в – буынішілік сынық: компрессияланғ ан сынуы; г – буыннан тыс сынық: сү йек шетінің сынуы;

241-сурет. Ө кше сү йектің сынық тары

диагнозды дә лелдейді. Рентгенограмманы жанынан жасағ анда аяқ басын толық қ амту керек, осы арқ ылы сынық тың тү рін, ығ ысу сипатын, сонымен қ атар Беллер бұ рышын анық тайды (242-сурет).

А) б)

в - қ алыпты жағ дайда; б - ығ ысқ ан сынық та

242-сурет. Ө кше асық сү йектердің бұ рышы (Беллер бұ рышы)

Жарақ аттың е м і. Ығ ысқ ан сынық та жергілікті анестезия немесе наркозды қ олдану арқ ылы репозияция жасалады. Репозицияны саусақ пен немесе аппараттың кө мегімен орындауғ а болады.

Ө кше сү йектің горизонтальды. Содан кейін тізені 60-80˚ гр-қ а бү геді, ө кшенің астына ағ аштан жасалғ ан тіреуді қ ояды. Хирург доғ аның екі шетінен ұ стап, ө кше тө мпешігін сымшабақ пен тіреудің арасында қ атты қ ысады. Осы кезде аяқ басын табанғ а қ арай бү геді (243-сурет). Қ ысымды азайтпай аяқ қ а гипс таң ғ ышы салынады. Бекіту мерзімі 5 апта.

Табан кү мбезі бұ зылмағ анда тізе буынына дейін 1, 5 -2 айғ а гипс таң ғ ышы салынады. Науқ астың ең бекке қ абілеттлігі 2-4 айда қ алпына келеді.

Ө кше сү йектің сынығ ын емдеуде доц.М.Т.Ә білмә жінов ө з ә дісін ұ сынды. Табанғ а ағ аш тірегі бар гипсті таң ғ ышын салу арқ ылы емдеуді ұ сынды (244-сурет).

243-ші сурет. Юмашев-Силин ә дісі бойынша репозиция жасау

244-ші сурет. Доц.М.Т.Ә білмә жіновтің ә дісі бойынша репозиция