Жыл 22 маусым- фашистік Германия КСРО-ға тұтқиылдан соғыс ашты.Ұлы Отан соғысы басталды. 4 страница

74. Қ.И.Сә тбаев- кө рнекті ғ алым жә не ғ ылымды ұ йымдастырушы.

Қ аныш Имантайұ лы Сә тбаев (1899 жылы, Баянауыл ауданы, Павлодар облысы - 31 қ аң тар, 1964 жылы, Мә скеу) - қ азақ жә не Кең ес Одағ ының геологі, қ оғ ам қ айраткері, Қ азақ КСР Ғ ылым академиясын ұ йымдастырушы жә не оның тұ ң ғ ыш президенті, Қ азақ КСР академиясының академигі, Кең ес Одағ ының жә не Қ азақ станның металлогения мектебінің негізін қ алаушы, қ азақ сан шық қ ан тұ ң ғ ыш академик. Қ аныш Имантайұ лы қ азіргі Павлодар облысының Баянауыл ауданында (Семей губерниясының ()) 1899 жылдың 12 сә уірінде Имантай бидің отбасында дү ниеге келді. Нә рестеге - Ғ абдул-Ғ ани деген есім берілді. Геологиялық барлау мамандығ ы бойынша Томск технологиялық институтының тау-кен факультетін бітіріп келгеннен кейінгі Қ аныш Сә тбаевтың бү кіл ө мірі Қ азақ станның минералдық ресурстарын жә не рудалық кендер генеалогиясын зерттеуге арналғ ан. Екінші дү ниежү зілік соғ ыс аяқ талуғ а тақ анғ анда, жағ дайдың аса қ иын ауырлығ ына қ арамастан, Қ азақ КСР Ғ ылым академиясының ұ йымдастыру жұ мысына басшы болып, оның ісіне бел шеше араласуы ұ лыларғ а тә н кө регендіктің белгісі еді. Оның қ алдырғ ан ғ ылыми бай мұ раларының ішінде, ә сіресе, Жезқ азғ ан кені туралы зерттеулерінің, Сарыарқ аның металлогендік жә не болжам карталары жө ніндегі ең бектерінің мә ні ерекше. Жезқ азғ анның ірі мыс рудалы аудандар қ атарына жатуы кезінде осы кеннің жоспарлы тү рде кең масштабтағ ы барлау жұ мыстарын ұ йымдастыруғ а болатын ірі объекті екенін дә лелдеп берген Қ аныш Сә тбаев ең бегінің нә тижесі. Сондай-ақ ол минералдық шикізатқ а бай Сарыарқ а, кенді Алтай, Қ арағ анды, Қ аратау секілді аймақ тарғ а да ерекше назар аудара зерттеп, олардың кендерінің стратиграфиясы, тектоникасы, қ ұ рылысы, металлогениясы, неохимиясы жә не шығ у тегі туралы маң ызды ғ ылыми қ орытындылар жасады, ғ ылымғ а формациялық металлогендік анализдің кешендік ә дісін енгізді. Кө птеген тә жірибелі мамандар қ атыстырыла отырып, Қ аныш Сә тбаевтың басшылығ ымен бірнеше жылдар бойы жү ргізілген тынымсыз ең бектің нә тижесінде Сарыарқ аның металлогендік жә не болжам карталары жасалды. Оны ө ндіріске ендіру арқ ылы Сарыарқ а аймағ ында қ ара, тү сті жә не сирек металдардың біраз жаң а кендері ашылды. Біраз кендерге бү тіндей жаң а ө ндірістік бағ а берілді.[1]Ол Қ арағ андыда металлургиялық завод салуда, Қ останай, Алтай темір жә не марганец, Қ аратаудың фосфорит кендерін жә не осылар секілді кө птеген ірі нысандарды игеруге, Ертіс-Қ арағ анды каналының қ азылуына, біраз ғ ылыми зерттеу институттарының ашылуына тікелей араласып, зор ең бек сің ірді, Қ азақ стан ғ алымдарының зор армиясының ақ ылшысы, тә рбиешісі болды. Ол геология ғ ылымына қ атысты ә лемдік, одақ тық, қ азақ стандық тү рлі дә режедегі толып жатқ ан комиссиялардың, комитеттердің мү шесі, басшыларының бірі; бірнеше мә рте КСРО жә не Қ азақ КСР Жоғ арғ ы Кең естерінің депутаты; СОКП съездерінің делегаты, КСРО Министрлер Кең есі жанындағ ы Лениндік жә не Мемлекеттік сыйлық тар жө ніндегі комитеттің президиумының мү шесі. Ол тө рт рет Ленин орденімен, Екінші дә режелі Отан соғ ысы орденімен марапатталып, КСРО Мемлекеттік жә не Лениндік сыйлық тардың иегері болғ ан. Оның есімі институттар мен кен-металлургия комбинаттарына, Қ азақ стан қ алаларының кө шелеріне, мектептер мен шаруашылық аттарына берілген.

75. Қ.И.Сә тбаев атындағ ы Қ азақ ұ лттық техникалық университетінің тарихы.

Қ азақ ұ лттық техникалық университеті — Қ азақ стан Республикасы, Алматы қ аласында орналасқ ан техникалық білім беретін жоғ ары оқ у орны. Кең ес Одағ ы кезінде Ленин атындағ ы Қ азақ Политехникалық Институты деп аталды. 1994 жылы Ленин атындағ ы Қ азақ политехникалық институты Қ азақ ұ лттық техникалық университеті болып қ айта қ ұ рылды. Белгілі ғ алым Қ аныш Сә тбаевтың 100 жылдығ ына орай, Қ Р Ү кіметінің 1999 жылы 22 қ ыркү йектегі №1436 қ аулысы бойынша Қ азақ техникалық университетіне Қ аныш Сә тбаев есімі берілді. Қ азірге Қ азақ стандағ ы ең кө п студент тә лім алатын университет атануда (19 000 студент). 1990 жылы университетті 10 елден келген 47 студент, ал 1991 жылы 15 елден келген 109 студент бітірді. 1992 жылы орталық Ғ ылыми кітапхана қ азақ тілінде жү йелік каталог қ ұ растыруды қ олғ а алды. Жаң а ғ ылыми ә дебиеттер абоненті ашылды. Кітапханада 42000 дана кітап қ оры болды. Қ азір университеттің Ғ ылыми кітапханасында 2 миллионғ а жуық оқ улық пен ғ ылыми кітап бар. 1993 жылы Қ азПТИ-дың негізінде Ш.Есенов атындағ ы Ақ тау политехникалық институты жеке отау кө терді. Қ азіргі Ш.Есенов атындағ ы Каспий технология жә не инженеринг мемлекеттік университеті. 1994 жылғ ы 7 ақ пандағ ы Қ азақ стан Республикасы Министрлер Кабинетінің № 43 қ аулысымен Қ азПТИ Қ азақ Ұ лттық техникалық университеті болып ө згертілді. Бұ л жыл университет ұ жымының ө мірінде елеулі оқ иғ аларымен – еліміздегі тұ ң ғ ыш инженерлік-техникалық жоғ ары оқ у орнының ашылуына 60 жыл толуымен есте қ алды. Университет ұ жымы мерейтойғ а дейінгі жылдардың қ орытындысын шығ арды жә не М.О.Ә уезов атындағ ы драма театрында салтанатты тү рде мерейтойын атап ө тті. Салтанатты мә жіліске Қ азақ стан Республикасының тұ ң ғ ыш Президенті Н.Ә.Назарбаев қ атысты. “Дос-Мұ қ асан” ансамблінің алғ ашқ ы ұ жымының ү лкен мерекелік концерті болды. Осы жылдың маусым айынан бастап Қ азҰ ТУ-дың негізінде Атырау Мұ най жә не газ институты студенттерге есігін ашты. 1999 жылы сә уір айында Қ.И.Сә тбаевтың туылғ анына 100 жыл толуына байланысты халық аралық симпозиум ө ткізілді. Академик Қ аныш Имантайұ лы Сә тбаев инженер кадрларды даярлауғ а жә не олардың ғ ылыми ө ндірістік ө суіне қ омақ ты ү лес қ осып, Қ азақ тау-кен металлургия институтының бітіруші тү лектерінің мемлекеттік емтихан комиссиясын басқ арды. Сондық тан кө рнекті ғ алымның қ ұ рметіне Қ Р Ү кіметінің 1999 жылы 22 қ ыркү йектегі №1436 қ аулысы бойынша Қ азақ техникалық университетіне Қ аныш Сә тбаев есімі берілді. 2000 жылдың наурыз айында факультеттер негізінде 6 институт қ ұ рылды. Олар: ә л-Машани атындағ ы Жаратылыстану-гуманитарлық институты; Инженерлік-экономикалық институты; Ақ парат жә не ақ параттық технологиялар институты; Машина жасау; Технология жә не экология институты; Ө.Байқ оң ыров атындағ ы Тау-кен металлургия институты. 2000 жылдың 20 желтоқ санында Қ.И.Сә тбаев атындағ ы Қ азҰ ТУ мен VIVAN-DI WATER компаниясы аралығ ында кезекті келіссө здер кезең і ө тті. Қ азҰ ТУ-да 2000-2001 оқ у жылдары халық аралық семинарлар жиі ө ткізілді. 26-27 қ азанда еліміздің жоғ ары оқ у орындары ү шін Еуропалық білім қ орының, Еуропалық комиссия делегаттарының, ТЕМПУС ақ параттық бюро ө кілдерінің қ атысуымен ТЕМПУС бағ дарламасы бойынша семинар ө тті. 2000 жылы қ азан айында университеттің «РАС» газетінің алғ ашқ ы саны жарық кө рді. 2001 жылдың 29 маусым айында Қ азақ стан Республикасы Ү кіметі №992 қ аулысымен Қ аныш Сә тбаев атындағ ы техникалық университеті Қ.И.Сә тбаев атындағ ы Қ азақ ұ лттық техникалық университеті болып аталды. 2001 жылдың 12 шілдесінен бастап Қ.И.Сә тбаев атындағ ы университетінің ректоры болып Д.Қ.Сү леев тағ айындалды. (2001-2008ж.ж.). 2004 жылы Қ азҰ ТУ Болонь қ аласында (Италия) университеттердің Ұ лы Хартиясына қ ол қ ойды. 2005 жылдың 1 шілдесінде Қ Р президенті Н.Ә.Назарбаевтың жарлығ ымен Ғ ылым мен техникадағ ы адамзат қ ұ ндылық тары мен жеке тұ лғ аларды кә сіби тұ рғ ыда дамытып, қ алыптастыруғ а қ осқ ан маң ызды ү лесі ү шін Қ.И.Сә тбаев атындағ ы Қ азҰ ТУ-ғ а ерекше мә ртебе берілді. 2008 жылы сә уірде Қ.Р.Президенті Н.Ә.Назарбаевтың жарлығ ымен Қ.И.Сә тбаев атындағ ы Қ азҰ ТУ ректоры болып, Қ Р Ұ Ғ А Қ ұ рметті академигі, Халық аралық инженерлік академиясының академигі, ғ ылым докторы, Қ азПТИ тү легі Ж.М.Ә ділов тағ айындалды.

76. Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік рә різдері-елтаң ба, ә нұ ран, ту.

Мемлекеттік Ту, Мемлекеттік Елтаң ба, Мемлекеттік Гимн Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік рә міздері болып табылады.