Dilləri, əlləri və ayaqları onların törətdiklərinin əleyhinə şahid­lik edəcəkləri gündə”.

Gü nah sahibi olduqları halda zina tö rə tmə kdə n uzaq olan və hə tta belə bir ş eyi ağ ı lları na belə gə tirmə yə n mö min qadı nları ittiham edə nlə r lə nə tə layiqdirlə r, halbuki lə nə t tə kcə ə n ağ ı r gü nah tö rə də nlə rə verilə cə k ə və zdir. Lə nə t bu gü nah­karları nə inki bu dü nyada, hə m də ö lü mdə n sonra da mü ş ayiə t edə cə k və onlara ə lavə mü dhiş ə zablar verilə cə kdir. Bu o de­mə kdir ki, Allah onları Ö z mə rhə mə ­tində n uzaqlaş dı rı r və onları Qiyamə t gü nü baş layacaq də hş ə tli ə zab-ə ziyyə tə dü ç ar edir. Hə min Gü n bu fasiq­lə rin hə r bir orqanı onları n tö rə tdiklə ri bü tü n ə mə l­lə ri haqqı nda ş ahidlik edə cə kdir. Onları, hə r varlı ğ a nitq qabiliyyə ti ə ta et­mə yə qadir Olan Allah danı ş dı racaqdı r. Bu baş verdiyi zaman, gü nahkarlar tö rə t­diklə ri cinayə tlə ­rini inkar edə bilmə yə cə klə r. Allah qulları na qarş ı o də rə cə də ə dalə tli olacaq ki, onlar ö zlə ri ö z ə leyhinə ş ahidlik edə cə klə r.

ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ

Hə min gü n Allah onlara layiq olduqları nı n hesabı nı bü sbü tü n verə cə kdir və onlar bilə cə klə r ki, Allah – aç ı q-aş kar Haqdı r”.

İ nsanları n ö z ə mə llə rinə gö rə alacaqları ə və z gerç ə k, insaflı və qə rə z­­sizdir. Hə r bir insan layiq olduğ unu bü tö vlü klə alacaqdı r və heç bir ə mə l yaddan ç ı xa­rı lmayacaqdı r. Bu barə də Fö vqə luca belə buyurur: “Hə r kə sin kitabı ona verilə ­cə k və gü nahkarları n onda yazı lanlardan titrə mə yə dü ş dü yü nü gö rə cə k­sə n. On­lar deyə cə klə r: “Vay halı mı za! Bu nə kitabdı r belə? Onda nə kiç ik, nə də bö yü k gü nahlar gö zdə n qaç mamı ş dı r – hə r ş ey hesaba alı nmı ş dı r”. Onlar qarş ı ­ları nda tö rə tdiklə ri bü tü n ə mə llə rini gö rə cə klə r və sə nin Rə bbin heç kimə qarş ı insaf­sı z­lı q etmə yə cə k” (Kə hf, 18/49). Bu də hş ə tli gü ndə onlara aydı n olacaqdı r ki, Allah aç ı q-aydı n bir Haqdı r və aç ı q-aydı n Haqq olmaq və sfi tə kcə Fö vqə luca Allaha mə xsusdur. Onun ə zə mə tli sifə ti - haqdı r, hə mdə layiq ə mə llə ri də - haqdı r. Ona ibadə t – haqdı r, Onunla gö rü ş – haqdı r, Onun ə və z vermə qanunu – haqdı r, Onun elç ilə ri – haqdı r. İ stə nilə n haqq ya Allaha mə xsusdur, ya da Ondan gə l­miş ­dir.

ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ

Xə bis qadı nlar xə bis kiş ilə r ü ç ü n və xə bis kiş ilə r də xə bis qa­dı nlar ü ç ü ndü r; yaxş ı qadı nlar yaxş ı kiş ilə r ü ç ü n və yaxş ı kiş ilə r də yaxş ı qa­dı nlar ü ç ü ndü r. Deyilə nlə rin onlara aidiyyə ti yoxdur. Onları n nə sibi bağ ı ş ­lanma və bol ruzi olacaqdı r”.

Ə xlaqsı z kiş ilə r və qadı nlar və hə mç inin pozğ un sö zlə r və ə mə llə r hə miş ə bir-birilə rinə xasdı r. Onlar bir-birilə rinə layiqdir, bir-biri ilə ə laqə ­dardı r və bir-birilə rinə oxş ayı rlar. Abı r-hə yalı kiş ilə r və qadı nlar və hə mç i­nin xeyirxah sö zlə r və ə mə llə r də bir-birilə rinə xasdı rlar. Onlar hə mç inin bir-birilə rinə layiqdirlə r, bir-biri ilə bağ lı dı rlar və bir-birilə rinə bə nzə yirlə r.

Bu mü ddə anı n mə nası ç ox geniş dir və o istisna hallara malik deyil. Bunun ə n ə dalə tli də lili – Allahı n peyğ ə mbə rlə ri və, xü susilə də, ruhə n mö h­kə m olan elç i­lə ridir ki, onlardan ə n gö rkə mlisi, bü tü n elç ilə rin ağ ası Muhə mmə d Peyğ ə mbə rdir (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!). O (s.ə.s.) insanları n ə n yaxş ı sı dı r və bu­na gö rə onun zö v­cə lə ri də ə n yaxş ı və mö min qadı nlar idilə r.

Aiş ə nin (A. o. r.) və fası zlı qda ittiham edilmə sinə gə ldikdə isə, bu ə slində Peyğ ə mbə rin (s.ə.s.) ö zü nü n ə leyhinə yö nə ldilmiş di, ç ü nki mü na­fiqlə r mə hz buna nail olmağ a cə hd gö stə rirdilə r. Lakin Aiş ə (A. o. r.) Allahı n Elç isinin (s.ə.s.) zö vcə si idi və tə kcə bu ona də lalə t edir ki, o (A. o. r.) pak qadı n idi və belə ə xlaqsı z ə mə lə aidiyyə ti yoxdu. Axı Aiş ə (A. o. r.) ə n lə yaqə tli, bilə n və mö min olduğ u halda, bu baş qa cü r necə ola bilə rdi ki?! O (A. o. r.), alə mlə rin Rə bbinin Elç isinin (s.ə.s.) sev­gili zö vcə si idi. Hə tta o (s.ə.s.) onun (A.o.r.) yorğ anı nı n altı nda olanda da ona (s.ə.s.) və hy nazil edilirdi, halbuki, Peyğ ə mbə rin (s.ə.s.) digə r zö vcə lə ri bu ş ə rə fə layiq gö rü l­mə miş ­dilə r.

Sonra Allah bu mə sə lə ni ə saslı surə tdə aydı nlaş dı rdı və haqqı n inkar edil­mə sinə və ya ona ş ü bhə edilmə sinə, cü zi də olsa, imkan vermə di. Fö vqə luca bil­dirdi ki, mö minlə rin iftiraç ı lar tə rə fində n onlara atı lan bö h­tana heç bir aidiyyə ti yoxdur. Bu sö zlə r ilk nö vbə də Aiş ə yə, sonra – gü nah­dan uzaq olan və hə tta bu barə də heç dü ş ü nmə yə n mö min qadı nlara aid­dir. Onlara Mə rhə mə tli Rə bdə n gü nahları nı n bağ ı ş lanması və bol Cə nnə t mü kafatı hazı rlanmı ş dı r.

ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ ﰂ

Ey iman gə tirə nlə r! İ cazə almadan və sakinlə rinə salam ver­mə ­də n ö zgə evlə rinə daxil olmayı n. Bu sizin ü ç ü n daha yaxş ı dı r. Ola bilsin ki, siz nə sihə ti yadda saxlayarsı nı z”.

Yaradan qulları na buyurur ki, ö zgə evlə rinə icazə siz girmə sinlə r, ç ü nki belə rə ftar ola bilsin ki, ö z ardı nca bir sı ra xoş agə lmə z nə ticə lə r verə bilə r.

Allahı n Elç isi (s.ə.s.) belə nə ticə lə rdə n birini xatı rladaraq deyir ki, ev sa­hiblə rində n icazə istə mə k gü nahkar baxı ş lardan qorunmağ a yö nə ldil­miş dir. Ev sahiblə rinin icazə si olmadan ora daxil olan insan, onun gö rmə ­mə li olduğ u ş eyi gö rə bilə r, ç ü nki ev insanı, paltar onun bə də nini ö rtdü yü kimi ö rtü r.

Digə r tə rə fdə n, belə bir hə rə kə t sahiblə rinin icazə si olmadan evə daxil olan haqqı nda ş ü bhə lə kə si yarada bilə r. Onun oğ urluq niyyə tində olması ndan və ya digə r bir cinayə t tö rə tmə k istə mə sində n ş ü bhə lə nə bilə r­lə r, ç ü nki baş qası ­nı n evinə gizlicə girmə k pis fikirlə r oyadı r.

Mə hz buna gö rə Allah mö minlə rə ö zgə evlə rinə sahiblə rində n icazə al­madan daxil olmağ ı haram edir. Bu ayə də ə rə b feli “istə nə sə ” (“ü nsiyyə t saxla­maq”, burada: “icazə almaq” mə nası ndadı r) istifadə edilmiş dir ki, mə hz onun sayə sində, yə ni evə daxil olmağ a icazə almaqla insanları n ara­sı nda ü nsiy­yə t yara­dı lması na nail olunur, icazə nin olmaması isə onları tə nhalı ğ a mə hkum edir.

İ nsan evə daxil olmaq xahiş i ilə bə rabə r ev sakinlə rini də salamla­malı dı r və buna gö rə bir hə disdə deyilir ki, evə daxil olan demə lidir: “Ə ssalamu ə leykum! Gə lə bilə rmmi? ” Ə gə r ona icazə verilə rsə, onda evə daxil ola bilə r. Belə etdikdə insan ç oxlu nemə t qazanı r. Belə davranı ş fə rz­dir və mü sə lmanı n yü ksə k ə xlaq sahibi olması na də lalə t edir.

ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ

Gə r siz onlarda heç kimi tapmasanı z, sizə icazə verilə nə qə də r daxil olmayı n. Ə gə r sizə desə lə r ki, “Gedin! ” – onda ç ı xı b gedin. Sizin ü ç ü n bu daha tə mizdir. Hə qiqə tə n, Allaha etdiklə rinizi Bilə ndir”.

Sizə icazə verilmə dikdə, qayı dı b gedin və qə zə blə nmə yin, ç ü nki evin sa­hibi sizin tam haqqı nı z olan bir iş də sizi rə dd etmir. O, ö z evində istə diyi kimi rə ftar edə bilə r. O, istə sə sizi evinə buraxa bilə r, lakin sizə daxil olmağ a icazə ver­mə mə yə də tam haqqı var. Bu halda siz tə kə bbü r gö stə rmə mə li və ya hid­də t­lə n­mə mə lisiniz. Belə etmə yiniz sizin ü ç ü n daha yaxş ı dı r, ç ü nki belə rə ftarı nı z sizin gü nahlardan tə mizlə nmə nizə və saleh ə mə llə riniz sayə sində yü ksə lmə nizə kö mə k edə r. Ə mə llə riniz Allaha mə ­lum­dur və siz yaxş ı və pis ə mə llə rinizin, az və ya ç oxluğ undan ası lı olmayaraq, ə və zini alacaqsı nı z.

Bu və bundan ə vvə lki ayə lə rdə sö hbə t sahiblə ri evdə olan və ora daxil ol­maq istə yə n insana mə xsus ə ş yaları n orada olması ndan ası lı olma­yan və hə mç inin sahibi iç ində olmayan və daxil olana mə xsus ə ş yaları n olmadı ğ ı ev­lə rdə n gedirdi. Sahiblə ri evdə olmayan və daxil olmaq istə yə nin ə ş yaları nı n oldu­ğ u evə gə lincə isə, bu hal nö vbə ti ayə də xatı rlanı r. Bunlar icarə yə verilə n evlə r və ya sakinlə rinin hal-hazı rda olmadı ğ ı binalar ola bilə r ki, buna gö rə də evə girmə k istə yə nə icazə verə bilmirlə r. Fö vqə luca buyurur:

ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ

Nsanları n yaş amadı ğ ı və sizin istifadə edə bilə cə yiniz evlə rə gir­mə yinizdə sizə gü nah yoxdur. Allah sizin aş karda etdiyinizi də, gizlə tdiyi­nizi də bilir”.

Bu sö zlə rdə n belə aydı n olur ki, yuxarı dakı ayə lə rdə bə hs edilə n evlə rə icazə siz girmə k gü nahdı r. Lakin bu, sakinlə rinin iç ində yaş amadı ğ ı və ə ş yası nı n olduğ u evə girmə k istə yə n ş ə xsə aid deyil. Bu ö rnə yin ə sa­sı nda Quran ayə lə rinin ecazkar də qiqliyinə ə min olmaq mü mkü ndü r, ç ü nki ə vvə lcə Fö vqə luca Allah ö zgə evlə rində n xə bə r verir ki, bu adla evin evə daxil olmaq istə yə nə mə xsus olmadı ğ ı nə zə rdə tutulur, sonra isə bu qay­dada, girə cə yi ö zgə evində ev sahiblə rinin olmadı ğ ı halda, girə nə mə xsus ə ş yaları n saxlandı ğ ı ş ə xslə r istisna edilir.

Allah, insanları n aç ı q ş ə kildə və ya gizlə də rə k etdiklə ri ə mə llə rin hamı sı haqqı nda biliyə malikdir. O (Pak və Mü qə ddə s Olan), onları n ə mə l­lə rində n və niyyə tlə rində n xə bə rdardı r və onlara nə yin fayda verə ­cə yini bilir. Mə hz buna gö rə, Allahı n mü ə yyə n etdiyi ş ə riə t hö kmlə ri insan­ları n ehtiyacları na və tə lə bat­ları na uyğ undur.

ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ

Mö min kiş ilə rə de ki, onlar baxı ş ları nı aş ağ ı salsı nlar və cinsi orqanları qorusunlar. Belə etsə lə r onlar ü ç ü n daha tə miz olar. Hə qiqə tə n, Allah onları n nə tö rə tdiklə rini bilir”.

Ey Muhə mmə d! İ nsanı hə r ş eydan qoruyan imana malik olan mö minlə rə mü raciə t et! Onlara ə mr et ki, insan bə də ninin ö rtü lmə si zə ruri olan hissə lə rinə, ö zgə qadı nlara, insanı tamaha salan və yoldan ç ı xmağ a sö vq edə n və hə mç inin insanda azdı rı cı hə və s oyadan maddi gö zə lliklə rə və onu itaə tsizlik gö stə rmə yə itə lə yə n ş eylə rə baxması nlar. Onlara ə mr et ki, ö z cinsiyyə t orqanları nı cinsiyyə t ü zvlə ri və ya arxa keç iddə n istifadə etmə klə haram cinsi ə laqə lə rə girmə kdə n qo­ru­sunlar və qoy onlar kə nar ş ə xslə rə onlara toxunmağ a və ya baxmağ a imkan vermə sinlə r. Onlar ö z nə zə rlə rini və cinsiyyə t ü zvlə rini qorusalar, onlar daha tə miz və daha mü rü vvə tli olarlar, ç ü nki belə davranan hə r kə s, ə xlaqsı z insanları murdar­layan iyrə nclikdə n tə mizlə nə r. Belə insanlar nə fslə rinin tö rə dilmə ­sinə sö vq etdiyi və ç ağ ı rdı ğ ı gü nahlardan ç ə kindikcə onları n ə mə llə ri paklaş ı r. Ə gə r insan Allah xatirinə bir ş eydə n ç ə kinib uzaqlaş ı rsa, onda Allah onun ü ç ü n o ş eyi daha yaxş ı sı ilə ə və z edir. Ə gə r insan baxı ş ı nı endirirsə, onda Allah onun ş ü urunu ziyalandı rı r. Ö z ş ə hvə tinə qarş ı mü barizə aparan, baxı ş ları nı və cinsi orqanları nı gü nahlardan və insanı itaə tsizliyə yö nə ldə n ə mə llə rdə n qoruyan Allahı n qulu ö zü nü digə r gü nah­ları tö rə tmə kdə n daha yü ksə k sə viyyə də imtina edir. Mə hz buna gö rə bu gü nahlardan ç ə kinmə ni qo­runma adlandı rı r. İ nsan hə r hansı bir ş eydə n ö trü ciddi qayğ ı ç ə kmə sə və buna gö rə zə ruri ö lç ü lə r gö tü rmə sə, onu qo­ruyub saxlaya bilmə z. Eyni ş eyi cə hd və sə ylə rin sayə sində gü nahlardan və az­ğ ı nlı qdan qorunmalı olan baxı ş lar və tə nasü l ü zvlə ri haqqı nda da demə k olar.

Qeyd etmə k lazı mdı r ki, cinsiyyə t orqanları nı gü nahlardan qoru­maq hö k­mü ü mumi sə ciyyə daş ı yı r, ç ü nki bu qadağ anı heç bir ş ə raitdə pozmaq olmaz. Baxı ş ları aş ağ ı endirmə k hö kmü nə gə ldikdə isə, o, fə rdi xü susiyyə t daş ı yı r ki, bunu da ayə də istifadə edilmiş “min” ə rə b ö n sö zü tə sdiq edir. Bu onunla bağ lı dı r ki, zə ruriyyə t yarandı qda, ş ahid, ə mə kdaş, moizə ç i və ya baş qa bir kiş i yad qadı na baxa bilə r.

Sonra Fö vqə luca Allah xatı rladı r ki, insanları n ə mə llə ri Ona agahdı r və bununla da O (Pak və Mü qə ddə s Olan) insanları gü nahlar­dan və itaə tsizlikdə n daha da ciddi-cə hdlə ç ə kinmə yə ç ağ ı rı r. Mö min kiş ilə rə ba­xı ş ­ları nı aş ağ ı salmaq və tə nasü l orqanları nı qorumaq hö kmü ilə mü raciə ­tində n sonra isə, Fö vqə luca Allah qadı nlar ü ç ü n də belə bir hö km nazil edir. Fö vqə luca buyurur:

ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ ﰂ ﰃ

Mö min qadı nlara da de ki, baxı ş ları nı aş ağ ı salsı nlar və tə nasü l ü zvlə rini qorusunlar. Qoy onlar, gö rü lə nlə r istisna edilmə klə, ö z gö zə lliklə rini nü mayiş etdirmə sinlə r və qoy ö rpə klə ri ilə yaxaları nı ö rt­sü nlə r və ö z gö zə llik­lə rini ə rlə rində n və ya ö z ataları ndan və ya qa­yı n­ataları ndan və ya ö z oğ ulla­rı ndan, ya da ə rlə rinin oğ ulları ndan və ya ö z qardaş ları ndan, ya da qardaş la­rı ­nı n oğ ulları ndan, ya da bacı ları nı n oğ ul­ları ndan və yaxud ö z qadı nları ndan, ya da sahibi olduqları ndan və yaxud ş ə hvə tdə n mə hrum olan kiş i xidmə tç ilə rdə n və yaxud qadı n lü tlü yü nü n fə rqinə hə lə varmayan uş aq­lardan baş qa heç kimə gö stə rmə sinlə r; qoy onlar gizlə tdiklə ri zinə tlə rini bü ruzə vermə k mə qsə dilə ayaqları nı bə rk­də n yerə vurmaqla yerimə sinlə r. Ey mö min­lə r! Hamı nı z birlikdə Allaha tö vbə edin – ola bilsin ki, uğ ur qaza­nası nı z”.

Mö min qadı nlara kiş ilə rin ö rtmə li olduqları ə zaları na və hə mç inin onları n qarş ı laş dı qda baxı ş ları nı aş ağ ı salmalı olduqları na baxmaq haram edilmiş dir. Onlar ö z tə nasü l ü zvlə rini haram cinsi ə laqə lə rdə n qorumalı və kiş ilə rə onlara baxmağ a və toxunmağ a imkan vermə mə lidirlə r. Onlar hə m də ö z gö zə lliklə rini nü mayiş etdirmə mə lidirlə r. [41] Bu ifadə ilə cə zbedici libas, bə zə k ş eylə ri və qadı n ə n­damı nə zə rdə tutulur. Lakin qadı n ö z paltarı nı gizlə tmə k qabiliyyə tinə malik ol­madı ğ ı ü ç ü n, Allah onlar ü ç ü n diqqə tç ə kici olmayan adi ü st geyimi bu qaydadan istisna etmiş dir [42].

Sonra Fö vqə luca Allah mö min qadı nlara ə mr edir ki, ü zlə rini, bo­yun­ları nı və sinə lə rini ö rtsü nlə r. Bu, mü sə lman qadı nları n tamamilə ö r­tü nmə li olduq­ları nı tə sdiq edir. Biz ə vvə lcə də xatı rlatmı ş dı q ki, qadı n bə də ­ninin bü tü n hissə lə ri, onun yad nə zə rlə rdə n gizlə dilmə si zə ruri olan gö zə lliklə rinə aiddir. Sonra isə Allah bildirir ki, qadı n kimin qarş ı sı nda tam ö rtü nmə mə k[43] ixtiyarı na malikdir. Bu, onun ə rinə, atası na, babaları na, ə c­dad­ları na və i. a., ə rin atası na, ə rin babası na, ə rin ə c­da­dı na və i. a., doğ ma qardaş lara, hə mç inin ata və ya ana tə rə fdə n olan qardaş lara, qardaş ları n oğ ulları na, bacı ları n oğ ulları na və hə mç i­nin qadı nlara aiddir. Qadı nlar bir-birinin qarş ı sı nda tamamilə ö rtü nmə yə borclu deyillə r və bu hö km istisna­sı z olaraq bü tü n qadı nlara aiddir. Lakin bir rə y də vardı r ki, “ö z qadı nları ” ifadə sində iş lə dilə n ə və zlik qadı nları n dini mə nsu­biyyə tini gö zə ç arpdı rı r. Bu ş ə rhə ə saslanan ilahiyyatç ı lar belə hesab edirlə r ki, mü sə lman qadı n digə r dinə mə nsub qadı nları n qarş ı sı nda tamamilə ö rtü nmə ­lidir və mü sə lman olmayan qadı nlar ö rtü nmə miş mü sə lman qadı nlara baxmaq haqqı na malik deyillə r.

Bununla yanaş ı tamamilə qadı na mə xsus olan kö lə lə r ü ç ü n istisna mü ­ə yyə nlə ş dirilmiş dir. Kö lə tamamilə qadı na mə xsus olduqda, ona bax­maq ixti­ya­rı na malikdir. Ə gə r qadı n ona tamamilə və ya qismə n sahiblik etmə kdə n mə hrum edilə rsə, onda kö lə də ona baxmaq haqqı ndan mə hrum olur[44].

Qadı nlara xidmə t edə n və ya onlarla sı x ə laqə də olan və ehtiras hissin­də n mə hrum olmuş kiş ilə r ü ç ü n də istisna mü ə yyə n edilmiş dir. Bunlar qadı nı n ç ı lpaq­lı ğ ı haqqı nda mə lumatsı z olan kə mağ ı l və hə mç inin nə tə nasü l ü zvü ndə, nə də ü rə ­yində ş ə hvə t hiss etmə yə n impotent[45] kiş i­lə rdir. Belə insanlar ü ç ü n onları n ö z­gə qadı nlara baxması tə hlü kə li nə ticə lə r doğ urmur.

Hə ddi-buluğ yaş ı na ç atmamı ş uş aqlar da istisna edilmiş dir. Onlara ö zgə qadı nlara baxmağ a icazə verilmiş dir və Fö vqə luca Allah buna ona gö rə icazə vermiş dir ki, onlar qadı n ç ı lpaqlı ğ ı haqqı nda mə lumatsı z olurlar və qadı nlara ehtiras hissi duymurlar. Bundan aydı n olur ki, uş aq hə ddi-buluğ a ç atdı qda, ö zgə qadı nlar onun yanı nda ö rtü nmə lidirlə r, ç ü nki o, ə v­və llə r də rk etmə diyini, indi artı q baş a dü ş ü r.

Sonra Fö vqə luca Allah qadı nlara buyurur ki, onlar yeriyə rkə n, ayaq­ları na taxdı qları bə zə k ş eylə rini ə trafdakı lara gö stə rmə k xatirinə, ayaq­ları nı yerə bə rk vurub taqqı ldatması nlar. Onlar belə etmə klə ö z zinə tlə rini bü ruzə verir və bu­nunla yad kiş ilə ri yoldan ç ı xarı rlar.

Gü nahları n qarş ı sı nı n alı nması haqqı nda dini qaydalar buna və buna bə n­zə r hö kmlə rə istinad edir. Ə mə l halal ola bilə r, lakin ə gə r o, gü na­ha aparı rsa və yaxud apara bilə rsə, onda ş ə riə t onu haram elan edir. Ə slində, ayağ ı yerə bə rkdə n vurmaq haram deyildir, lakin qadı n bunu bə zə klə rinin sə sinin eş idil­mə si ü ç ü n edirsə, onda bu haramdı r.

Bu gö zə l hö kmlə r və ecazkar nə sihə tlə r xatı rlandı rı ldı qdan sonra, Fö vqə luca Allah xü susilə qeyd edir ki, mö minlə r qü surlardan qorunmurlar. Mə hz buna gö rə Allah onlara ə mr edir ki, tö vbə etsinlə r və Ona, xilası n rə hni olan bağ ı ş ­lanmaları ü ç ü n dua etsinlə r. Xoş bə xtliyin qazanı lması və uğ ura nail olun­ması, tə kcə Allahı n qə zə binə sə bə b olan gü nahlardan qə lbə n və bə də n hə rə kə ti ilə ə l ç ə kmə yi və Onun sevdiyinə qə lbə n və bə də n hə rə kə ti ilə mü raciə t etmə yi nə zə rdə tutan tö vbə ilə ə ldə edilir. Rə bbə bağ ı ş lanma haqqı nda dua etmə k hö kmü bü tü n mö minlə rə aiddir və bundan aydı n olur ki, hə r bir mö minin tö vbə yə ehtiyacı vardı r. Bu ayə insanları sə mimiyyə tlə tö vbə etmə yə ç ağ ı rı r. Bu tö vbə bu dü nyada firavan yaş amaq, ö zü nü gö stə rmə k, ş ö hrə t və ya digə r ta­mah­karlı q mə qsə dlə ri xatirinə deyil, sə mimiyyə tlə və Allah xatirinə edilmə lidir.

ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ

Ouml; zü nü zdə n olan subayları, kö lə və cariyə lə riniz ara­sı n­dan mö ­min­lə ri evlə ndirin. Kası bdı rlarsa, Allah onları Ö z lü tfkar­lı ğ ı ilə zə nginlə ş ­dirə r. Allah – hə r ş eyi Ə hatə edə ndir, Bilə ndir”.

Fö vqə luca yaş lı mü sə lmanlara və kö lə sahiblə rinə onları n himayə ­sində olanları evlə ndirmə yi ə mr edir. Bu, subay kiş ilə rə, bakirə qı zlara, boş anmı ş və dul qadı nlara aiddir. Qohumlar və yetimlə rin hamilə ri onları n himayə sində olan və evlə nmə yə və ya ə rə getmə yə ehtiyacı olanları evlə n­dirmə lidirlə r. Ə gə r insanlara onları n himayə sində olanları nikahlan­dı rmaq ə mr olunubsa, onda onlar ö z ailə hə yatı nı qurmaq haqqı nda daha ç ox qayğ ı ç ə kmə lidirlə r.

Bununla yanaş ı Fö vqə luca Allah kö lə sahiblə rinə pozğ unluqdan və zina­dan ç ə kinə n mö min kö lə lə rini və cariyə lə rini evlə ndirmə yi ə mr etmiş dir. Kö lə sa­hiblə ri bu ü sulla kö lə lə rini mö minliklə rinə gö rə mü kafat­lan­dı rmalı və onları baki­rə liyə hə və slə ndirmə lidirlə r. Kö lə zinakarlı q etdikdə, sahibinə onu evlə n­dirmə k qadağ an olunur. Bu ş ə rh tə sdiq edir ki, zinakar kiş i və zinakar qadı n, tö rə tdiklə ri gü nahı tö vbə etmə dikcə, evlə n­mə k haqqı na malik olmurlar və biz bu barə də bu surə nin ə vvə lində bə hs etmiş dik. Fö vqə luca bu hö kmü azad mü sə lman­lar ü ç ü n deyil, tə kcə mö min kö lə və mö min cariyə lə r ü ç ü n tə yin etmiş dir, ç ü nki zina, bir qayda olaraq, kö lə lə r arası nda yayı lmı ş olur.

Lakin belə bir rə y də var ki, ə rə b sö zü olan “saleh” (“dindar”, “yararlı ”) mü zakirə etdiyimiz ayə də evlə nmə yə və ya ə rə getmə yə ehtiyacı olan kö lə və cariyə lə rə aiddir. Bu ş ə rhə gö rə, kö lə lə rin sahibi, onlar evlə n­mə yə ehtiyac duyma­dı qda, kö lə lə rini nikahlandı rmamalı dı r. Yə qin bu hə r iki ş ə rh doğ rudur. Bu barə də ə n yaxş ı bilə n Allahdı r.

Sonra Fö vqə luca Allah evlə nə nlə ri Ö z lü tfkarlı ğ ı ilə zə nginlə ş di­rə cə yini və d edir. Mü sə lman sə hvə n dü ş ü nmə mə lidir ki, evlə nmə klə və ailə ü zvlə rinin sayı nı artı rmaqla maddi və ziyyə ti ç ə tinlə ş ə cə k, ç ü nki Fö vqə luca Ö z qulları na ev­lə nmə yi ə mr etmiş və onları ehtiyacdan və kası blı qdan qoruyacağ ı nı və d etmiş dir.

Ə hatə edə n və Bilə n – Onun gö zə l adları ndandı r. Onun mə rhə mə ti və xe­yirxahlı ğ ı nı n hə ddi yoxdur. O (Pak və Mü qə ddə s Olan) mə nə vi və maddi zə ngin­liyə layiq olanlardan və Allahı n iltifatı na layiq olmayanlardan xə bə rdardı r və on­lardan hə r birini Ö z biliyinə və Ö z mü drikliyinə mü vafiq olaraq mü kafat­landı rı r.

ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ

Qoy evlə nmə yə imkan tapmayanlar, Allah Ö z lü tfkarlı ğ ı sayə ­sində onları zə nginlə ş dirə ­nə də k, bakirə liyə riayə t etsinlə r. Ə gə r ə li­nizin altı nda olanlar sizdə n azad olma haqqı nda yazı lı icazə almaq istə ­sə lə r, onu on­lara verin və ə gə r siz onlarda xeyir gö rsə niz, Allahı n sizə bə xş etdiyi malı ndan onlara da ə ta edin. Fani dü nya nemə tlə ri ə ldə etmə k xatirinə cariyə ­lə rinizi, ba­kirə liklə rinə riayə t etmə k istə yirlə rsə, pozğ un­luğ a mə cbur etmə yin. Ə gə r kimsə onları buna mə cbur edə rsə, onlar mə cbur edildikdə n sonra da, Allah Bağ ı ş layan və Rə hmli Olandı r”.

Evlə nmə k imkanı na malik olmayan mü sə lman bakirə liyinə riayə t etmə li­dir, yə ni, gü nahdan uzaq durmalı və ə lində n gə lə n hə r ş eyi etmə lidir ki, itaə t­sizliyə batması n. Bundan ö trü o, insanı gü naha doğ ru sö vq edə n dü ş ü ncə ­lə rdə n ç ə kinmə li və Muhə mmə d Peyğ ə mbə rin (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) nə sihə tlə rini rə hbə r tutmalı dı r. O (s.ə.s.) belə demiş dir: “Ey gə nclə r! Sizdə n kim ki, ə r-arvadlı q hə yatı keç irmə k imkanı na malikdirsə, qoy evlə nsin. Kim ki, bu­nu etmə k imkanı na malik deyil, qoy oruc tutsun, ç ü nki oruc onun ü ç ü n axta­lanmağ a bə nzə r”.

Biz artı q sizə aydı n ayə lə r, sizə qə də r ö tü b keç ə nlə r haqqı nda də lillə r və tə qvalı lar ü ç ü n ö yü d-nə sihə t nazil etmiş ik”.

Allah Onun qulları na oxunan ayə lə rin mü hü mlü yü nü və bö yü klü ­yü nü xü susilə vurğ ulayı r ki, qulları o ayə lə ri layiqincə qiymə tlə ndirsinlə r və onlarla bağ ­lı olan və zifə lə rini yerinə yetirsinlə r. Bu ayə lə r son də rə cə aydı n və anlaş ı qlı dı r. Onlar insanları n bilmə yə ehtiyac duyduqları bü tü n ə sas və fə rdi hö kmlə ri[50] izah edir. Onlar insanı ç ə tin və ziyyə tə salmı r və onu ş ü bhə lə r iç ində ə zab ç ə kmə yə qoymur.

Bu ayə lə rlə yanaş ı Allah bə ş ə riyyə tin keç miş nə sillə ri haqqı nda ibrə tamiz hekayə tlə r nazil etmiş dir. O, xə bə r vermiş dir ki, onları n arası nda saleh insanlar da, yolunuazmı ş lar da olmuş dur. Allah onları n ə mə llə rini sə ­ciyyə lə ndirmiş və onları n qismə ti olmuş sonluğ unu tə svir etmiş dir. İ nsan­lar bu hekayə tlə rdə n ibrə t də rsi alı rlar və onda anlayı rlar ki, ö z sə lə flə rinin ə mə llə rini tə krarlayanları hansı ə və z gö zlə yir.

Allah mü ttə qi mö minlə r ü ç ü n də nə sihə tlə r nazil etmiş dir. Bu – və d və xə bə rdarlı q, mü jdə və ciddi tə hdiddir. Allah xofu olan qullar bu nə si­hə tlə rə qulaq ası r, Allahı n bə yə nmə diyində n ç ə kinir və Onun bə yə ndiyi ə mə llə ri hə yata keç i­rirlə r.

ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ

Allah – gö ylə rin və yerin Nurudur. Onun iş ı ğ ı iç ində ç ı ­raq ya­nan taxç aya bə nzə yir. İ ş ı q ş ü ş ə nin iç ində dir, ş ü ş ə isə mirvari kimi bir ulduzdur. O, nə tə kcə ş ə rqdə n, nə də tə kcə qə rbdə n ziyalan­mayan mü barə k zeytun ağ a­cı ndan yandı rı lı r[51]. Onun yağ ı od toxunma­dan da nur saç mağ a hazı rdı r. Nur ü s­tü ndə nurdur! Allah istə diklə rini Ö z nuruna yö nə ldir. Allah insanlara hikmə ­tamiz mə sə llə r ç ə kir. Allah hə r ş eyi Bilə ndir”.

Allah – gö ylə rin və yerin birbaş a və mə cazi mə nası nda nurudur. Onun ilahi mahiyyə ti iş ı qdı r və Onun ö rtü yü də iş ı qdandı r. Ə gə r Allah onu qaldı rsa, onda Onun Ü zü nü n ə zə mə ti Onun baxı ş ları nı n ə hatə etdiyi hə r ş eyi yandı rardı. Onun nuru sayə sində Onun Kü rsü sü və Ə rş i, gü nə ş və ay iş ı q saç ı r. Onun sayə ­sində Cə nnə t bağ ları iş ı qla nurlanı r.

Bu ayə nin Allahla bağ lı mə cazi mə nası da yol verilə ndir. Belə ki, Onun Kitabı – nurdur, Onun ş ə riə ti də nurdur. Allahı n elç ilə rinin və digə r qulları nı n qə l­bində yanan iman və biliklə r də hə mç inin nurdur. Onun iş ı ğ ı olmasaydı zü lmə t bü tü n Kainatı bü rü yə rdi. Buna gö rə də, o yerdə ki, Allahı n nuru[52] yoxdur, orada iş ı q ucu gö rü nmə yə n qaranlı q hö km sü rü r.

Mə xluqlara Allahı n yolunu gö stə rə n nur taxç aya qoyulmuş lampa­ya bə n­zə ­yir. Burada sö hbə t mö minlə rin qə lbinə nur saç an imanı n və Quranı n iş ı ğ ı ndan gedir. O, lampa qoyulmuş taxç aya bə nzə yir, ç ü nki taxç a iş ı ğ ı bir yerə toplayaraq, onun hə r tə rə fə dağ ı lması na imkan vermir. Bu lampa o qə də r tə miz və gö zə ldir və onun iş ı ğ ı o də rə cə də parlaqdı r ki, inci ulduza bə nzə yir. Onun nuru zeytun ağ ac­ları nı n meyvə sində n alı nan yağ la alı ş dı rı lı r, ç ü nki belə yağ ə n parlaq alovla yanı r. Belə yağ ı, baş qa ağ aclar kimi, gü nü n birinci yarı sı nda gü nə ş in ş ü aları nı n dü ş dü yü ş ə rq tə rə fə ə yilmə yə n və gü nü n ikinci yarı sı nda gü nə ş in ş ü aları nı n dü ş dü yü qə rb tə rə fə ə yilmə yə n, ağ aclardan ə ldə edirlə r. Mə hz belə zeytun ağ acları Ş amda bitir[53]. Onlar bü tü n gü n ə rzində gü nə ş in ş ü aları ilə qidalanı r və bunun sayə sində o ağ ac­larda yetiş ə n zeytun yağ ı ə n tə miz alı nı r. Bu yağ o də rə ­cə də tə miz olur ki, hə tta ona od toxunmadan belə iş ı q vermə yə hazı rdı r. Ə gə r od ona toxunarsa, onda o daha parlaq və gö zə l iş ı q saç ar. Odun iş ı ğ ı yağ ı n iş ı ğ ı ilə gü clə nir və bir iş ı q digə r bir iş ı ğ ı n ü zə rinə dü ş ü r.

Bu hikmə tamiz mə sə ldə Allah, qə lbi Onun nuru ilə iş ı qlanan mö minlə rin və ziyyə tində n xə bə r verir. Ə zə ldə n mö minlə rin ruhuna daxil edilmiş mə ziy­yə tlə r tə miz zeytun yağ ı na bə nzə rdir. Bu keyfiyyə tlə r pak və qü sursuzdur. Buna gö rə mö minlə r Allahı n elmini qavramağ a və Allahı n hö kmlə rini yerinə yetir­mə yə ha­zı r­dı rlar. İ man və elm onları n qə lbinə daxil olduqda, onlar, lampanı n piltə si od toxunduqda alı ş dı ğ ı kimi, iman nuru ilə ziyalanı rlar. Onlar Allah barə də pis niy­yə tlə rə və tə sə vvü rlə rə malik olmurlar. Buna gö rə iman onları n mirvari ulduzları n iş ı ğ ı kimi tə miz və parlaq iş ı q saç ması na sə bə b olur. Onları n ü rə klə rində tə htə l­ş ü urun qü sursuz iş ı ğ ı, iman iş ı ğ ı və elmin iş ı ğ ı birlə ş ir – bir iş ı q digə r iş ı ğ ı n ü stü ­nə ç ö kü r. Lakin heç də hə r bir insan qə lbində Allahı n nurunun cilvə lə nmə sinə layiq olmur və buna gö rə O (Pak və Mü qə ddə s Olan), Ö z nuruna tə kcə Ö z istə di­yini yö nə ldir. O (Pak və Mü qə ddə s Olan), bu insanları n paklı ğ ı nı və qü sursuz­luğ unu bilir və bilir ki, onlar tə mizlə nmə yə və yü ksə k də rə cə yə ç atmağ a qadir­dirlə r.

Allah Ö z qulları ü ç ü n belə hikmə tamiz mə sə llə r ç ə kir ki, onlar bu mə sə llə r ü zə rində dü ş ü nsü nlə r, onları n mə naları nı də rk etsinlə r və haqqı yalandan fə rqlə n­dirə bilsinlə r. Bu Onun mə xluqları na bə slə diyi mə rhə mə ­tinin və xeyirxahlı ğ ı nı n tə zahü rlə rində ndir. İ nsanlar belə hikmə tamiz mə sə llə rin kö mə yi sayə sində maddi alə m vasitə si ilə ruhi alə mi də rk edir və bu onları n qarş ı sı nda aydı n biliklə rin ge­niş imkanları nı aç ı r. Allah isə bü tü n varlı ğ ı Ö z elmi ilə ə hatə edir. O (Pak və Mü qə ddə s Olan) baş verə n hadisə lə rin mahiyyə tində n, onları n istə nilə n tə fə rrü at­ları ndan xə bə rdar olduğ u ü ç ü n insanlara belə mə sə llə r ç ə kir və ç ox gö zə l bilir ki, bu mə sə llə r insanlara bö yü k fayda verir. Bu isə o demə kdir ki, qullar onları n ü zə ­rində dü ş ü nmə li, onlardan ü z dö ndə rmə mə li və onlara mü qavimə t gö stə rmə mə ­lidirlə r. Hə qiqə tə n, Allah bilir, onlar isə bilmirlə r.

İ manı n və Quranı n nuru mə scidlə rdə daha gü clü iş ı q saç dı ğ ı na gö rə, daha sonra Fö vqə luca mə scidlə rin ç ox bö yü k faydası olduğ unu vurğ ulayı r:

ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﰉ ﰊ ﰋ ﰌ ﰍ ﰎ ﰏ ﰐ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ

(24. 36) “Allahı n ucaldı lması na yol verdiyi evlə rdə Onun adı xa­tı rlanı r. On­larda Ona sə hə r-axş am hə md edirlə r” –

(24. 37) “o kiş ilə r ki, onları Allahı zikr etmə kdə n, namaz qı lmaq­dan və zə kat vermə kdə n nə ticarə t, nə də alı ş -veriş yayı ndı rmı r. Onlar ü rə klə rin və baxı ş ları n ç evrilə cə yi Gü ndə n qorxurlar”

İ nsanlar, Allahı n yer ü zü ndə ə n sevimli yerlə ri olan ş an-ş ö hrə tli və ə zə ­mə tli mə scidlə rdə Allaha ibadə t edirlə r. O (Pak və Mü qə ddə s Olan) insanlara ə mr edə rə k tapş ı rmı ş dı r ki, mə scidlə r tiksinlə r və onlarda Onun adı nı zikr etsinlə r. Bu iki hö km hə r bir mə scid ü ç ü n ə sas hö kmlə rdir. Mə scid inş a etmə k hö kmü mü sə lmanları tə kcə mə scidlə rin tikilmə sinə deyil, onlarda tə mizliyin saxlanma­sı na, onları natə mizliklə rdə n və narahat­ç ı lı q tö rə də n hə r ş eydə n tə miz­lə mə yə, kafirlə rdə n və hə mç inin ö zlə rini murdarlanmaqdan saxlaya bilmə yə n kə mağ ı l və