Müəllifinin

ö n sö zü

Hə md olsun Allaha ki, halalı haramdan, xoş bə xt insanları bə dbə xtlə rdə n və hə qiqə ti yalandan fə rqlə ndirə n Furqanı Ö z quluna nazil etmiş dir!

Allah Ö z mə rhə mə ti ilə onu bü tü n insanlar və xü susilə də tə qvalı mö minlə r ü ç ü n kamil Tə limat etmiş dir ki, onlar kü fr, itaə tsizlik və cahillik azğ ı nlı ğ ı ndan iman, dindarlı q və bilik iş ı ğ ı na ç ı xa bilsinlə r.

Allah Quranı qə lblə rin ş ə fası etmiş dir ki, onun sayə sində insanlar ş ü bhə ­lə rdə n və ehtiraslardan xilas olur və yü ksə k amallar uğ runda ə qidə və bilik ə ldə edirlə r. Bununla yanaş ı Furqan mü xtə lif fiziki xə stə liklə rdə n, mə rə zlə rdə n və ağ rı ­lardan da ş ə fa vericidir.

Ona ş ü bhə etmə k olmaz, ç ü nki onun hekayə tlə ri, hö kmlə ri və qadağ aları - ə n bö yü k hə qiqə tdir. Bu, Mü barə k Kitabdı r; onda ç oxsaylı nemə tlə r, də rin biliklə r və ecazkar sirlə r vardı r. Bu dü nyada və Axirə tdə tə kcə onun hö kmlə rinə və nə si­hə tlə rinə ria­yə t etmə klə ə min-amanlı ğ a və xoş bə xtliyə nail olmaq mü mkü ndü r.

Allah bildirmiş dir ki, Quran ə vvə lki Sə ma Kitabları nı tə sdiq edir və qoru­yur. Onun doğ ruluğ unu tə sdiq etdiyi mü qə ddə s mə tnlə r gerç ə kdir. Ə gə r Quran onları tə kzib edirsə, onda o mə tnlə r qə bulolunmazdı r, ç ü nki Quran ö zü ndə n ə v­və lki Kitab­ları n hə r birinin ə sas mahiyyə tini ə ks etdirir və onları tamamlayı r.

Fö vqə luca Allah buyurur: “Allah onun vasitə silə lü tfü nə nail olmağ a can atanları ə min-amanlı q yoluna yö nə ldir” (Maidə, 5/16). Quran Sə adə t Yurduna aparı r, ona aparan yola nur saç ı r və ona can atmağ a ç ağ ı rı r. O, hə mç inin ə zab-ə ziyyə tlə r Yurduna aparan yolu izah edir, ondan ç ə kindirir.

Fö vqə luca buyurur: “Bu, Mü drik və Hə rş eyibilə n tə rə fin­də n ayə lə ri aydı n ifadə edilmiş və sonra mü fə ssə l izah olunmuş bir Kitabdı r” (Hud, 11/1). Allah onun ayə lə rini tamamilə mü kə m­mə l ş ə kildə izah etmiş və onlara qü sursuz gö r­kə m vermiş dir. O, onları elə izah etmiş dir ki, hə qiqə ti yalandan, doğ ru yolu isə azğ ı nlı qdan ayı rd etmə k mü mkü n olsun. Bu aydı nlaş ­dı rma istə nilə n ş ü bhə ni ara­dan qaldı rı r, ç ü nki o, Mü drik və hə r ş eydə n Xə bə rdarolan Rə bb tə rə fində n yerinə yetirilmiş dir. O, isə ancaq doğ ru danı ş ı r, ancaq yaxş ı iş lə r gö rmə yi və ə dalə tliliyi ə mr edir, dinə və mə xluqları n maddi hə yatı na zə rə r vuran ş eylə ri qadağ an edir.

Fö vqə luca Allah Qurana and iç ir və onu ş an-ş ö hrə tli adlan­dı ­rı r. Bu və sf onun keyfiyyə tlə rinin ə zə mə tinə və ü stü nlü yü nə də lalə t edir. Bunun sə bə bi Quran ayə lə rinin də rinliyində və mə naları nı n bö yü klü yü ndə dir. Allah onu Xatı rlatma adlandı rı r, ç ü nki o, ilahi biliklə rinin, gö zə l ə xlaqlı lı ğ ı n və mö min ə mə llə rin yadda saxlanması na yardı m edir və hə mç inin ondan qorxanlar ü ç ü n nə sihə t rolunu ifa edir.

Fö vqə luca buyurur: “Hə qiqə tə n, Biz Quranı ə rə b dilində gö ndə rdik ki, siz onu baş a dü ş ə bilə siniz” (Yusuf, 12/2). O, ə rə b dilində nazil edilmiş dir ki, biz onu anlayaq və də rk edə k. Allah bizə ə mr etmiş dir ki, onun ü stü ndə dü ş ü nə k və onun də rinlik­lə rində gizlə nə n biliklə rə nail olaq. Quran ü zə rində dü ş ü nmə k – hə r hansı bir nemə tə aç ar, bilik və sirlə rə nail olmağ ı n vasitə sidir. Ö z Kitabı nı mö minlə r ü ç ü n nə sihə t və ş ə fa, mə rhə mə t və nur, izah və xatı rlatma, ibrə t və nemə t, habelə doğ ru tə limat və mü jdə etdiyi ü ç ü n Allaha eş q və hə md olsun!

Ə gə r insan bunu baş a dü ş sə, ona aydı n olacaq ki, ö z ə mə llə ri ü ç ü n mə suliy­yə t daş ı yan hə r bir kə s Quranı n mə naları nı n də rk edilmə sində və onun yolu ilə getmə kdə kə skin ehtiyaca malikdir. Bax elə buna gö rə, Allahı n qulları sə y gö stə r­mə li və ə llə rində n gə lə ni etmə lidirlə r ki, Quran ayə lə rini ö yrə nsinlə r və baş a dü ş sü n­lə r. Onlar bu mə qsə də ə n qı sa yolla nail olmağ a can atmalı dı rlar.

Gö rkə mli ilahiyyatç ı lar Quranı n ç oxlu tə fsirlə rini yazmı ş lar. Onları n bir qismi uzun-uzadı izahlara dalı r və ə ksə r hallarda mü ­za­kirə edilə n mə sə lə lə rin ç ə rç ivə sində n tamamilə kə nara ç ı xı rdı lar. Digə rlə ri o də rə cə də qı sa yazı rdı lar ki, ancaq ayə lə rin lü ğ ə ti mə naları nı araş dı rmaqla qə naə tlə nir və onları n mə naları na diqqə t yetirmirdilə r.

Bizim nə zə rimizə gö rə, tə fsir mü ə llifinin ə sas və zifə si ayə lə ­rin mə naları nı izah etmə k, sö zlə rin lü ğ ə vi mə naları isə bu mə qsə də nail olmağ ı n ancaq vasitə si olmalı dı r. Ş ə rhç i mə tni və ayə nin mə nası nı nə zə rdə n keç irmə li və onu baş qa oxş ar ayə lə rlə mü qayisə etmə lidir. O anlamalı dı r ki, bu ayə lə r bü tü n insanları, alim və ya nadan, ş ə hə rli və ya kö ç ə ri olması ndan ası lı olmayaraq, doğ ru yola gə tirmə k ü ç ü n nazil edilmiş dir.

Ayə lə rin mə tnlə ri ü zə rində dü ş ü ncə lə r və Allahı n Elç isinin (ona Allahı n salavatı və salamı olsun) hə yat tə rzini, bu ayə lə r nazil edildiyi anda onun ö z sə habə lə ri və dü ş mə nlə ri ilə qarş ı lı qlı mü nasibə tlə rini bilmə k bu ayə lə rin mə naları nı baş a dü ş mə yə imkan verə n mü hü m amillə rdə n biri idi. Bu amil, ə gə r ə rə b dili ilə bağ lı olan mü xtə lif elmlə rə bə lə d olmağ ı da ona ə lavə etsə k, daha qabarı q ş ə kildə ö zü nü biruzə verir.

Ə gə r insan onlara malikdirsə, onda o, ancaq Quran ayə lə ­rinin mə tni və ə hə miyyə ti, onlardan hansı nə ticə lə rin ə ldə edilə cə yi və onları n hansı mə naları kə sb edə cə yi, mə na və mə zmuna gö rə nə yə də lalə t etmə lə ri ü zə rində də rin dü ş ü n­cə lə rə dalmalı dı r. Ə gə r insan sə y gö stə rə rsə, ə min olacaqdı r ki, Rə bb Ö z qulla­rı ndan olduqca daha Sə xavə tlidir, axı O, onları n qarş ı sı nda, insanı n ö zü nü n mü stə qil də rk etmə yə qabil olmadı ğ ı Quran biliklə rinə və sirlə rinə qapı ları mü tlə q laybalay aç acaqdı r.

Xaliq mə nə və mə nim qardaş ları ma lü tfkarlı ğ ı nı ə ta etmiş, bizə icazə ver­miş dir ki, ö z imkanları mı z daxilində Onun Bö yü k Kitabı nı ö yrə nə k. Mə n isə, ə ldə etmə yə nail olduğ um və Allahı n mə nə ə ta etdiyi biliklə rə istinad edə rə k Quranı n ş ə rhini yazmağ ı qə rara aldı m ki, onları ə ldə etmə k istə yə nlə r ü ç ü n onlar xatı r­latma olsun, onları baş a dü ş mə yə cə hd gö stə rə nlə rə nemə t olsun və doğ ru yolla getmə k istə yə nlə rə kö mə k olsun. Bundan baş qa, bu kitabı n yazı lması na mə nə tə kan verə n bu biliklə rdə n bə zilə rinin itirilmə sinin mü mkü n ola bilə cə yidir.

Bu zaman mə nim yeganə mə qsə dim və hylə rin mə naları nı n aç ı qlanması ydı. Mə n sö zlə rin və ifadə lə rin tə hlili ilə, yuxarı da qeyd etdiyim sə bə blə rə gö rə, mə ş ğ ul olmamı ş am. Bundan baş qa, Quran tə fsirç ilə ri bu mə sə lə ni o qə də r mə ha­rə tlə iş lə miş lə r ki, onları n ardı cı lları na ə lavə etmə yə bir ş ey qalmamı ş dı r və qoy Allah bü tü n mü sə lmanları n adı ndan onlara xeyir nə sib etsin!

Mə n Allaha tə və kkü l edirə m və ü mid bə slə yirə m ki, O, mə nim ü ç ü n bu və zifə ni asanlaş dı rsı n və mə nə arzu etdiyimə nail olmağ a razı lı ğ ı nı versin, ç ü nki insanlar Onun yardı mı olmadan arzuladı qları na nail ola bilmə zlə r. Mə n Ondan xahiş edirə m ki, bu ə sə ri Ö z Mü barə k Ü zü qarş ı sı nda sə mimi və bü tü n insanlar ü ç ü n faydalı etsin, axı O - Sə xavə tli və Alicə nabdı r! Ey Allahı m, salavatı nı Muhə mmə ddə n ə sirgə mə!

Qeyd

Bu tə fsiri tə rtib edə rkə n mə n hə r bir ayə nin mə nə aydı n olan mə naları nı, hə tta mə n onları n haqqı nda artı q xatı rlamı ş olsam da, bir daha gö stə rmiş ə m. Bununla qane olmayaraq, mə n onları hə r də fə oxş ar ayə lə rin ş ə rhində tə krar­lamı ş am, ç ü nki Allah Ö z Kitabı nı tez-tez tə krarlanan ayə lə r adlandı rmı ş dı r. Ə sə rdə heka­yə tlə r, tarixlə r, hö kmlə r və digə r faydalı mə lumatlar tə krarlanı r və bunda bö yü k bir hikmə t vardı r. Allah bü tö v Quran ü zə rində dü ş ü nmə k hö kmü vermiş dir ki, bu da biliklə ri artı rmağ a, ruhani və fiziki ə min-amanlı ğ ı n ə ldə edil­mə sinə və bü tü n iş lə ri sə liqə -sahmana salmağ a imkan verir.