Берілген терминдерге түсінік беріңіз: дипломат, вето, персона нон грата.

Дипломат – мемлекеттің сыртқ ы істер министрлігінде немесе осы мекеменің шет елдегі ө кілдіктерінде қ ызмет атқ аратын, арнайы, кә сіби білімі, даярлығ ы жә не дипломатиялық дә режесі бар мемлекеттік қ ызмет адамы.

Вето – белгілі бір шешімге қ ұ қ ық тық органның немесе тұ лғ аның жазбаша, яғ ни ауызша тыйым салуы.

Персона нон грата – дипломатиялық термин, «жағ ымсыз персона» деген тү сініктегі термин, яғ ни белгілі бір жағ ымсыз ә рекеттер ү шін болғ ан жағ дай

13. Дипломатиялық корпус -белгілі бір халық аралық қ ұ қ ық та дипломатиялық корпус, оғ аш тұ рғ ын ү йлер.

Альтернат (кезекпе-кезек) - белгілі бір уағ далаушы тараптың қ ол қ оюына арналғ ан халық аралық шарттың данасында тараптың атауы, уә кілетті тұ лғ алардың қ олдары, мө рлері, сонымен бірге белгілі бір уағ даласушы тарап шартының тіліндегі шарт мә тінінің ө зі бірінші орында орналастырылатын ереже. Егер қ ол шарт мә тінінің астынан қ ойылатын болса, онда ү стің гі жағ ындағ ы жер бірінші қ ол қ ойылатын жер болып есептеледі. А. қ олдану уағ даласушы тараптардың тең дігін білдіреді. А. екі жақ ты шарттарда қ атаң сақ талады. Кө п жақ ты шарттарда салыстырмалы тү рде сирек қ олданылады.

Юрисдикция - кез келген сот немесе басқ а да мемлекеттік билік органдарының компетенциясының шегі.

14.Дипломатиялық терминдерге тү сінік берің із: елші, атташе, преференциялар

Елші -1) 1961 ж. дипломатиялық қ атынастар туралы Вена конвенциясында бекітілген, қ азіргі кезде қ абылданғ ан халық аралық қ ұ қ ық қ а сә йкес жіктеулер – I сыныпты дипломатиялық ө кілдіктің басшысы (қ аз. Дипломатиялық сыныптар мен дә режелер); мемлекет басшысымен аккредиттеледі (қ аз. Аккредиттеу). Толық ресми атауы – Тө тенше жә не Ө кілетті Елші (ағ ыл. Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary).

1815 ж. Веналық регламент ө зге сыныпты дипломатиялық ө кілдіктерден елшінің ө кілдік сипат ерекшелігін мойындады.

Қ азіргі халық аралық қ ұ қ ық дипломатиялық ө кілдіктердің басшылары мен ө зге де сыныпты дипломатиялық ө кілдіктерді басқ аратын елшілердің арасында қ ұ қ ық тық айырмашылық ты мойындамайды. 1961 ж. Вена конвенциясы «ағ алық қ а жә не этикетке қ атысты ө кілдіктердің басшылары арасында, олардың сол немесе басқ а сыныпқ а жатуына байланысты ешқ андай айырмашылық жү ргізілмеуі тиіс» – деп айқ ындайды. Бұ л – мемлекеттердің егемендік тең дік қ ағ идасының бір кө рінісі болып табылады.

2) Елші – сыртқ ы қ атынас органдарының дипломатиялық қ ызметкерлеріне берілетін жоғ ары дипломатиялық дә режесі.

Атташе - кіші дипломатиялық ранг; елшіліктер мен миссиялардағ ы дипломатиялық қ ұ рамның жауапты адамы; басқ а бір ведомствоның (дипломатиялық емес) ө кілі, елшілікке немесе миссияғ а белгілі бір маман ретінде жіберілетін адам (мысалы, ә скери атташе, сауда атташесі, пресс-атташе).

Преференциялар - Артық шылық —экономиканы мемлекеттік реттеудің козғ аушы кү штерінің бірі, жең ұ шынан жалғ асудың ерекше нысаны. Мемлекет қ оғ амдық маң ызды мә селелерді шешу мү ддесімен қ андай да бір ү дерістерге, қ ұ былыстарғ а, кә сіпорындар мен ұ йымдарғ а қ олдауды қ амтамасыз ету қ ажет болғ ан жағ дайларда қ олданылады.

15. Дипломатиялық пошта мемлекет (ә детте сыртқ ы істер ведомствосы тұ лғ асында) пен оның шетелдердегі дипломатиялық, консулдық жә не басқ а да ө кілдіктері арасындағ ы, сондай ақ ө кілдіктері арасындағ ы байланыстың ең маң ызды жә не кең тарағ ан тү рлерінің бірі. Арнайы режим белгіленген дипломатиялық поштаның кө мегімен қ ызметте пайдалануғ а арналғ ан ресми корреспонденция (хат-хабар), қ ұ жаттар жә не заттар жеткізіледі. Олар жабық жә не сү ргішті мө рмен бекітілген дипломатиялық вализағ а немесе оның сипатын кө рсететін айқ ын сыртқ ы белгілері бар белгіленген тә ртіпте пломбаланғ ан сыйымдылық тарғ а (сө мке, қ ап, пакет, конверт) жайғ астырылап, буцп тү йіледі. Ә рбір вализа дипломатиялық поштаның жеке орнын қ ұ райды жә не олар соғ ан арнайы уә кілеттендірілген адамның ілесуімен де, сондай ақ оның ілесуінсіз, кә дімгі байланыс арнасы арқ ылы да жеткізлуі мү мкін. Дипломатиялық поштаны ашуғ а да, ұ стауғ а да болмайдыипломатиялық поштаны ашуғ а да, ұ стауғ а да болмайды жә не оғ ан баж салығ ы салынбайды

Эмбарго қ андай да бір елге белгілі бір тауарларды немесе валютаны ә келуге, ғ ылыми техникалық ақ паратты, авторлық жә не басқ а да қ ұ қ ық тарды беруге коммерциялық қ ызметтің белгілі бір тү рлеріне жә не т.б. тйыйым салу немесе шектеулер. Шетелдік кемелерге порттарғ а кіруіне жә не оллардан шығ уына тыйым салынады.

Прерогати́ ва (лат. centuria praerogativa — заң ды ұ сыну қ ұ қ ығ ының болғ ан центурия) — тар мағ ынада — айрық ша қ ұ қ ық, коронаның міндеті, ол парламенттен ө згенің барлығ ына қ олданылады. Осылай коронна прерогативасы — парламентті шақ ыру немес тарату, сессияны ашу немесе жабу, қ ылмыскерлерді кешіру жә не т.б.

Кең мағ ынада — қ андай да бер міндетке айрық ша қ ұ қ ық тың болуы; мемлекеттік органғ а немесе лауазымды адамғ а тиесілі қ андай да бір қ ызметті орындауғ а айрық ша қ ұ қ ық,; ә лде кімнің ә лде нә рсеге қ ұ қ ығ ы; біреудің басқ аларғ а қ арағ анда артық шылығ ы бар қ ұ қ ық тарының болуы