Дәріс . Сыни ойлауды дамыту технологиясы арқылы оқушыларды шығармашылыққа баулу

Жоспар:

1. Оқ ушы белсенділігін арттыру шығ армашылық қ а жету жолы.

2. Сыни ойлауды дамытуғ а мұ ғ алімнің ық палы.

3. Педагогикалық шеберхана - қ ұ зыретті мұ ғ алімнің кә сіби жетістігі

4. Қ азіргі педагогикалық технологиялар - обьективті қ ажеттілік

Білім берудегі оқ ыту технологияларының тұ лғ а дамуына бағ ытталуы олардың іс-ә рекеттік белсенділігін, шығ армашылық қ абілеттіліктерін дамытуғ а негізделеді. М.В.Кларин «Педагогикалық мақ сатқ а жету ү шін пайдаланылатын барлық, дара, инструменталдық жә не ә діснамалық қ ұ ралдардың қ олдану реті мен жиынтығ ының жү йесі оқ ушының сыни ойлауына қ ызмет етуі тиіс», - деп тү сіндіреді. Тә рбиелеу мен оқ ытудың нә тижесі ә рекеттерден гө рі мұ ғ алімдерге кө бірек тә уелді екенін қ азіргі уақ ыт дә лелдеп отыр. Осы тұ рғ ыда оқ ытудың жаң а технологияларын жете мең геріп, оны оқ ушылардың психологиялық жас ерекшеліктеріне орай орынды қ олданудың мә ні ерекше. Жаң а технологияны жетік мең геру сонымен катар мұ ғ алімнің интеллектуалдық, кә сіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық жә не басқ а да кө птеген адами қ абілетінің қ алыптасуына игі ә серін тигізеді.

Педагогикалық технология мұ ғ алімнің жеке басын дамыту мен білім беру мақ сатына жету жолындағ ы педагогикалық қ ызметінің, іс - ә рекетінің жү йелі дамып отыратын жобасы ретінде оқ ушы белсенділігін арттыруды кө здейді. Ал, оқ ушы белсенділігінің артуы оны шығ армашылық қ а жетелейді. Шығ армашылық қ абілет ә р баланың табиғ атында болады. Мұ ғ алімнің міндеті – оқ ушының бойындғ ы жасырынып жатқ ан мү мкіндіктерін ашып кө рсету, яғ ни оның шығ армашылық белсенділігін дамыту болып табылады. Шығ армашылық қ а баулуда сын тұ рғ ысынан ойлау технологиясының орны ерекше.

Сын тұ рғ ысынан ойлау – сынау емес, шың далғ ан ойлау. Оқ ушының бұ л жұ мысты дұ рыс ұ йымдастырғ ан жағ дайда ө з даму дең гейіне сә йкес ойы шың далып, белгілі бір жетістіктерге жетері сө зсіз. Осы жобамен жұ мыс жасау барысында мұ ғ алім оқ ушының ө зін ізденуге жетелейді, ойлауғ а ү йретеді. Сын тұ рғ ысынан ойлау технологиясының қ азіргі таң дағ ы талаптарғ а сай білімді жеке тұ лғ а тә рбиелеу мақ сатында алатын орны ерекше.

Сын тұ рғ ысынан ойлау технологиясы оқ ушыны болжам жасатуғ а, алдығ а қ ойғ ан мақ сатқ а сын тұ рғ ысынан қ арауғ а ү йретеді.

Ғ алым-ә діскерлер сын тұ рғ ысынан ойлау технологиясының тө мендегідей тиімді жақ тарын атап кө рсетеді:

– оқ ушылардың ө з бетімен жан-жақ ты білім алуы;

– сабақ кезінде уақ ытты ұ тымды пайдалану;

– оқ ушылардың ө зара пікір алмасуы;

– мұ ғ алім мен оқ ушылар арасында ізгілік қ арым-қ атынастардың орнауы.

Оқ ушының ү лгерімі, оқ у сапасының жоғ ары болуы мұ ғ алімнің шеберлігіне байланысты. Мұ ғ алім ө з міндетін тек оқ ыту, тү сіндіру деп қ ана тү сінбей, оқ у ү дерісін сауатты ұ йымдастыра білуі шарт.

Сыни тұ рғ ыдан ойлау технологиясы оқ ушыны саналы тү рде ізденуге, ө зінің кө зқ арасын қ алыптастыруғ а, басқ алардың да пікірімен санасуғ а, ө зіндік қ ате тұ жырымынан бас тартуғ а кө мектеседі. Аталғ ан технология ойлаудың жаң а идеяларды ұ сынуғ а жә не жаң а мү мкіндіктерді кө руге қ абілетті, мә селелерді шешу кезінде маң ызды рө л атқ арады.

Ә діскер-ғ алымдар аталғ ан технологияның тө мендегідей сұ рақ қ а жауап іздеуге ық пал ететінін айтады:

ü Мен не білемін?

ü Мен жаң аша нені білдім?

ü Менің білімім қ алай ө згерді?

ü Мен осы біліммен не істей аламын?

Жалпы сыни тұ рғ ыдан оқ ыту ойлау технологиясы жан-жақ ты қ олданылып жү р. Ол ө зінің тиімділігін дә лелдеді. Сонымен сыни тұ рғ ыдан оқ ыту технологиясы оқ ушының ө зіндік жә не жеке ойлауын қ алыптастырады. Оқ ушы ө з ойлары мен пікірлерін білдіруге дағ дыланады. Яғ ни оқ ушы ү шін басқ а біреу ойлай алмайды, сондық тан ол ө з пікірін айтуғ а ү йренеді. Оқ ушы ү шін ақ парат ойлаудың ең бастапқ ы межесі болып табылады. Оқ ушы ү шін фактілер мен идеялар, мә ліметтер мен тұ жырымдамалар жә не т.б. терең ойлауғ а қ ажет материалдар болып саналатындық тан, ол оны ө ң деуден ө ткізеді. Яғ ни оқ ушы ақ паратты сұ рыптауғ а дағ дыланады. Аталғ ан технология оқ ушыны сыни тұ рғ ыдан ойлау сұ рақ тарын қ оюғ а жетелейді. Сол арқ ылы ол айналамыздағ ы қ ұ былыстар мен ө згерістерді білуге ұ мтылады. Оқ ушылардың шығ армашылық белсенділігін арттыруда ә р мұ ғ алімнің жеке тә жірибесі, педагогикалық шеберлігі қ алыптасқ ан ө з шеберханасының болуы заң ды қ ұ былыс.

Ресей педагогтерінің озық тә жірибесінде педагогикалық шеберхана оқ ытудағ ы мақ сатқ а жетудің бірден- бір тиімді жолы деп саналады.

Ө йткені шеберхана-оқ ушының сыныптағ ы іс-ә рекетін жаң аша ұ йымдастыру тә сілі. Шеберхана балағ а тек мектептегі пә ндік ғ ылымды мең гертіп қ ана қ омайды, ол сонымен бірге нақ ты білімнің қ алыптасу жолын, тә сілін де гү сіндіреді. Педагогикалық шеберхана технологиясы мұ ғ аліммен шеберхана ө ткізбестен бұ рын дайындық ты, жан-жакты ізденісті талап етеді. Ал шеберхана барысында мұ ғ алім тек бағ ыт-бағ дар беруші, бақ ылаушы ролінде болады.

Шеберхананы қ ұ рушының қ ағ идасы - оқ ушы ә рекетінің еркіндігіне, оның тұ лғ алық ерекшелігіне, ой талғ амына қ ұ рметпен қ арауғ а негізделеді.

Оқ ушылардың шығ армашылық белсенділігінің артуына, білімінің нә тижесіне мұ ғ алімнің ө ткізетін «шебер-сынып» сабақ тарының ық палы ө те кең. Бұ л сабақ тарда ө те жақ сы нә тиже беретін кезең - индукция кезең і. Тақ ырыпты ашуда индуктор (қ ұ рал) кез-келген зат не қ ұ былыс болады. Мысалы, ү нтаспа ү ні, зат, сурет, тіпті бір нү кте болуы мү мкін. Оқ ушылар оқ у тақ ырыбын ө здері шығ арып алып, осы тақ ырыпқ а деген қ ызығ ушылық пен қ ұ лшына сабақ барысын ө здері қ ұ растырады.

Екінші кезең - деконструкця кезең і. Бұ л кезең де оқ ушылар сызбағ а не месе тірек схемасына сү йеніп, жұ мыстарын жалғ астырады. Мысалы; тақ ырыпқ а байланысты не біледі, соны жазады ө з біліміне, тә жірибесіне сү йеніп, ө здері тақ ырыптық сызба жасаулары мү мкін. Бұ л жұ мыстарды орындау барысында балаларда ө з кү шіне деген сенімділік пайда болып, білімдері кең ейеді.

Ү шінші кезең – реконструкция кезең інде балалар дайын сызбамен сыныпта оқ ушыларды бағ дарламадан тыс қ осалқ ы мә тінмен жұ мыс жасау ө те қ ызық тырады. Сыныпта оқ ушыларды бағ дарламадан тыс қ осалқ ы мә тінмен жұ мыс жасау ө те қ ызық тырады. Аяқ талмағ ан мә тінді топ ішінде талдап, ө з ойларын кө ршілес топтың ойларымен салыстырып, негізгі ойды табу арқ ылы мә тінге ат қ ояды.

Ә леуметтендіру кезеніндегі мұ ғ алімнің кө мегімен мә тіннің жалғ асы таратылады. Оқ ушылар қ ай топтың нұ сқ асы сә йкес келетінін ажыратады.

Бұ л кезендерде оқ ушылардың зерттеу, сынау, салыстыру, ажырату қ абілеттері дами тү седі.Ө тілген тақ ырыпқ а байланысты сурет салғ ызуғ а, ө лең жолдарын шығ артуғ а, шағ ын шығ арма жазғ ызуғ а болады.

Сабақ соң ында сурет салғ анда бар жан-дү ниесін, эмоциясын сол жұ мыста қ ағ аз бетіне бейнелейді. Жарнамалау (афиширование), кезең інде ә р бала немесе ә р топ бар жұ мыстарын қ орғ айды. Оқ ушылар бір-біріне жұ мыстарын кө рсетеді. Осы кезең ді ұ жым мү шелерін біріктіретін, ынтымақ тандыратын кезең деуге болды.

Жетінші кезең -ү зіліс (разрыв) кезең і. Мұ нда оқ ушылар білгені мен білмегінін салыстырады, ойларын жинақ тайды.

Соң ғ ы кезең і - рефлекция кезең і. Рефлексия кезең і ә р оқ ушығ а шеберхана барысындағ ы ішкі сезімін, ойын ашық айтуғ а мү мкіндік береді. Тіпті бұ рын мү лде сө йлете алмайтын тұ йық бала бір - екі сө йлем болса да міндетті тү рде айтады.

Педагогикалық шеберлікті бастамас бұ рын ен алдымен ұ йымдастыру кезең іне қ атты кө ң іл болу керек. Ұ йымдастыру кезең і дұ рыс ойластырылып ө ткізілсе кез келген сабақ нә тижелі болады. Ең алдымен оқ ушыларды психологиялык дайындық тан ө ткізу керек.

Оқ ушыларды шең бер жасап тұ рғ ызып, бір – бірінің қ олынан ұ стасып, бір-біріне жылы сө з, жақ сы лебіз немесе тілек айтқ ызуғ а болады. Мұ ндай іс-ә рекет оқ ушылар арасында ө зара сыйластық, тү сінушілік» достық қ арым-қ атынасты жандандырады, ал бұ л - шеберхана барысындағ ы жұ мыстың кызық ты да дұ рыс ө ткізуге болатын бірден бір қ ажетті адамгершілік қ асиет.