Kamil arif Əllamə Qazi

Hə yatı

Ayə tullah Behcə tin mə `nə vi-ə xlaqi ş ə xsiyyə tinin formalaş ması nda Ə llamə Qazinin ç ox bö yü k rolu və tə `siri olmuş dur. Ustadı n tə lə bə sinə etdiyi bu qə ribə tə `sir mə `rifə t ə hlinə xasdı r. Ş iə alə minin fə xri, ibrə tamiz hə yat tə rzi və Behcə tin ustadı olan Ustad Qazinin ş ə rhi-halı nı burada qeyd etmə yi ö zü mü zə borc bildik.

Ə llamə Seyyid Mirzə Ə li Qazi 1864-cü il zilhə ccə ayı nı n 13-ü Tə briz ş ə hə rində elm və mə `rifə t nuru ilə dolu bir ailə də dü nyaya gö z aç dı. O, Mirzə Rə him Tə batə bai ibn Mirzə Ə hmə din oğ lu, Mirzə Hü seynin oğ ludur[23] ki, soy kö kü hə zrə t Ə liyə (ə) ç atı rdı.[24] Atası Mirzə Hü seyn Qazi elm və mə `rifə t ə hli idi. Mirzə Ş irazinin tə lə bə si olmuş Mirzə Hü seyn Qazi “hə md və ə n`am” surə lə rinə tə fsir yazmı ş dı r. Tə brizə gedə rkə n mə rhum Mirzə Ş irazi onunla sağ ollaş ı b dedi: “İ ndiki gedirsə n, heç olmasa gü n ə rzində ö zü nə bir saat vaxt ayı r.” Bir mü ddə tdə n sonra Mirzə Ş irazi baş qaları ndan onun haqqı nda soruş anda dedilə r: “Hacı, sə nin dediyin o bir saat iyirmi dö rd saata ç atı b. Mirzə Hü seyni hə miş ə “mü raqibə ” halı ndadı r. O, 1893-cü il fani dü nya ilə vidalaş mı ş dı r.

Ə llamə Qazi elm və maarifi atası nı n və digə r bö yü k ustadları n yanı nda ö yrə nmiş dir. Bu ustadlar sı rası nda Mirzə Musa Tə brizi (Haş iyə tul-və sail kitabı nı n mü ə llifi) və Seyyid Mə hə mmə d Ə li Qaraç ə dağ inin (“Haş iyeyi ş ə rhe lü m`ə ” kitabı nı n mü ə llifi) adı nı qeyd etmə k olar.

Ə llamə Qazi 1892-ci ildə Nə cə f-Ə ş rə fə yollanı r. Orada Molla Mə hə mmə d Ş ə rə byani, Ş eyx Mə hə mmə d Hə sə n Mamaqani, Ş eyx Ə ş ş ə riyeyi İ sfahani, Ş eyx Mə hə mmə d Kazim Xorasani və Mirzə Hü seyn kimi fazil alimlə rdə n də rs alı r.[25]

Maarif və Allaha doğ ru gedə n yolda Axund Molla Hü seynqulu Hə mə daninin ş agirdi seyyid Ə hmə d Kə rbə layinin də rslə rində n bə hrə lə nmiş və ö zü də bu yolda bir ç oxları nı sirab etmiş dir.

Onun ə sə rlə rində n “Tə fsiri-Qur`an” kitabı nı qeyd etmə k olar. Bu kitabda Qur`anı n ə vvə lində n “Ə n`am” surə sinin 92-ci ayə sinə qə də r tə fsir etmiş dir.[26] Onun digə r ə sə rlə rində n biri də iyirmi bir yaş ı nda Ş eyx Mü fidin “İ rş ad” kitabı na yazdı ğ ı dü zə liş dir.[27]

Onun hə yatı nı n parlaq nü munə lə rində n maddiyyatdan uzaq və tö vhidə ç atmı ş tə lə bə lə r yetiş dirmə sini misal ç ə kmə k olar. Belə imanlı tə lə bə lə r tə rbiyə etmə k ç ox az adama qismə t olur. Ö tə n yarı m ə srdə İ raq və İ ranı n mü hü m mə ntə qə lə ri ş iə alə minin fə xri–Ə llamə Qazinin yetiş dirdiyi tə lə bə lə rin mə `nə vi hakimiyyə ti altı nda idi. Misal olaraq Ə llamə Tə batə bai və kamil arif Ayə tullah Behcə tin Qum elmi hö vzə sində ki yü ksə k tə `sirini qeyd etmə k olar. Tehranda Ayə tullah Ş eyx Mə hə mmə d Tə qi Amuli və son zamanlar Ayə tullah Ş eyx Abbas Hatif Quç ani, fars vilayə tində Ayə tullah Də stğ eyb və Ayə tullah Nə cabə t Ş irazi, Azə rbaycanda (İ ran) Ayə tullah Ş eyx Ə li Ə kbə r Mə rə ndi, Tə brizdə Ayə tullah Mə hə mmə d Hə sə n İ lahi Tə batə bai, İ raq və Mə ş hə ddə də bu ilahi alimin mə `nə vi-ə xlaqi də srlə rində n bə hrə lə nmiş bir ç ox ş agirdlə rini misal ç ə kmə k olar. Hal-hazı rda onun ə xlaqi yolunun davamç ı ları kamal aş iqlə rini Ə hli-beyt və Qur`an maarifinin zü lal ç eş mə sində n sirab edə rə k, Allaha doğ ru gedə n yola hidayə t edirlə r.

Ustad Qazinin tə rbiyə vi gö stə riş lə ri barə də Ayə tullah Hü seyni Tehrani belə deyir:

Qazi ş agirdlə rində n hə r birinə onları n iste`dadları na uyğ un, ş ə r`i ə mə llə rin batini ə də b-ə rkanı na riayə t etmə klə qanunlar ç ə rç ivə sində xü susi-ə xlaqi tapş ı rı qlar verirdi. Bununla onları n qə lblə rini qeyb alə mində n gə lə n ilhamları qə bul etmə yə hazı r edirdi. Onun “Sə hlə ” və “Kufə ” mə scidlə rində kiç ik bir hü crə si (otaq) var idi. Bə `zə n gecə lə r bu hü crə lə rdə n birində sü bhə qə də r ibadə tlə mə ş ğ ul olar və bunu ö z ş agirdlə rinə də tö vsiyyə edə rdi.

Son dö vrü mü zü n nadir incilə rində n olan Ustad Qazi 1935-ci il rə biü l-ə vvə l ayı nda ə bə di dü nyaya qovuş du. O ö z hicrə ti ilə mə `nə viyat oduyla yanan ü rə klə rdə matə m qurdu.[28]