Объектілі-бағытталған программалау тілдері

Программаларды дайындауда объекттік тә сілді ө німді қ олдану ү шін осы тә сілді қ олдайтын программалау тілі қ ажет. Яғ ни объектілер кластарының сипаттамасын алуғ а, объектілік типтердің деректерін қ ұ руғ а объектілерімен операциялар орындауғ а мү мкіндік болу керек.

Осындай тілдердің алғ ашқ ысы барлық деректерді кейбір кластардың объектілері болып табылатын, ал кластардың жалпы жү йесі алдын-ала анық талғ ан базалық кластардың негізінде иерархиялық қ ұ рылым сияқ ты салынатын SmallTalk тілі болды.

Программалау тә жірибесі бойынша программалаудың технологиясындағ ы кез-келген ә дістемелік тә сілді басқ а тә сілдерді қ арастырмай қ олдануғ а болмайды. Бұ л объектіге бағ ытталғ ан тә сілге де жатады. Объектілі бағ ытталғ ан программалаудың пайдалылығ ы бір қ атар типтік проблемаларда бар, пайдаланушымен диалогтарды программалау жә не т.б. Бірақ та тағ ы да басқ а есептер бар, бұ нда объектілік тә сілді қ олдану артық ең бекті шығ ындауынан басқ а ештемеге ә келмейді. Осығ ан байланысты объектілік тә сілді басқ а ә діс танымдарымен байланыстыруғ а мү мкіндік жасайтын программалаудың объектіге бағ ытталғ ан тілдері кө п таралды.

Сондай-ақ, объектіге бағ ытталғ ан программалау тілі ретінде Оберон тілін айтуғ а болады. Ол – жоғ ары санап шығ у қ ұ ралдарынан басқ а ешқ андай объектілі қ ұ ралдардан тұ рмайды (тіпті онда класты хабарлауғ а арналғ ан жеке кілттік сө з де жоқ). Бірақ кө птеген тілдер кө рсетілген кішкене жиынтық қ а осы немесе басқ а да қ осымша қ ұ ралдарды қ осады. Оның қ атарында:

· Конструкторлар, деструкторлар, финализатор

· Қ асиеттер (аксессорлар)

· Индексатор

· Кө пше тү рде берілген альтернативтегі мұ рагерлік тә різді интерфэйс

· Класқ а арналғ ан операторды анық тау

Қ азіргі кезде объектіге бағ ытталғ ан программалау тілі – келесідей синтаксистік қ ұ ралдар жиынтығ ын ұ сынады:

- Кластың ө рістерімен (класс мү шелерінің мә ліметтерімен) жә не ә дістерімен (класс мү шелерінің функциясымен) берілген хабарлама.

- Класты кең ейту (мұ рагерлік) механизмі – жаң а кластың бұ рыннан бар кластың алдың ғ ы ұ рпақ тарынан туылуы. Сондық тан, объектіге бағ ытталғ ан программалау тілдері тек жекеше мұ рагерлікті ғ ана ү станады.

- Класты ішкі структурадан қ орғ ау қ ұ ралы. Кө бінесе оларғ а – public, private типті ө ріске жә не ә діске берілген қ ол жетімді модификаторы, кейде protected, кей жағ дайда одан да басқ алары.

- Ә р тү рлі кластың сол бір айнымалы экземплярына рұ қ сат ететін полиморфты айнымалылар жә не функция параметрі (ә дістері).

- Виртуалды ә дістерді қ олдану орнына берілген класс экземплярының полиморфты тә ртібі. Кө птеген объектіге бағ ытталғ ан программалау тілдерінде кластың барлық ә дістері виртуалды болып табылады.

Қ азіргі кезде кө п қ олданылатын объектіге бағ ытталғ ан тілдер объектті Паскаль, Си ++, Java, VisualBasic, SmallTalk кездеседі. Мұ ндай тілдер арнайы объектіге бағ ытталғ ан программаны оң ай етуге қ ұ рылғ ан. Сонымен бірге объектілермен жұ мыс істеу ү шін кө п дамығ ан қ ұ ралдар С++ қ ұ рамында бар.

С++ іс жү зінде объектіге бағ ытталғ ан программалаудың қ ұ ралдарымен толық тырылғ ан.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Объектіге бағ ытталғ ан программалау дегеніміз не?

2. Объектіге бағ ытталғ ан программалаудың негізгі принциптері қ андай?

3. Объектіге бағ ытталғ ан программалаудың қ асиеттерін қ андай?

4. Қ андай объектіге бағ ытталғ ан тілдер бар?

5. Қ андай программалау технологиялары бар?

Ә дебиеттер:

1. Г.С. Иванова и др. ООП: Учебник для вузов, М., Изд-во МГТУ им.Баумана, 2003.- 368 с.

2. А.В. Замулин. Курс лекций: Объектно-ориентированное программирование (С++)

3. А.В. Замулин. Курс лекций: ООП (С++, Ява, C#)

4. Бьерн Страуструп. Язык программирования С++. Третье издание. - М.: Изд. Бином, Невский Диалект, 1999.