Жарылатын заттармен жұмыс істеу тәртібі

Улы жә не кү шті ә сер ететін заттар жеке, қ ұ лыптаулы сақ талады. Олардың санын бақ ылап, есеп беріліп отыруы тиіс. Олармен жұ мыс істегенде жеке ыдыстар мен аспаптар қ олданылады. Шоғ ырландырғ ан қ ышқ ылдармен жә не сілтілермен жақ сы желдеткіш қ ондырылғ ан жағ дайда ғ ана жұ мыс істеуге болады. Суды қ ышқ ылғ а емес, қ ышқ ылды суғ а қ осады.

Арнаулы киімдерді, ыстық жә не тез жарылатын заттарды дұ рыс тығ ындап, ә ртү рлі жылулық та аулақ жерде сақ тайды. Ө згеше сақ тау:

а) жарық тан қ орғ ау;

б) ұ шпа дә рілер;

в) ылғ алдан қ орғ ау тығ ыздап бекітілген ыдыс;

г) газдардың ә серінен қ орғ ауды қ ажет ететін дә рілер.

Иісті жә не бояма дә рілер: аммиак ерітіндісі, валидол, қ ара май, ихтиол, йодоформ, ксероформ, метилсалицилат, ментол, мү сә тір-анисті тамшылары, АСД, скипидар, тимол, фенол, формальдегид, хлорамин, эфир майлары.

Боямалар: акрихин, бриллианты жасыл индигокармин, перманганат калийі, кө гілдір метил, В2, фурациллин, этакридин лактаты, Т-дан жоғ арылатылғ ан- бұ л этикеткада кө рсетілген, температурадан тө мендетілген.

Барлық тез жарылатын жә не тез тұ танатын заттарды қ ышқ ылдармен жә не сілтілермен бірге сақ тауғ а қ атаң тиым салынады.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Дә ріхана қ ұ рылымы.

2. Дә рілерді дайындауда рецепті толтыру ережелері.

3. Улы, кү шті ә сер ететін, ащы иісті, тез тұ танатын жә не тез жарылатын заттармен жұ мыс істеу тә ртібі.

Ә дебиет: 1. Ахметсадыков Н.Н., Хусаинов Д.М. Дә рілік заттар технологиясы.

Алматы, 2004

2. Малдігерлік фармакология /З.Н. Кожабековтың ред/. Алматы,

2001.

3. Мұ хамбетов Д.Д., Мингилев В.П. Жалпы рецептура. Акмола,

Зертханалық -тә жірибелік сабақ №2

Тақ ырыбы: Рецепт. Рецепт қ ұ рылымы жә не толтыру ережелері.

Сабақ тың мақ саты: Рецептің қ ұ рамымен толтыру ережелерін ү йрену.

Сабақ ты ө ткізу орны: ветеринарлық медицина кафедрасының зертханасы

Сабақ тың ұ зақ тылығ ы: 2 сағ ат

Рецепт -дә рігерге фармацевтен науқ ас адамғ а немесе ауру малғ а қ олдану ә дісін кө рсете отырып дә рі дайындап беру туралы жазбаша сұ рауы.

Рецепт заң ды қ ұ жат болып саналады, соң дық тан оны жазу кезінде белгіленген ережелерді қ атаң сақ тау керек.

Рецептер мү мкіндігінше баспаханалық ә діспен дайындалғ ан бір ү лгілі арнаулы тү рлі бланкаларғ а (65х 150мм) мм тү сінікті жә не анық етіп жазылуы тиіс.

Бір рецептуралық бланкағ а қ ұ рамында улы заттар бар бір дә рі ғ ана жазылады, ө зге жағ дайларда екі дә ріден артық жазылмайлы.

3. Рецептер сиямен жазылады, оларды тү зетуге болмайды.

4. Науқ асқ а дә ріні шұ ғ ыл тү рде босату қ ажет болғ ан жағ дайда дә рігер рецептің кө рінетін тұ сына, бланканың жағ ына Cito (тез) Statum (дереу) немесе Antidotum (уғ а қ арсы) деп жазады.

5. Рецептерден бә рінде тү гел мынандай міндетті белгілер болуы тиіс:

А) медициналық мекеменің мекен-жайы мен телефон нө мірі кө рсетілген штампысы

Б) малдың тү рі, жасы

В) рецептің берілген уақ ыты (кү ні, айы, жылы);

Г) дә рігердің фамилиясы мен аты-жө ні анық немесе оның фамиялиясы кө рсетілген штампысы;

Д) дә рінің қ ұ рамы, яғ ни кү рделі қ осындылардың латынша атаулары мен олардың саны. Белгілерді, нақ қ андай дә рі жазылғ ан анық тау мү мкін болмайтын ұ қ сас ә серсіздік қ осындылардың атаулардың қ ысқ артуғ а болмайды.

Е) Дә рілік формалардың белгілері мен фармацевке берілетін басқ ада нұ сқ аулар (қ абылданғ ан нұ сқ аулар бойынша), дә рілік атаулары жаң а жолдан, бас ә ріппен, ілік септігінде жазылады. Егер атау бір жолғ а сыймайтын болса, онда ол екінші жолғ а тасымалданып, екінші ә ріптің астынан бастап жазылады: сандар ө з топтарын сақ тай отырып, оң жақ қ а жазылады, процен, т таң басы саннан бө лінбейді. Дә рілік заттың салмағ ы оң дық бө лшектер тү рінде араб сандарымен граммен кө рсетіледі:: 1, 0: 0, 5: 0, 1 (дециграмм): 0, 01 (сантиграмм): 0, 001 (миллиграмм): 0, 0001 (децимиллиграмм): 0, 00001 (сантимиллиграмм). Жекелеген жағ дайларда тамшы, мл ЕД, л жә не кг тү рлерінде жазылады.

Subscriptio- да қ ысқ артуғ а жол беріледі: Misce-қ ысқ аша М (араластыр), fiat – қ ысқ аша f (орындалсын), quantum satis (қ анша қ ажет)-қ ысқ аша q.s. мұ ндай жағ дайда М-ның орнына ut (ү шін), немесе Dеtur- немесе қ ысқ аша D жиі қ олданылады. Siqnatura-қ ысқ аша S. Рецептің бұ л бө лігінде дә ріні қ олдану ә дісі кө рсетіледі, оны қ абылдау жолдары, қ андай мө лшерде екені (2 ұ нтақ тан, бір шай қ асық жә не т.б.). Қ андай жиілікте екені кү ніне ү ш рет жазып берілген дә ріні немен алмастыруғ а болатыны ана тілінде жазылады.

Рецептерде жиі кездеметін қ ысқ артулар: Recipe- Rp.:

Misce fiat – M.f., Da-D., Siqnatura- S., Denturtales doses -D.t.d. Сө здер дауыссыз дыбыстармен Aqua – Aq., екі дауыссыз дыбыс болғ ан жағ дайда екінші дауыссызбен destillata (destill).қ ысқ артылады. Улы кү шті ә сер ететін заттардың атаулары қ ысқ артылмай жазылады.

Женский родтың бірінші жағ ына жататын жекеше тү рдегі атау септігіннде а- ғ а аяқ талатын зат есімдері ілік септігінде ае-ге аяқ талады.

(Тabuletta- ае, Ampulla- ае).

Екінші жақ тағ ы мужской родтың «us»-қ а, кейде «er»-ге жә не среднего род- на «um»-ге аяқ талатын зат есімдері ілік септіктің жекеше тү рінде «і»- ге аяқ талады. (Decoctum – I, Natrium – I).

Ү шінші жақ қ а ә ртү рлі жалғ аулары бар зат есімдер жатады жә не жекеше тү рдегі ілік септігінде «is» жалғ ауын жалғ айды (sapo- nis solution – nis).Ілік септігінің жекеше тү ріндегі «as»- ғ а аяқ талатын сө здерге «tis» жалғ ауы жалғ анады (Nitrоs- tis, Sulfas- tis).

Атау септігінде «us»-қ а аяқ талатын мужской родтың жә не «u»-ғ а аяқ талатын средний родтың зат есімдері ілік септікте тө ртініші жіктеуге, олардың бә рі «us» жалғ ауын қ абылдайды. Quercus –quercus (емен), fructus - fructus (ү рық), spirtus - spirtus (спирт).

Бір бланкағ а екі жә не одан да кө п рецепт да кө п рецепт жазылғ анда олар бір бірінен қ осарланғ ан крест # таң басымен ажыртылады. Рецепт туралы екінші жақ бетінде жалғ асы болса, дә рігер оның тө менгі жағ ына Verte! (аударып қ ара) деп жазады. Дә рінің жазып берілген мө лшерін қ айталау қ ажет болса, дә рігер рецептуралық бланканың жоғ арғ ы жағ ына Repete! (қ айтала), Repetatur! (қ айталаcын), Bis repetatur! (2 рет қ айтала).

Егер дә рігер дә ріні ө зіне жазатын болса, онда ол Proautore! (Авторғ а), Prome! (ө зіме) немесе Ad usum proprium! (ө зімнің қ олдануым ү шін) деп жазады.

Дә ріні қ абылдау ә дісі мемлекеттік немесе жергілікті халық тә лә нде. Бұ л орайда «ішке қ абылдайтын», «белгілі» жә не басқ а жалпы нұ сқ аулармен шектелуне тиым салынады, мө лшері жә не қ ажет жағ дайда қ абылдайтын уақ ыттары белгіленген қ абылдау ә дістерін кө рсету керек. Мә селен, «кү нң не ү ш рет тамақ ә шерден 1\4 сағ ат бұ рын бір таблеткадан» т.б. Дә рігердің жеке қ олы.

6. А тізімдегі улы заттары бар дә рілері жә не (этил спиртіне) берілген рецептердің 5 пункте кө рсетілген белгілерден басқ а медицина мекемесінің мө рі (дө ң гелек немесе ү ш бұ рышты) немесе рецепті ө з бетімен жұ мыс істейтін дә рігер жазса, оның жеке мө рі болу керек. Қ ұ рамында есірткі заттар бар дә рілерге берілетін рецептер ерекше нұ сұ ауларғ а сә йкес толтырылады.

7. Науқ асқ а жазып берілген дә ріні қ айталау қ ажет болғ ан жағ дайда дә рігер ол туралы рецептің кө зге тү сетін жеріне белгі соғ ып, оны ө зінің қ олымен бекітеді. Рецептің кө шірмесін сигнатурасын жазып бергенде бұ л нұ сқ ау дә ріхананың рецепт жазушының қ олымен куә ландырылады. Қ ұ рамында есірткі заттар немесе этильді спирт бар дә рілерді қ айталау ү шін дә рігер науқ асқ а жаң а рецепт жазып беруі тиіс.

8. Бір рет қ абылдау мө лшерінен артық улы жә не кү шті ә сер ететін заттарды жазғ анда дә рігер ол заттың мө лшерін жазбаша кө рсетіп, леп белгісін қ ою керек. Дә рігер бұ л талапты орындамағ ан жағ дайда дә ріхананың фармацевті телефон арқ ылы немесе хатпен (желімделген конвертте) дә рігерден дә рінің мө лшерін анық тап, одан жауап алғ аннан кейін ғ ана жазылғ ан дә ріні сә йкес мө лшерде босатуғ а міндетті.

Қ андайда бір себепке байланысты дә рігермен тү сінісу мү мкіндігі болмай қ алғ ан жағ дайда дә рінің рецепте кө рсетілген жоғ ары мө лшерінің жартысы ғ ана беріледі.

9. Қ ұ рамында улы немесе кү шті ә сер ететін заттар бар дә ріге жазылғ ан рецепт ол берілгеннен 30 кү нге дейін ғ ана жарамды. Кө рсетілген мерзімі ө ткеннен кейін рецепт жарамсыз деп танылып, д»рә хана оны ө абылдамайды.

10. Дұ рыс жазылмағ ан рецепт ү шін дә рігер тікелей жауап береді.

11. Осы ережелердің бә рі бір талабына сә йкес келмесе немесе дә рілік заттардың қ ұ рамы ү йлеспейтін болса, рецепт жарамсыз деп танылып, ол бойынша дә рі дайындалмайды.

КҮ РДЕЛІ РЕЦЕПТІҢ Ү ЛГІСІ

Қ ұ рамдас бө ліктерінің кө рсетілуімен

Inscriptio Каз АТУ клиникасы. Жең іс даң ғ ылы, 116 ү й

Nomen aeqroti Каз АТУ клиникасындағ ы қ арасты иттер ү шін.

Datum 01.09.2014

Nomen medici Мал дә рігері Цхе И.А.

Praepositio Recipe: Dionini 0, 2(basis негізгі)

Desiqnatio Ammonii chloridi 3, 0 (adjuvаns кө мекші)

Naterifrum Sirupis simplecis 20, 0 (corrigens тү зетуші).

Aquae destillatae ad 200 ml (constituens)

Subscriptio Misсe fiat solutio.

Siqnatura Da. Siqna. Кү ніне 3 рет бір ас қ асық тан

Nomen Дә рігердің қ ө лы жә не мө рі

medici

12. Дұ рыс жазылмағ ан рецепт дә ріханағ а тү скенде оның екі дана кө шірмесі тү сіріп алынады. Рецептің тү пнұ сқ асын «Рецепт жарамсыз» деген белгі соғ ып, кү шін жояды да індетке шалдық қ ан малдың иесінен қ айтарып береді.

Ә дебиет: 1. Ахметсадыков Н.Н., Хусаинов Д.М. Дә рілік заттар

технологиясы. Алматы, 2004

2. Малдігерлік фармакология /З.Н. Кожабековтың ред/. Алматы,

2001.

3. Мұ хамбетов Д.Д., Мингилев В.П. Жалпы рецептура. Акмола,

Зертханалық -тә жірибелік сабақ №3

Тақ ырыбы: Қ атты дә рілік формаларғ а рецепт жазу.

Цель занятия: Ұ нтақ тарғ а, тұ ймедақ тарғ а жә не басқ а да қ атты дә рілік формаларғ а рецепт жазып ү йрену.

Сабақ ты ө ткізу орны: ветеринарлық медицина кафедрасының зертханасы

Сабақ тың ұ зақ тылығ ы: 2 сағ ат

Қ атты (тығ ыз) дә рілік тү рлері.

Ұ нтақ тар Pulveres ұ сақ талуына қ арай ұ нтақ тар ірі, ұ сақ жә не ө те ұ сақ болып бө лінеді. Тағ айындалу мақ сатына қ арай қ арапайым жә не кү рделі болады.

Ұ нтақ тың ұ сақ талу дең гейі осы дә рілік тү рінде емдік сипатының маң ызды, жағ ымды жақ тарын кө рсетеді. Ұ нтақ қ аншалық ты ұ сақ болғ ан сайын, оның асқ орыту жолының шырышымен байланысының белсенділігі арта тү седі, тезірек ериді жә не сің еді немесе ө зінің жұ тылу жә не қ апталу ә рекеттерін жақ сы танытады.

Ұ нтақ тар қ олайлы дә рінің тү рі: кө лемі жағ ынан шағ ын, ық шам, тө зімді, ұ нтақ тарды пайдалануда кө птеген тә сілдер болуы мү мкін.

Ұ нтақ тардың кемшіліктеріне мыналарды жатқ ызуғ а болады: ә серлік ә рекеті сұ йық дә рілік тү ріне қ арағ анда баяу. Ылғ ал тартқ ыштығ ы басым, кейде шырышты қ абық тарғ а тітіркендіргіштік ә сер етеді.