Денсаулық жағдайының сот-медициналық мағынасы.

Ө те кү рделі болғ андық тан денсаулық жағ дайының сараптамасы сот медиктерінен басқ а профильді дә рігер-клиниктерден тұ ратын сарапшылар комиссиясымен жү ргізіледі.

Оның қ орытындылары анамнездік мә ліметтерді, куә ленуші шағ ымдарының ерекшеліктері мен сипаттарын, қ ажеттігі болғ анда, соның ішінде тұ рақ ты жағ дайларда, жү ргізілетін клиникалық зерттеулер барысында алынғ ан объективті мә ліметтерді мұ қ ият жинақ ы сараптауғ а негізделеді.

Тә жірибе куә ленуші кө рсеткен шағ ымдарды ғ ана тексерумен шектелмеу қ ажеттігін кө рсетеді. Сараптама жү ргізу процессінде ағ заның барлық органдары жә не жү йелері тексерілуі тиіс, ө йткені басқ а ауыр ауруларды (олар бойынша куә ленуші шағ ымданбаса да) анық тау жағ дайлары аз болмауы мү мкін.

Тексерілушінің бұ рын ауырғ ан ауруларына да зейін қ ойып кө ң іл аудару қ ажет, ө йткені олардың салдары денсаулық жағ дайына болашақ та ә сер етуі мү мкін.

Денсаулық тың нақ ты жағ дайын немесе аурудың бейнесін бұ рмалауды анық тау тә сілдері мен ә дістері арнайы оқ у қ ұ ралдарында жә не нұ сқ амаларда толық сипаталғ ан. Сот-медициналық сараптама жү ргізуде ұ станатын жалпы талаптар келесі нұ сқ ауларғ а тү йістіріледі.

Зертеуге объективті, теріс тү сініксіз қ арау керек. Тексерілушіде аурудың жоқ тығ ы дә лелденбей, симуляция туралы сұ рақ қ аралмауы тиіс. Сонымен бірге шын аурулардың кейбірі белгіленген уақ ытқ а дейін объективті симтомдарын кө рсетпеуі мү мкін екендігін ескерген жө н.

Ең бек қ абілеттілігін тұ рақ ты жоғ алтудың сот-медициналық сараптамасы. Денсаулық қ а келтірілген зиян дә режесіннің сот-медициналық сараптамасы.

Сыртқ ы ортаның зиян келтіруші факторының (факторларының) ә серінен пайда болғ ан ауруды немесе сырқ аттық жағ дайды, дене жарақ атын (органның немесе тканьнің анатомиялық бү тіндігінің, болмаса олардың физиологиялық функцияларының бұ зылуын) денсаулық қ а келтірілген зиян (зақ ым) ретінде қ абылдайды. Мұ ндай факторлар ретінде материалдық денелермен бірге оқ иғ алар (қ ұ былыстар) да бола алады. Зақ ымдаушы факторларды физикалық (механикалық, термиялық, барометриялық, электромагниттік, радиациялық), химиялық, биологиялық жә не психикалық деп ажыратады.

Денсаулық қ а келтірілген зиянның дә режесін квалификациялық белгілеріне сә йкес анық тайды, оларғ а тө мендегілер жатады:

денсаулық қ а келтірілген зиянның адам ө мірі ү шін қ ауіптілігі;

денсаулық бұ зылуының ұ зақ тығ ы;

жалпы ең бек қ абілеттілігін тұ рақ ты жоғ алту;

кө ру, сө йлеу, есту қ абілеттерін жоғ алтуы;

қ андай бір мү шені (органды) немесе сол мү шенің қ ызметін жоғ алту;

кә сіби ең бек қ абілеттігін толық жоғ алту;

жү ктілікті ү зіп тастау (тоқ тату);

бет ә лпетінің қ айтарылмастай бү лінуі;

психикалық бұ зылу, нашақ орлық пен немесе улы заттарды иіскеумен (токсикоманиямен) ауыру.

Егер нақ ты жағ дайғ а бірнеше квалификациялық белгілер келетін болса, онда денсаулық қ а келтірілген зиянның ең жоғ арғ ы дә режесіне сә йкес келетінін қ олданады.

Сот-медициналық сараптама жү ргізгенде денсаулық қ а келтірілген зиянның бар-жоқ тығ ын, медициналық сипаттамасын (жара, сынық жә не т.б.), оны келтіру механизмін жә не ұ зақ тығ ын анық тау, келтірілген зиянның адам ө мірі ү шін қ ауіптілігі, оның салдары туралы, соның ішінде жалпы ең бек қ абілеттілігін тұ рақ ты немесе уақ ытша жоғ алтуы, оның қ аншалық ты пайыз қ ұ райтыны туралы сұ рақ тарды шешу сарапшының міндетіне жатады.

Денсаулық қ а зиян келтірудің нақ ты жағ дайларын ескере отырып сараптаманың шешуіне басқ а да сұ рақ тар қ ойылуы мү мкін. Мысалы, зақ ым келтірген нә рсенің тү йісу бө лімінің қ асиеттерін, ондай жағ дайларда зақ ымдардың пайда болу мү мкіндігін жә не т.б. анық тау.

Денсаулық қ а келтірілген ауыр зақ ым. Заң шығ арушы денсаулық қ а келтірілген ауыр зақ ым ретінде мыналарды белгілеген:

адам ө мірі ү шін қ ауіпті зақ ымдар;

ө з соң ынан:

кө ру, сө йлеу, есту қ абілетін немесе қ андай да бір органды немесе сол органның қ ызметін жоғ алтуғ а, жү ктілікті тоқ татуғ а, психикалық бұ зылуғ а, нашақ орлық пен немесе токсикоманиямен ауыруғ а ә келіп соғ атын зақ ымдар;

жалпы ең бек қ абілеттілігінің біразынан, кемінде ү штен бірінен, айрылуды немесе кә сіптік ең бек қ абілеттілігін толық жоғ алтуды тудыратын зақ ымдар.

Ө мір ү шін қ ауіпті зақ ымдарғ а жатады:

бас сү йекке кірген, соның ішінде бас миына зақ ым келтірмеген;

бет қ аң қ асы сү йектерінің мертігулерінен (сынуларынан) жә не бас сү йек кү мбезінің тек сыртқ ы платинкасының оқ шауланғ ан жарығ ынан басқ а, бас сү йек тұ ғ ыры жә не кү мбезі сү йектерінің ашық жә не жабық мертігулері (сынулары);

бас миын ауыр дә режеде соғ ып алу; бас миын орта дә режеде соғ ып алу, дің бө лімінің зақ ымдану белгілері болғ анда; омыртқ ағ а кірген жаралар, соның ішінде жұ лынның зақ ымынсыз;

сынып-шығ ып кету жә не денелердің сынуы немесе мойын омыртқ алары доғ асының екі жақ ты сынуы, сонымен бірге мойын омыртқ аларының 1 жә не 11 доғ аларының бір жақ ты сынуы, соның ішінде жұ лын қ ызметінің бұ зылмауымен;

мойын омыртқ аларының шығ ып кетулері (соның ішінде буынның шамалы таюы);

жұ лынның мойын бө лігіндегі жабық зақ ымдар;

жұ лын қ ызметінің бұ зылуымен бір немесе бірнеше бел немесе тө с омыртқ аларының сынуы немесе сынып-шығ ып кетуі;

Ө мірге қ ауіп тө ндіретін жағ дайлар болып табылады:

ә ртү рлі этиологиялы ауыр дә режелі (3-4) естен тану (шок);

ә ртү рлі этиологиялы кома;

қ омақ ты қ ан жоғ алту;

кү шті жү рек немесе қ ан тамырлық жетіспеушілік, коллапс, мидың қ ан айналымы бұ зылуының ауыр дә режесі;

кү шті бү йректік немесе бауырлық жетіспеушілік;

кү шті дем алу жетіспеушілігінің ауыр дә режесі;

ірің дік-септиктік жағ дай.

Адамғ а жұ мыспен айналысуғ а мү мкіндік беретін, соның ішінде денсаулығ ына байланысты, физикалық жә не рухани мү мкіншілігінің жиынтығ ын ең бек қ абілеттілігі деп тү сінеді.

Ең бек қ абілеттілігін жалпы, кә сіптік жә не арнайы деп бө леді, олар сә йкесінше адамның:

жалпы - квалификациясыз ең бекке, яғ ни, қ арапайым ең бек процесстерін орындауғ а жә не ө зін-ө зі кү туге;

кә сіптік – алғ ан біліміне жә не дайындығ ына сә йкес белгілі бір кә сіптік сферадағ ы ең бекке;

арнайы – қ осымша мамандануғ а немесе жетілуге сә йкес белгілі мамандық бойынша кә сіби қ ызметке қ абілеттілігін кө рсетеді.

Сол себептен, бірдей аурулар жә не зақ ымдар барлық адамдарда жалпы ең бек қ абілеттілігінің бірдей дә режесін тудыра отырып, кә сібіне жә не мамандығ ына байланысты, кә сіптік жә не арнайы ең бек қ абілеттілігін жоғ алтудың ә ртү рлі дә режесін туғ ызады.

Ең бек қ абілеттілігінен айрылу адамды ең бек қ абілетсіздігіне ә кеп соғ ады, ол ө з кезегінде уақ ытша немесе тұ рақ ты, толық немесе жарым-жартылай болуы мү мкін.

Ең бек қ абілеттілігін тұ рақ ты жоғ алту – бұ л адаммен ең бек қ абілеттілігін қ айтарымсыз (тұ рақ ты), ө мірінің соң ына дейін жоғ алту. Оны анық тау қ олданыстағ ы ережелерге сә йкес тек зақ ымның немесе аурудың анық талғ ан нә тижесінде ғ ана рұ қ сат етіледі.

Қ ылмыстық жә не азаматтық істерді тергеуге байланысты ең бек қ абілеттілігін тұ рақ ты жоғ алтуды анық тау сот-медициналық сараптама жү ргізу арқ ылы жү зеге асырылады. Мысалы, денсаулық қ а зиян келтіруге байланысты материалдық шығ ынды, ата-анасынан балаларын асырауғ а немесе ер жеткен балаларынан қ арт ата-анасын асырауғ а, неке бұ зудағ ы жә не басқ а істердегі қ аражат ө ндіріп алу талаптарын қ арастыру жағ дайларында.