Оректену механизмі 4 страница

АІИ этиологиясы. Бү гінгі кү нде біз білетін 100 астам АІИ инфекцияны қ оздыратын микроорганизмдер бар. Стоматологиялық ауруларды емдеу кезінде бірнеше қ оздырғ ыштар берілуі мү мкін.

АІИ екі топқ а бө луге болады:

- “традиционды” патогенді қ оздырғ ыштардан болғ ан инфекциялық аурулар;

- ірің ді-септикалық инфекция, олар шарты-патогенді қ оздырғ ыштармен байланысты.

Стоматологияда ірің ді-септикалық инфекциялар ө те актуальды болып келеді.

Соң ғ ы жылдары байқ ағ анымыз:

- біргендік қ абыну ауруларының санының кү р кө беюі;

- жақ остеомиелитінің созылмалы жә не рецидивирусты тү рі;

- Сонымен қ атар біргендік ірің ді-қ абынулардың жиілеуі байқ алады бұ л факторлардың барлығ ы мү гедектікке алып келуі мү мкін.

Ө ткір одонтогендік инфекцияның асқ ынғ ан тү рлерін алдын алуғ а болады, Бұ л ү шін бірнеше профилактикалық жү йе ойлап табу керек: сантарлы эпидемиологиялық ауруханаішінің ортасында стоматологиясында, тіс емдеу мекемесінде, жақ сү йек стационарында бұ ның бә рі бірнеше кезең ге бө лінеді: ауруханағ а алғ ашқ ы барудан бастап стационардан жазылып шық қ анша. Бү гінгі кү нде стамотологиялық қ анмен былғ анғ ан қ ұ рал сайманды залалсыздандыру улкен проблема болып табылады. Бұ ның бә рі дезинфекция жә не стерилизация жасауғ а кө птеген қ иындық туғ ызады.

ГСИ қ оздырғ ыштарының стоматологиялық медициналық профилдерді мекемелерде:

§ адам ауыз қ уысында мекендейтін шартты-патогенді аэробты микроорганизмдер, (стрептококктар, коринебактериялар, нейссерилер, пневмококктар, протейлер, сарциндер, алтын тү сті жә не и эпидермалды стафилококктар). Жасылша стрептококктар 35% келеді. Шартты патогенді микроорганизмдер (УПМ) кү нделікті теріде жә не сілемейлі қ абық та болады, олар аурудың мқ оздырғ ышы. Қ оздырғ ыш микроорганизмдер анық талғ ан жағ дайда қ озады: ағ заның ә лсізденуіне байланысты, негізгі жә не қ осалқ ы аурулармен ауру, антибиотикотерапиясының дұ рыс жасалмағ аны жә не т.б. АІИ кө бінде госпиталдық штаммдармен жоғ ары вирулентті, дә рі дә рмектерге тұ рақ ты бола алады.

§ Анаэробты микрофлора (облигатты жә не факультативті анаэробтар, ауыз қ уысында болады).

2003 жылғ ы Санкт-Петербургтегі жү ргізілген зерттеулер бойынша α -гемолитикалық стрептококктар жә не саң ырауқ ұ лақ тар Candida жұ лынғ ан тістің қ уысынан, тістің ішкі қ уысынан, жақ бет аймағ ында ірің ді қ абыну аурулары табылғ ан.

Инфекцияны жұ қ тыру эндогенді жә не экзогенді болып бө лінеді. Эндогенді инфекцияны жұ қ тыру кезінде мұ рын мен ауыз қ уысында эндогенді флора пайда болады. Стоматологиялық араласу инфекцияның тез ара дамуына жә не терең тіндерге ө туіне мү мкіндік береді, иммунитеті тө мен науқ астарда тез дамиды.

Санкт-Петербургтегі жақ бет хирургия ауруханасының зерттеуі бойынша 19% аурулардың ауыз қ уысында, жұ тқ ыншағ ында, тамағ ында жоғ арыда айтылғ ан инфекциялар жоғ ары мө лшерде табылғ ан, ре- жә не суперинфекциялар ірің ді қ абыну ауруларының кү рделенуіне алып келеді. Науқ астардың кө бі яғ ни S.aureus (36%) тасмалдаушы, олардың ішінен 10% штамм тасымалдаушы, 5 жә не антибактериальды дә рі дә рмектерге тө зімді болады. Мә ліметтерге қ арағ анда бет аймағ ының абсцессі жә не флегмонасы облигатты жә не факультативті анаэробамтармен шақ ырыларды. Ірің ді жаралары бар ауруларды зерттеу нә тижесінде олардың 10% облигатты анаэробты микроорганизмдер, 3% факультативті анаэробтар бө лініп шық ты.Экзогенді инфекцияның кө зі болып, бө лімшенің /бө лмелер науқ астар (инфицированные патогенді инфекцияны жә не УПМ) жә не медициналық қ ызметкерлер (науқ ас жә не тасмалдаушылар).

Стоматология емханасында қ абылдауында болғ анда инфекция жұ қ тыруы мү мкін, ө йткені кө птеген адамдардың тістерінің патологиясы бар. Санкт-Петербург, 2003 г. зерттеулердің нә тижесі бойынша науқ астың ауыз қ уысының, мұ рын жә не аң қ аның шартты-патогенді жә не патогенді микрофлорасында келесі қ ұ рылымдар бар:

Candida albicans - 7%

Enterobacter ssp. - 5%

Escherichia coli - 6%

Neisseria ssp.- 8%

Staphylococcus aureus - 36%

Staphylococcus epidermidis - 13%

Streptococcus viridans, alpha-hem. - 5%

Басқ алар (Citrobacter sp., Corynebacterium, Haemophilus influenzae, Prevotella, Proteus mirabilis, Pseudomonas sp., Staphylococcus saprophyticus, Streptococcus pneumoniae) - 20%.

Бұ л жерде айта кететін бір мә селе стоматология маманының хирургиялық іс ә рекеттерімен тығ ыз байланысты, инфекцияғ а шалдығ у мү мкіндігі ө те жоғ ары.Стоматолоктың Науқ астардың қ ан мен сілекеймен жұ мыс істегендіктен инфекцияғ а шалдығ у жө ғ ары дең гейде. Стоматолог-дә рігер қ абынғ ан аурулары бар науқ аспен кү нделікті қ арым қ атынаста болғ андық тан, жоғ ары вирулентті қ оздырғ ыштармен қ арым қ атынаста болады. Кө п жағ дайда, стоматологиялық науқ астар ө здерін баяу ұ штайды, жө телмейді, тү шкірмейді, яғ ни қ оршағ ан ортағ а инфекция таратпайды. Науқ астардан инфекцияның берілуі тек қ ана дә рігердің тікелей қ атысуымен болады.

Стоматологиялық тә жірибеде инфекцияның таралуының бірнеше жолдары бар, оның негізгісі науқ аспен тікелей қ арым қ атынаста болу.

Стоматологиялық емханалардың бө лмелерінде жә не жақ -бет хирургиясында медициналық қ ызметкердің қ олы жә не қ ұ рал саймандар инфекция жұ қ тырушы болып табылады.

Ауалы- тамшылы жолмен инфекция таратылады., ә сіресе бормашина арқ ылы немесе ауыз қ уысының инвазивті операция кезінде. Инфекциялар ауыз қ уысынан аэрозол ретінде қ ол жә не беттің терісіне, сілемейлі мұ рын қ уысына, дә рігердің кө зіне басқ а да стоматологиялық бө лмедегі қ ұ рал саймандарғ а шашырайды. Турбина жұ мыс істеп тұ рғ ан кезде тіс дә рігері жә не оның мейірбикесі аэрозолдердің шашырауында болады, науқ астың ауыз қ уысынан шық қ ан шашырандының астында қ алады. Бұ ндай жағ дай болмас ү шін казіргі заманғ а лайық ты дә рігер бө лмесі арнайы аэрозолді сорып алғ ыштармен қ амтамасыз етілуі керек.

Микробтардың жоғ арғ ы дең гейде шоғ ырланғ ан жерлері болып, терапевтік и ортопедиалық стоматологияда, хирургиялық стоматологиясының бө лмелерінде аз болады. Бұ ның себебі соң ғ ы кезде эпидемияғ а қ арсы режим қ атал болды, сондық тан хирург тіс дә рігерлері жоғ ары дең гейдегі бормашинамен турбиналарды пайдаланады.

Берілу факторлары барлық қ оршағ ан қ ұ рал саймандар жә не стамотология қ ұ ралдары арқ ылы инфекцияны жұ қ тыруғ а болады.

Инфекцияның берілу факторлары:

· Тазаланбағ ан кө пшілік қ олданатын қ ұ рал-саймандар – орамал, тү кіргіш, қ ол жуатын жер, жә не т.б.қ ұ рал-саймандар арқ ылы;

§ Емдеу аппараттары;

Бір науқ астан басқ а науқ асқ а инфекцияның берілуі дә рігердің қ атысуымен болады:

Науқ астың ауыз қ уысы:

Қ ұ рал саймандар

Дә рігер қ олы

жиһ аз

аппаратуралар

қ ұ рал жабдық тар

ауа

қ арау қ ұ ралдары

басқ а инфекция тарату факторлары

келесі науқ астың ауыз қ уысы

Медицина қ ызметкерінің қ олы, науқ астың ауыз қ уысындағ ы сілемейлі қ абығ ынаң болғ андық тан инфекцияның жұ ғ у себебі болып табылады.

ЛПУ Санкт-Петербургтегі зерттеулердің нә тижесіне қ арағ анда тіс дә рігерінің хирургиялық бө лмесінде қ олғ аптардың ауысуы 36, 7%, қ олғ аптарды антисептикалық тазалау 63, 3% қ ұ райды. Бұ л қ олғ аптар мен қ ұ рал саймандардың тапшылығ ының болуын кө рсетеді.

Заттар, науқ астарды қ оршайтын тіс дә рігерінің бө лмесіндегі заттарды ү ш бө лімге бө луге болады:

/. Қ алыпты қ ұ рал- саймандар: (жұ мысты бастамастан бұ рын науқ ас стерильді болуы керек). Бұ л саймандар ауыз қ уысын ішіне тікелей енетін саймандар, пульпағ а кіретін, тінді кесетін (ине, скальпел, зондтар, боры жә не эндодонтикалық қ ұ ралдар) немесе қ ұ ралдар, поверхности которых граничат со стерильным инструментарием (лотки для инструментов и др.).

//. Жартылай қ ауіпті қ ұ рал- саймандар: (ә р науқ астан кейін жоғ ары дә режеде стерилизация немес дезинфекциядан ө теді). Бұ л саймандар кө бінесе ауыз қ уысына тікелей араласпайды (дә рігердің айнасы, сорып алғ ыш заттар)

III. Қ ауіпсіз емес қ ұ рал- саймандар: (тө мен дең гейде дезинфекцияланады). Бұ л саймандар науқ астың сілемейлі қ абығ ымен қ арым қ атынасқ а мү лдем тү спейді. (тіс дә рігерінің орындығ ы, шкафтар, еден, есік, қ абырғ алар, емдеу диагностикалық апаратуралар жә не т.б.)

Стамотологиялық қ ызмет кө рсеу кезінде ГСИ болатын қ ауіп қ атерлі факторлар.

· Ірің ді-септикалық инфекцияның дамуы ү шін науқ астарда микроорганиздердің кө зі немесе ошағ ының болуы шарт. Ірің ді инфекцияның қ ауіп қ атері стоматология науқ астарының эндогенді сипаттамамен байланысты жә не экзогендеде. Жә не бұ л Эндогенді факторлармен байланысты: қ артайғ ан жастағ ы науқ астар жә не қ осалқ ы созылмалы аурулары бар науқ астар. Созылмалы аурулар, ә сте ағ заның иммунитетін тө мендетеді, созылмалы аурулардың қ ауіп қ атерін кү шейтеді. Бұ л жерде ерекше мә н беретін аурулар, қ ант диабеті, созылмалы қ абынғ ан ипроцестер, жү рек қ ан тамырларының патологиясы, семіздік, жә не т.б.

· Ауыз қ уысының гигиенасын дұ рыс сақ тамау: кариес, пардонтоз жә не т.б. ауыз қ уысының аурулары;

· Ұ зақ мерзімде кейбір дә рі дә рмектерді пайдалану, олардың иммундық жү йеге кері ә сер етуі (кортикостероидтар, кең спектрлі антибактериальды препараттар, цитостатиктер жә не т.б.).

ГСИ санының кө беюінің себебінің бірі деп науқ астардың жасының ұ лғ аюы деп білеміз. Бү гінгі кү нде қ арт науқ астардың пайызы кү ннен кү нге жоғ арлап келеді, сондық тан ауруханаішілік инфекцияның таралуы актуалды болып келеді.

Ірің ді септиканың пайда болуының себебі, стамотологиялық науқ астардың арасында эпидемиялық зерттеу жү ргізу керек, эпидемияғ а қ арсы науқ андар жюү ргізу керек. Бұ л инфекцияның ары қ арай дамуына қ арсы тұ рады.

АІИ профилактикасы. Медицина қ ызметкерлерінің ө здері кү ннен кү нге инфекцияның тарамауына жә не оны алдын алуғ а бірнеше ә дістер қ олданады. Ө йткені, стамотологиялық қ абылдауда иммунитеті тө мендеген науқ астар кө бейіп (Созылмалы аурулармен ауыратын, радио- жә не химиотерапия қ абылдайтын, наркологиялық тіркеуде тұ ратындар, онкологиялық, туберкулезге қ арсы диспансерде), сондық тан дә рігер ә рбір науқ асты потенциял тасмалдаушы деп есептеу керек. Сонымен қ атар инфекцияның тарамауына кө п ә дістерді қ олдану керек.

Амбулаторлы-поликлиникалық науқ астарды қ абылдау кезінде, қ арама қ айшы инфекцияғ а ү шырау қ аупі пайда болады:

§ Науқ астардың ө зара инфекцияғ а ұ шырауғ а қ ауіп қ атері

§ Медициналық қ ызметкерлердің профессиональды жұ қ тыру қ ауіп қ атері стамотологиялық қ ызмет кө рсеткенде.

Стоматологиядағ ы инфекцияның тарау мә селесін жалпы мемлекеттегі эпидемиялогиялық жағ дайдан бө ліп қ арауғ а болмайды. Бұ л кү ні гепатит В, С, ВИЧ-инфекциясы жә не т.б. кө бейіп келе жатқ ан кезінде медқ ызметкрлері амбулаторішілік жә не АІИ науқ астарды жә не профессиональды жұ қ тыруды кө бейтеді. Сондық тан стоматологиялық мекемелерде АІИ таралмауына профилактика жасау ө те ү лкен мә селе болып табылады.

Бү гінгі кү нде стоматологиядағ ы инфекцияны қ адағ алайтын бағ дарламасы қ ажеттілігі туды. Сонымен қ атар эпидемияғ а қ арсы мә селелердің жә не АІИ барлық кезең де науқ астарды емдеу қ ажеттілігі туындады.

АІИ стоматологиямен жақ бет хирургиясындағ ы мә селелерге комплекс тү рде қ арау керек, клиникалық, иммунологиялық, эпидемиологиялық, микробиологиялық жә не гигиеналық аспекттерді ә дістер қ ауіп қ атердің алдын алу профилактикалық жә не эпидемияғ а қ арсы мақ сатында қ олданады.

Антибиотикорезистентті микроорганизмдер жә не басқ а да инфекциялар дезинфекцияғ а қ арсы тұ ратын қ асиеті кө бейген, сондық тан АІИ стоматологияда жаң а тә сілдер, дезинфикаторлар, стерилизаторлардың пайда болуын қ ажет етеді.

ИЛЛЮСТРАТИВТІ МАТЕРИАЛ: фотосуреттері, кестелері, фильмдері бар «Power Point» презентациясы.

Ә ДЕБИЕТТЕР:

Негізгі:

1. Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология. - М.: МИА, 2001.- 734 с.

2. Табаева А.А. Микробиология поражений полости рта при стоматологических и инфекционных заболеваниях. Учебное пособие. – Алматы, 2006. -127с

3. Медициналық микробиология, Алматы, 2011.-683б Рамазанова Б.А, Кудайбергенұ лы К.К редакциялаумен.

4. Ричард Дж.Ламонт., Роберт А.Берне., Мерилин С.Лантц., Дональд Дж.Лебланк., перевод с английского В.К. Леонтьева. Микробиология и иммунология для стоматологов. Практическая медицина. Москва 2010.- 502с.

5. Jacquelyn G Black “Microbiology”, 7 ^th , WILEY, 2010, p.846

Қ осымша:

1. Воробъев А.А., Кривошеин, Широбоков В.П. Медицинская и санитарная микробиология. – М.: Издательский центр «Академия», 2003. – 464 с.

2. Коротяев А.И, Бабичев С.Л. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - СПб.: Спец.лит, 2000.- 591 с.

3. Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии. – М., 2002

4. Компьютерная программа “Диаморф” - “Медицинская микробиология” - атлас-руководство по бактериологии микологии, протозоологии и вирусологии под редакцией акад. проф.Воробьева А.А.

Контрольные вопросы (обратная связь):

1. Дайте определение понятию ВБИ.

2. Какова актуальность ВБИ в стоматологии?

3. Перечислите основные этиологические агенты ВБИ в стоматологии.

4. Назовите пути и факторы передачи ВБИ.

5. Какие мероприятия необходимо проводить для профилактики ВБИ в учреждениях стоматологического профиля?

Test questions (feedback):

1. Give the definition of nosocomial infections.

2. What is the relevance of nosocomial infections in dentistry?

3. List the main etiological agents of nosocomial infections in dentistry.

4. Name the ways and factors of transmission of nosocomial infections.

5. Which activities should be carried out for the prevention of nosocomial infections in institutions dental profile?