Сенімділіктің кешенді көрсеткіштері

1. Істен шық паушылық — объектінің қ андай да бір уақ ыт немесе қ андай да бір істелген жұ мыс уақ ытында жұ мысқ а қ абілеттікті ү здіксіз сақ тау қ асиеті. Істен шық паушылық қ асиеті объектінің оның жұ мыс істеу ре­жимінде де, жұ мысты кү ту режимінде де тағ айындалуына байланысты айқ ындалады.

2. Ұ зақ мерзімділік — объектінің техникалық қ ызмет кө рсету мен жө ндеу ү шін ү зілістері мү мкін болатын шекті кү йге ө ткенге дейінгі жұ мыс-қ а қ абілеттілікті сақ тау қ асиеті. Істен шық паушылық қ асиетінен ерекшелі-гінде ұ зақ мерзімділік объект жұ мысының ұ зақ тығ ын оның жоспарлы жә не жоспарлық емес жө ндеудегі жә не техникалық қ ызмет кө рсетудегі жұ мысқ а қ абілеттілігін қ алпына келтіру ү шін мерзімдермен ү зілетін жиынтық істел-ген жұ мыс бойынша сипаттайды.

3. Жө ндеуге жарамдылық — объ­ектінің тех­никалық қ ызмет кө рсету жә не жө ндеу жү ргізу жолымен істен шығ у мен бұ зылуды ескертуге жә не байқ ауғ а, жұ мысқ а қ абілеттілік пен жарамдылық ты қ алпына келтіруге бейімділігі қ асиеті. Жө ндеуге жарамдылық қ асиеті МЖ (машиналарды, агрега­ттарды, қ ұ рама бірліктер мен тетіктерді) қ ұ растыру шешімін, сондай-ақ қ олайлылығ ы мен жең іл алынушылығ ын сипаттайды.

4. Сақ талушылық — объектінің кү ту, сақ тау жә не (немесе) тасымал-дау режимі бойында жә не (немесе) жарамды жә не (немесе) жұ мысқ а қ абі-летті кү йді ү здіксіз сақ тау қ асиеті. Сақ талушылық қ асиеті объектінің оны ұ зақ сақ тау немесе тасымалдау факторларының теріс ә серіне қ арсы тұ ру жә не тұ тас алғ анда объектінің де, оның элементтерінің де істен шық пау-шылығ ы мен ұ зақ мерзімділігі кө рсеткіштерін сақ тап, жұ мыс істеудің беріл-ген кө рсеткіштерімен кү ту режимінен соң оның қ олданылуын қ амтамасыз ету қ абілетін сипаттайды.

Барлық қ ызмет ету мерзімі бойында оны қ олдану, сақ тау, тасымалдау, техникалық қ ызмет кө рсету жә не жө ндеу кезең дерінде машина жасау бұ йымы ылғ и да тө рт кү йдің біреуінде болады: жарамды, жарамсыз, жұ мыс-қ а қ абілетті, жұ мысқ а қ абілетсіз. Жұ мысқ а қ абілетсіз кү йдің ерекше тү рі шекті кү й болып табылады. Объектінің бір кү йден екіншіге ауысуы бұ зылу немесе істен шығ у оқ иғ аларымен белгіленеді.

5. Объектінің кү йі. Жарамды кү йі (жарамдылық) — объектінің ол кезде нор­мативтік-техникалық қ ұ жаттың (НТҚ) барлық талаптарын қ анағ аттандыратын кү йі.

Жарамсыз кү йі (жарамсыздық) — объектінің ол кезде тым болмаса НТҚ біреуін де қ анағ аттандырмайтын кү йі.

Жұ мысқ а қ абілетті кү йі (жұ мысқ а қ абілеттілік) — объектінің ол кезде оның берілген функцияларын орындау қ абілетін сипаттайтын барлық параметрлердің мә ндері НТҚ талаптарына сә йкес келетін кү йі.

Жұ мысқ а қ абілетсіз кү йі (жұ мысқ а қ абілетсіздік) — объектінің ол кезде оның берілген функцияларын орындау қ абілетін сипаттайтын тым болмаса бір параметрінің мә ні НТҚ талаптарына сә йкес келмейтін кү йі.

Шекті кү йі — объектінің оғ ан қ ол жеткенде оның ә рі қ арай тағ айын-далуы бойынша қ олданылуы болмайтын немесе мү мкін емес кү йі.

Бұ зылу — объ­ектінің жұ мысқ а қ абілеттілігін сақ тау кезінде оның жарамдылығ ының бұ зылу оқ иғ асы.

Істен шығ у — объ­ектінің жұ мысқ а қ абілеттілігінің бұ зылу оқ иғ асы.

Кү йлер мен оқ иғ алардың барлық тү рлері МЕСТ 27.103-83 сә йкес НТҚ белгіленген критерийлерге сә йкес анық талады. Оқ иғ алардың барлық тү рлері бұ йымғ а арналғ ан НТҚ -да айтылғ ан белгілер арқ ылы байқ алады.

6. Жарамды кү й критерийлері НТҚ белгіленген бұ йымның техника-лық сипаттамасының пара­метрлері, сондай-ақ сыртқ ы тү рі, қ олайлылығ ы, шолынғ ыштық, басқ ару ың ғ айлылығ ы параметрлері жә не объектінің сапа-сын анық тайтын басқ а параметрлер болып табылады. Жұ мысқ а қ абілетті кү й критерийлері қ олданудың берілген шарттары мен режимдері ү шін НТҚ -мен анық талғ ан, объектінің техникалық сипаттамасының параметрлері болып табылады. Жарамсыз кү й критерийі тым болмаса бір параметрдің белгіленген шектен тыс шығ уы болып табылады, сонымен бірге объектінің жұ мысқ а қ абілеттілігі объект ү шін рұ қ сат етілетін жә не НТҚ -да айтылғ ан, қ олданудың берілген (немесе сақ таушы) шарттары мен режимдерінде толығ ымен (немесе жартылай) сақ талады. Объектінің жарамсыз кү йге ө туі бұ зылу фактісін белгілейді. Объектіні қ олданудың сақ таушы шарттары мен режимдеріне, мысалы, оларды орындау кезінде кү штік қ ондырғ ының номи-нал қ уаты немесе оны мә ні барынша ү лкен болғ анда техникалық сипатта-маның кез келген басқ а параметрі пайдаланылмайтын жұ мыстар, немесе объектінің тә уліктің тек жарық уақ ытында ғ ана қ олданылуы (егер, мысалы, объектіні тә уліктің қ араң ғ ы уақ ытында қ олдану ү шін қ ажетті жарық тү сіру қ ұ рылғ ылары жұ мыс істемесе немесе бұ зылса) жатқ ызылуы мү мкін.

Объектінің жұ мысқ а қ абілетсіз кү й критерийі техникалық сипаттама-ның тым болмаса бір параметрінің НТҚ -да белгіленген мә нінің шегінен тыс белгіленген шектен тыс шығ уы болып табылады. Немесе НТҚ -да белгілен-ген істен шығ у белгілері бойынша жө ндеу жү ргізу жолымен істен шығ у жә не оның жұ мысқ а қ абілеттілігін қ алпына келтіру себептерін жоймай объектіні ә рі қ арай қ олданудың рұ қ сат етілмеушілігі немесе мү мкін еместігі фактісін белгілейді. Объектінің шекті кү йінің критерийі НТҚ -да белгілен-ген істен шығ у белгілері бойынша оны ә рі қ арай тағ айындалуы бойынша қ олдану жә не оны ауыстырудың, шығ ынғ а жазудың (егер бұ л экономика-лық мақ сатқ а сә йкес болса) кү рделі жө ндеу жү ргізудің қ ажеттілігі фактісі белгіленетін, оның осындай жұ мысқ а қ абілетсіз кү йі болып табылады.

Тетіктердің шекті кү йінің салдары — оларды айырбастау, ал ма­шина-ның немесе оның қ ұ рама бө ліктерінің шекті кү йінің салдары кү рделі жө ндеу болып табылады. Жө нделетін объект — ол ү шін жө ндеу жү ргізу жә не техникалық қ ызмет кө рсету мү мкіндігі НТҚ -да кө зделген объект. Жө ндел-мейтін объект — ол ү шін жө ндеу жү ргізу жә не техникалық қ ызмет кө рсету мү мкіндігі НТҚ -да кө зделмеген объект. Машиналар мен олардың қ ұ рама бірліктерінің (Қ Б) басым кө пшілігін жө нделетін объектілер класына жатқ ы-зады. Жө нделмейтін объектілерге домалау мойынтіректері, кілтектер, тісті доң ғ алақ тар, сыналы белдіктер, жоғ ары қ ысымды жең дер, кө мкермелер, тығ ыздамалар жә не олардың жұ мысқ а қ абілеттілігінің бұ зылуы беріктік немесе шекті тозу критерийі бойынша олардың кейіннен ескі-қ ұ сқ ы заттарғ а тапсырылуымен шекті кү йге ө туіне сә йкес келетін, жұ мысқ а қ абілеттіліктің бұ зылуы жатқ ызылуы мү мкін.

7. Сенімділіктің кешенді кө рсеткіштері. Ә зірлік коэффициенті – объектінің (технологиялық машинаның) ол кезде объектінің тағ айындалуы бойынша кө зделмейтін кезең дерден басқ а, ерікті уақ ыт моментінде жұ мыс-қ а қ абілетті болып шығ у ық тималдығ ы. Ә зірлік коэффициенті объектінің берілген пайдалану интервалындағ ы сенімділігін бағ алайды жә не берілген интервалда орташа шама болып табылады. Сондық тан осы кө рсеткішті нормалағ анда нормативтік-техникалық қ ұ жаттамада онда ә зірлік коэффи-циентін бағ алау керек болатын объектіні пайдалану интервалын кө рсету қ ажет. Белгілі интервалдағ ы ә зірлік коэффициентінің орташа мә ні мына формула бойынша анық талады:

,

мұ нда: - n –объектінің берілген пайдалану интервалындағ ы жиынтық атқ арымы; - сол пайдалану интервалында n –ші объектінің жұ мысқ а қ абілеттілігін қ алпына келтірудің шұ ғ ыл жиынтық ұ зақ тығ ы.

8. Техникалық пайдалану коэффициенті – қ андай да бір пайдалану кезең інде объектінің атқ арымының математикалық кү туінің осы пайдалану кезең індегі техникалық қ ызмет кө рсету мен жө ндеудің ұ зақ тығ ына қ атынасы.