O, qeybi və aşkarı Bilən­dir, Bö­yükdür, Fövqəluca­dır”.

Ayə lə rdə Fö vqə luca Ö zü nü n hə r ş eyi ə hatə edə n və hü dudsuz elmində n bə hs edir. O, Adə min (ə) qı zları nı n və heyvanları n diş ilə rinin bə tnində nə daş ı dı qları nı bilir. O, uş aqlı ğ ı n nə də rə cə də daralması nı, dö lü n ö ldü yü və ya zə iflə mə yə baş ladı ğ ı vaxtı bilir. Ona hə mç inin mə lumdur ki, dö l inkiş afa baş ladı qda uş aqlı q nə qə də r geniş lə nir. Bü tü n varlı qlar Allah nə zdində ö z mü ddə tinə və ö lç ü sü nə malikdir. Bu mü ddə ti nə yaxı nlaş dı rmaq, nə də lə ngitmə k olmaz, Ö lç ü nü də nə artı rmaq və nə də azaltmaq olmaz. Ə gə r belə bir ş ey baş verirsə, demə li o hə miş ə ilahi mü drikliyinə və ilahi biliklə rinə uyğ un olur. Hə qiqə tə n, Allah aş karı da, qeybi də bilir. O, Bö yü kdü r, ç ü nki Onun ilahi mahiyyə ti, gö zə l adları və kamil sifə tlə ri ə zə mə tlidir. O Ö zü nü n mö vqeyi, qü drə ti və hakimiyyə ti ilə bü tü n mə xluqları ndan ü stü ndü r.

ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ

Aranı zdan sö zü gizlə ­də n­lə r də, onu aç ı q deyə nlə r də, gecə gizlə nib, gü ndü z gə ­zib dolananlar da Allah qarş ı sı nda eynidirlə r”.

Tə fsirlə rdə n birinə gö rə bu ayə ni aş ağ ı dakı kimi tə rcü mə etmə k olar: “Nitqinizi gizlə mə yinizə və ya onları ucadan sö ylə ­mə ­yinizə, gecə lə r gizlə nmə yinizə və ya gü ndü z gizlə nmə ­yinizə baxmayaraq – hamı nı z Allah qarş ı sı nda bə rabə rsiniz”. Ə rə b sö zü olan “sə rab” – ö rtü lmə, gizlə tmə mə naları nı verir. Bu, mə nzillə rdə də, mağ aralarda da və s. yerlə rdə də ola bilə r.

ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ

Allahı n ə mri ilə insanı n hə m ö nü n­də, hə m də arxası nda daim onun­la birlikdə olub onu qoruyan mə lə klə r vardı r. Hə qi­qə ­tə n də, insanlar nə fs­lə ­rin­də olanı də yiş mə dikcə, Allah da on­larda olanı də yiş mə z. Ə gə r Allah hə r hansı bir camaata pis­lik etmə k istə sə, heç nə onun qar­ş ı sı nı ala bilmə z. On­ları n On­dan baş qa ixti­yar sa­hibi yoxdur”.

Hə r bir insana onu gecə -gü ndü z daima mü ş ayiə t edə n iki mə lə k tə hkim edilmiş dir[120]. Onlar insanı onun ruhu və cisminə zə rə r vura bilə cə k hə r ş eydə n qoruyurlar. Bununla yanaş ı onlar insanı n etdiyi bü tü n ə mə llə ri yadda saxlayı r və ondan heç vaxt ayrı lmı rlar. Ş ü bhə siz ki, Allah insanı heç vaxt Ö z elminin ə hatə sində n kə nara qoymur. Buna baxmayaraq, O, mə lə klə ri[121] ona gö rə insana tə hkim etmiş dir ki, onun hə rə kə tlə ri və ə mə llə ri mə xluqlardan gizli qalması n və unudulmağ a mə ruz qoyulması n.

İ nsanlar kü frü haqq dində n, itaə tsizliyi – mü tilikdə n, tə kə b­bü rü isə ş ü kr etmə kdə n ü stü n tutmadı qca, Allah onları Ö z mə rhə mə tində n və maddi rifahdan heç vaxt mə hrum etmir. Lakin onlar bunu etdikdə, Allah onları ç ox ş eydə n mə hrum edir. Ə ksinə, ə gə r qullar itaə tsizlikdə n imtina edirlə rsə və ö z Rə bbinə tabe olmağ a baş layı rlarsa, onda Fö vqə luca Allah onları bə lalardan xilas edir və ə min-amanlı qla, sevinclə və bö yü k nemə ti ilə tə min edir. Ə gə r Fö vqə lqü drə tli Allah insanları cə zalandı rmağ ı, onları bə dbə xtliyə dü ç ar etmə yi və ya fə lakə tə salmağ ı qə rara alı rsa, onda Onun bu istə yi mü tlə q gerç ə klə ş ir. Heç kim Allaha mane olmağ a qadir deyil və heç kim Onu qə zə blə ndirmiş insanları ö z himayə si altı na ala bilmə z. Heç kim belə insanları n istə diklə rini qane edə bilmə z və heç kim onları xoş agə lmə z hadisə lə rdə n xilas edə bilmə z. Qoy Allahı n qulları Onun nifrə t etdiyi ə mə llə rdə n ç ə kinsinlə r ki, cinayə tkar xalqdan uzaqlaş dı rı ması mü mkü n olmayan cə za onları n da baş ı na gə lmə sin.

ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ

Qorxası nı z və ü mid bə s­lə yə ­siniz deyə sizə ş imş ə k gö s­tə rə n və ağ ı r bu­lud­ları var edə n Odur”.

İ nsanlar ildı rı mı n ç axması ndan, onları mə hv etmə sində n, mə nzillə rinə, mə hsulları na ziyan vurması ndan və ya onlara baş qa cü r xə tə r yetirmə sində n ehtiyat edirlə r. Lakin eyni zamanda onlar ü mid bə slə yirlə r ki, havanı n belə cə korlanması onlara fayda da verə bilə r, ç ü nki ağ ı r buludlar yerə yağ ı ş yağ dı rar ki, bu hə m mə xluqlara və hə m də torpağ ı n ö zü nə lazı mdı r.

ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ

Gö y gurultusu hə md edə ­rə k Ona tə riflə r deyir. Mə l­ə klə r də Onun qor­xu­sundan tə riflə r deyirlə r. Allah ildı rı mlar gö n­də ­rib istə di­yini vurur. Onlar Allah barə sində mü bahisə edir­lə r. Hal­buki O, ş id­də tli cə za verə ndir”.

Gö y gurultusu buludlar ildı rı m pü skü rə ndə ə mə lə gə lə n qulaqbatı rı cı bir sə sdir[122]. O, Allahı n qulları nı də hş ə tə salı r, lakin o, ö z Rə bbinə mü tidir və Ona hə md edir. Mə lə klə r də Allahı n qarş ı ­sı nda ehtiramla dolu qorxu hissi keç irə rə k, Ona hə md edirlə r. O, ildı rı mlar ç axdı rı r və onları n vasitə si ilə istə diklə rinə zə rbə vurur. O, hə r istə diyi ş eyi etmə yə qadirdir və hakimiyyə t sahibidir. Ona gö rə mü mkü n olmayan heç bir ş ey toxdur və heç kim Ondan yayı na bilmə z. Lakin, buna baxmayaraq, mü ş riklə r Onun barə sində mü bahisə lə rini davam etdirirlə r.

ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ

Haqq ç ağ ı rı ş yalnı z Ona­dı r. Mü ş ­riklə rin Ondan baş qa ç ağ ı r­dı qları isə, on­lara heç bir ş eylə cavab vermirlə r. Onlar ağ zı na su ç atsı n deyə uzaqdan iki ovcunu suya aç an kimsə yə bə nzə yirlə r. Halbuki o kimsə suyu ovuclayı b iç mə yincə su onun ağ zı na ç atan deyildir. Doğ ­rusu, kafirlə rin duası az­ğ ı n­lı q­dan baş qa bir ş ey de­yildir”.

Ə gə r Allah buludlar gö ndə rə n, yağ ı ş yağ dı ran və onları n sayə sində insanları n ö zlə rinə azuqə ə ldə etdiklə ri Vahiddirsə, bü tü n iş lə ri idarə edə n, ə zə mə tli mə xluqları n Ona itaə t etdiyi, digə r varlı qlarda qorxu və narahatç ı lı ğ a sə bə b olan sonsuz qü drə tə malik Vahiddirsə, onda Onu haqlı olaraq ibadə tə layiq Vahid adlandı rmaq olar. Bü tü n mə xluqlar ş ə riki olmayan Bir Allaha ibadə t etmə lidirlə r, mü ti olduqları na ş ə hadə t verə rə k və mə rhə mə t gö stə rmə sini dilə yə rə k Ona sə mimiyyə tlə dua etmə lidirlə r. Allahdan baş qa heç kim ona[123] dua edilmə sinə, ondan qorxmağ a, onun sevilmə sinə, onun arzulanması na, ona ü mid bə slə nmə sinə, ondan ç ə kinmə yə, ona doğ ru can atı lması na layiq deyildir, ç ü nki ibadə t haqqı Onun mü stə sna haqqı dı r. Allaha ibadə t haqdı r, amma mə xluqlara ibadə t doğ ru deyil və faydası zdı r.

İ nsanları n Allaha ş ə rik qoş duqları bü tlə r və digə r “tanrı lar” yardı m ü ç ü n onlara dua və ibadə t edə nlə rin mü raciə tlə rinə cavab verə bilmirlə r. Onlar pə rə stiş karları nı n bu dü nya və ya Axirə t hə yatı ilə bağ lı nə bö yü k, nə də kiç ik xahiş lə rini yerinə yetirmə k iqtidarı na malik deyillə r. Buna gö rə bü tpə rə stlə r və mü ş riklə r də rin bir quyunun kə narı nda dayanı b, ə llə rini suya uzadaraq ona ə llə ri ç atmayan insana bə nzə yirlə r. O, bə rk susuz olması na baxmayaraq, ə llə ri ilə su gö tü rmə k istə yir, amma bunu edə bilmir. Kafirlə r də mü raciə t etdiklə ri “tanrı ları n” yardı mı na ü mid bə slə yirlə r, lakin sonuncular onları n duaları na cavab vermir və hə tta onları n buna ə n ç ox ehtiyacları olduğ u halda belə, onlara fayda gə tirmirlə r. Bunun belə olması, uydurulmuş “tanrı ç aları n” eynilə onlara sitayiş edə n mü ş riklə r kimi kası b və kö mə ksiz olmaları ilə izah edilir. Onlar mü stə qil olaraq gö ylə rdə və yerdə hə tta bir zə rrə yə belə sə rə ncam ç ə kmə yə qadir deyillə r. Onlar Kainatı n iş lə ri ü zrə Allahla birgə gö stə riş vermirlə r və hə tta Onun kö mə kç ilə ri belə deyillə r.

Bü tü n deyilə nlə rdə n aydı n olur ki, kafirlə rin duaları ə sil azğ ı nlı qdı r, ç ü nki bü tlə r və Allahla yanaş ı ibadə t olunan digə r " tanrı lar" tamamilə kö mə ksizdirlə r. Belə “tanrı lara” yö nə ldilə n ibadə t və dualar qü surlu və faydası zdı r, ç ü nki son mə qsə di mə nası z olan istə nilə n addı m mə nası zdı r. Fö vqə luca Allah – hakimiyyə ti aç ı q-aş kar və mü bahisə siz olan hə qiqi Hö kmdardı r. Bu isə o demə kdir ki, Ona ibadə t etmə k haqdı r və insana hə m bu dü nyada və hə m də ö lü mdə n sonra fayda gə tirə bilə r.

Uydurulmuş “tanrı ç alara” dua edə n kafirlə rin yanğ ı sı nı yatı rtmaq ü ç ü n ə lini ü midsizcə sinə suya uzadan insana bə nzə dil­mə ­sinin ə ks olunduğ u ibrə tamiz hekayə ə n gö zə l Quran mü qayisə ­lə rində n biridir. Bu hekayə də bir ə mə l digə r ağ lası ğ maz bir ə mə llə mü qayisə edilə rə k, birinci ə mə lin son də rə cə mü mkü nsü zlü yü nü vurğ ulayı r. Hə qiqə tə n də, hə r hansı bir ş eyin mü mkü nsü zlü yü nü n ə n yaxş ı ü sulla nə zə rə ç apdı rı lması, onun ağ lagə lmə z və ya mü mkü n olmayan bir ş eylə mü qayisə edilmə sidir. Bax elə buna gö rə Fö vqə luca Allah buyurur: “Ayə lə rimizi yalan hesab edə nlə rə və onlara tə kə bbü rlə yanaş anlara gö yü n qapı ları aç ı lmaz (ə mə llə ri, duaları qə bul olunmaz, ruhları gö yə qalxmaz) və də və iynə nin gö zü ndə n keç mə yə nə qə də r onlar da Cə nnə tə daxil ola bilmə zlə r...” (Ə raf, 7/40).

ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ

Gö ylə rdə və yerdə olan mə x­luq­lar da, onları n kö lgə lə ri də sə hə r-axş am istə r-istə mə z Allaha sə cdə edir”.

Gö ylə rdə və yerdə olan bü tü n varlı qlar Rə bbi qarş ı sı nda mü tidir və Ona ibadə t edirlə r. Kainatı n sakinlə ri Allah qarş ı sı nda, istə klə rində n ası lı olmayaraq, sə cdə edirlə r. Mə sə lə n, mö minlə r Allah qarş ı sı nda itaə t edir və kö nü llü olaraq sə cdə qı lı rlar. Ö z Rə bbinə baş ə ymə kdə n tə kə bbü rlə boyun qaç ı ran gü nahkarlar isə, olduqları və ziyyə ti qə bul etmir və ö z fitrə tlə rinə mü qavimə t gö stə rə rə k, istə klə rinin ziddinə olaraq, Allah qarş ı sı nda ə yilmə yə mə cbur olacaqlar. Hə tta bü tü n mə xluqları n kö lgə lə ri belə hə r sü bh ç ağ ı və gü nə ş qü rub edə ndə Ona tə zim edirlə r. Lakin hə r bir mə xluq Rə bbi qarş ı sı nda ö zü nə mə xsus tə rzdə, ö z imkanları ndan ası lı olaraq, sə cdə qı lı r. Fö vqə luca buyurur: “Yeddi gö y, yer və onlarda olanlar (bü tü n mə xluqat) Allahı tə qdis edir. Elə bir ş ey yoxdur ki, Allaha tə rif deyib Ona ş ü kü r etmə sin, lakin siz onları n (dillə rini bilmə diyiniz ü ç ü n) tə qdisini anlamazsı nı z. (Allah) hə qiqə tə n, hə limdir, bağ ı ş layandı r! ” (İ sra, 17/44).

Ə gə r bü tü n yaradı lmı ş lar ö z istə yi ilə və ya ö z istə yinin ə leyhinə olaraq Allaha ibadə t edirlə rsə, onda O, ibadə tə və hə mdə layiq olan Hə qiqi Allahdı r. Qalan bü tü n tanrı ç alar yalanç ı və faydası zdı rlar və Fö vqə luca bu fikri tə sdiq edə rə k belə buyurur:

ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ

De: “Gö ylə rin və yerin Rə bbi kim­dir? ” De: “Allah­dı r! ” De: “Siz Onu qo­yub ö zlə ­rinə nə bir fayda, nə də bir zə ­rə r vermə yə qadir olmayan­ları mı ö zü ­nü zə dost tutursu­nuz? ” De: “Korla gö rə n ey­ni ola bilə rmi? Yaxud zü lmə tlə nur ey­ni ola bilə rmi? ” Yoxsa onlar Alla­ha, Onun yaratdı ğ ı kimi yaradan ş ə ­rik­lə r tapdı lar və bu yaradı lı ş onlara bə nzə r gö rü ndü? De: “Hə r ş eyi yara­dan Allah­dı r. O Tə k­dir və Qalib gə lə ndir”.

Ey Muhə mmə d! Bü tlə rə və digə r mə xluqlara ibadə t edə n, onları da Allahı sevdiklə ri kimi ç ox sevə n, hə r cü r hə diyyə lə r və sitayiş ayinlə ri ilə onlara yaxı nlaş maq istə yə n mü ş riklə rə mü raciə t edə rə k, de: “Doğ rudanmı siz ağ ı ldan mə hrum olmusunuz ki, bu da sizi Allahdan baş qa himayə darlar axtarmağ a mə cbur etmiş dir? Niyə siz ibadə tinizə layiq olmayan və fayda vermə yə qadir olmayan və ya ö zü nə belə zə rə r vura bilmə yə n mə xluqlara sitayiş edirsiniz? Niyə siz ə n kamil adlara və qü sursuz sifə tlə rə malik olan, dirilə r və ö lü lə r alə minin hö kmdarı olan, Kainatı yaradı b idarə edə n, xeyir verə n və zə rə r vuran Rə bbin himayə sində n boyun qaç ı rı rsı nı z? Doğ rudan da, Tə k Allaha ibadə t heç vaxt bü tpə rə stliklə və mü ş rikliklə mü qayisə edilə bilmə z. Mə gə r korla gö rə n adam mü qayisə edilə bilə rmi? Mə gə r qaranlı q iş ı qla mü qayisə edilə bilə rmi? "

Lakin ə gə r onlar ş ü bhə lə rində qalmaqda davam edirlə rsə və sə hvə n elə zə nn edirlə rsə ki, onları n “tanrı ları ” Allah kimi yaratmağ a Allaha mə xsus ə mə llə r etmə yə qadirdirlə r, onda sə n onları belə ş ü bhə lə rdə n və mü dhiş azğ ı nlı qdan xilas et. Onlara sü but et ki, Allah Vahid Rə bdir. De: “Allah – bü tü n varlı ğ ı n Vahid Xaliqidir”. Hə qiqə tə n də, mə xluqlar ö zlə ri kimilə rini yaratmağ a qadir deyillə r və ö z Yaradanı olmadan yaş aya bilmə zlə r. Bu isə o demə kdir ki, bü tü n varlı qları n Allahı və Yaradanı vardı r ki, O, heç bir ş ə rikə mö htac deyildir. O – Vahid və Fö vqə lqü drə tli, Tə qlidedilmə z və İ xtiyar Sahibidir. Mə xluqlar gü c baxı mı ndan bir-birilə rindı n gü cdə və qü drə tdə ü stü n olurlar, lakin onları n hamı sı bu barə də Vahid və Fö vqə lqü drə tli Allahdan geri qalı rlar. Fö vqə lqü drə t və bə nzə rsizlik qarş ı lı qlı ə laqə də dir və tə kcə Ona mə xsusdur. Bu isə o demə kdir ki, tə kzibolunmaz mə ntiqi də lillə r sü but edir ki, Onunla yanaş ı ibadə t edilə n uydurulmuş “tanrı ­ç alar” yaratmaq qabiliyyə tinə sahib olmadı qları kimi, yaradı lı ş prose­sində heç iş tirakç ı da deyillə r. Belə liklə, onlara ibadə t etmə k qü surlu və faydası zdı r.

ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ

(13.17) “O, gö ydə n su endirir və vadilə r ö lç ü lə rinə uyğ un ö z mə c­raları ndan da­ş araq sel olub axı r. Sel də ü zə ç ı xmı ş bir kö ­pü yü gö tü rü b aparı r. Bə zə k ş eylə ri və ya baş qa ə ş yalar dü ­zə ltmə k ü ç ü n in­sanları n odda qı zdı rı b ə ritdik­lə ri ş eylə ­rin ü s­tü ndə də buna bə n­zə r bir kö ­pü k olur. Allah haqqa və ba­tilə belə mi­sal­lar ç ə kir. Kö pü k yox olub gedir, insan­lara fayda ve­rə n ş eylə r isə yerində qa­lı r. Budur Allahı n ç ə kdiyi misallar! ”

Fö vqə luca, Muhə mmə d Peyğ ə mbə rə (s.ə.s.) nazil etdiyi Haqq Tə limi, nə fsin və qə lbin hə yatı ü ç ü n zə ruri olanı, bir ç ox digə r mə xluqları n yaş aması ü ç ü n zə ruri olan su ilə mü qayisə edir. O, hə m də nə hə ng və hə rtə rə fli faydalı olan və Allahı n qulları nı n mö htac olduqları Haqq Tə limi, hə rtə rə fli fayda gə tirə n və qulları n hə mç inin ehtiyac duyduqları yağ ı ş la mü qayisə edir. Haqq Tə limi mü xtə lif cü r qavrayan qə lblə ri isə Fö vqə luca Allah daş qı n suları nı n axdı ğ ı vadilə rlə mü qayisə edir. Bö yü k qə lbin ç oxlu biliklə r tutması kimi, bö yü k vadilə r də ç oxlu su tutur. Kiç ik vadi də, kiç ik qə lbin az bilik tutması kimi, az su tutur.

Fö vqə luca Allah insanı n haqla rastlaş dı ğ ı zaman nə fsində baş qaldı ran alç aq istə klə ri və ş ü bhə lə ri suyun ü zü nə ç ı xan kö pü k və zir-zibillə və hə mç inin metallar tə mizlə nə rkə n və ya ə ridilə rkə n ə mə lə gə lə n yanı q tə bə qə si ilə mü qayisə edir. Zir-zibil bir mü ddə t suyun ü zə rində qalı r və onu ç irklə ndirir, lakin sonradan yox olur və yerdə qalan tə miz su insanlara fayda verir. Ə ridilmiş metalı n da yanı q tə bə qə si də tə miz bə zə k ə ş yası nı n ü stü ndə n gö tü rü lü r. Eyni ş eyi ş ü bhə lə r və alç aq istə klə r haqqı nda da demə k mü mkü ndü r. Mö min adam onlara nifrə t bə slə yir və gerç ə k də lillə r və qə ti niyyə t vasitə silə onlar yox olana qə də r onlara qarş ı cihadı davam etdirir. Belə olduqda, mö minin nə fsi tə mizlə nir və dü zgü n biliklə rlə, onlara mə hə bə tlə və onları ə ldə etmə k arzusu ilə dolur. Yalan yoxa ç ı xı r, ç ü nki haqq onun kö kü nü kə sir. Fö vqə luca buyurur: “...Haqq gə ldi və batil yox oldu. Hə qiqə tə n, batil yoxluğ a mə hkumdur” (İ sra, 17/81). Allah belə hikmə tli hekayə tlə ri ona gö rə misal ç ə kir ki, insanlar doğ runu yalandan, Haqq Tə limi isə azğ ı nlı qdan ayı ra bilsinlə r.

ﯿ ﰀ ﰁ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﰉ ﰊ ﰋ ﰌ ﰍ ﰎ ﰏ ﰐ ﰑ ﰒ ﰓ ﰔ ﰕ ﰖ ﰗ ﰘ ﰙ ﰚ ﰛ ﰜ ﰝ

(13.18) “Rə bbinin də və tini qə bul edə nlə r ü ç ü n ə n gö zə l nemə t (Cə n­nə t) hazı r­lan­mı ş dı r. Onun də ­və tini qə bul etmə ­yə n­lə ­rə gə ­lincə, yer ü zü ndə olan var-dö v­lə ­tin ha­mı sı, ü stə lik bir o qə də ri də onları n olsaydı, ə zab­dan qur­tarmaq ü ç ü n onu mü t­lə q fidyə verə rdilə r. On­larla də h­ş ə tli bir haqq-hesab ç ə ki­lə cə kdir. Onla­rı n sı ğ ı ­nacaq­ları yer Cə hə n­nə mdir. Ora nə pis yataqdı r! ”

Fö vqə luca Allah haqqı yalandan fə rqlə ndirmə k barə də xatı rla­dı qdan sonra, bildirir ki, bü tü n insanlar iki qrupa bö lü nü r. Bir qrup Onun ç ağ ı rı ş ı na cavab verir və mü kafata layiq gö rü lü r, digə rlə ri isə Onun ç ağ ı rı ş ı na cavab vermə kdə n imtina edir və cə zaya mə hkum edilirlə r. Birincilə r bü tü n varlı qları ilə biliklə rə və imana sı ğ ı nı rlar, dinin hö kmlə rinə və qadağ aları na tabe olurlar, Fö vqə luca Allahı n onlardan tə lə b etdiklə rini yerinə yetirirlə r və gö zə l hə yata və bol-bol mü kafatlara layiq gö rü lü rlə r. Onlar ə n gö zə l keyfiyyə tlə rə və mə ziyyə tlə rə malik olurlar. Mü kafatlar onları hə m bu dü nyada və hə m də ö ldü kdə n sonra Axirə t hə yatı nda gö zlə yir. Onlar, gö zlə rin gö rmə diyi, qulaqları n eş itmə diyi və hə tta insanı n ü rə yində n belə keç irmə diyi ş eylə r alacaqlar. İ kinci qrupa mə nsub olanlar isə, onlara hə tta hikmə tli hekayə tlə r gə tirildikdə və hə qiqə t izah edildikdə n sonra belə iman gə tirmə kdə n imtina edirlə r və buna gö rə onlar heç vaxt gö zə l hə yatı də rk etmə yə cə klə r. Onlar hə tta bü tö v yerin tuta bilə cə yi qə də r qı zı l-gü mü ş və ü stə lik iki də fə daha ç ox ə ldə edə bilsə lə r də, Qiyamə t gü nü onları ö də mə klə cə zadan canları nı qurtara bilmə zlə r. Onlar ondan xilas olmaq ü ç ü n yer tapmayacaqlar!

Onlarla haqq-hesab ç ə kilmə si də hş ə tli olacaq, ç ü nki onlar tö rə tdiklə ri bü tü n cinayə tlə rə gö rə cavab vermə li olacaqlar və onlar gö rə cə klə r ki, Allahı n qulları na etdiklə ri bü tü n haqsı zlı qlar yazı lmı ş mı ş. Fö vqə luca buyurur: “ Hə r kə sin kitabı qarş ı ­sı na qoyu­la­caq və sə n gü nah­karları n orada yazı l­mı ş olanlar­dan qorx­duqları nı gö rə ­cə k­sə n. Onlar deyə ­cə klə r: “Vay halı ­mı za! Bu necə bir kitab imiş! O nə bir kiç ik, nə də bir bö yü k gü nahı buraxmadan hamı sı nı sayı b yazmı ş dı r! ” Onlar et­dik­lə ri ə mə llə ri ö z qarş ı ları nda gö rə cə klə r. Rə bbin heç kə sə haq­sı zlı q etmə z! ” (Kə hf, 18/49). Mü dhiş haqq-hesabdan sonra ö nlar ö z mə skə nlə rini ə n də hş ə tli ə zab-ə ziyyə tin toplandı ğ ı Cə hə nnə mdə tapacaqlar. Ş iddə tli aclı q, ə zabverici susuzluq, yandı rı cı alov, iyrə nc zə qqum meyvə lə ri, kə sici soyuq, zə hə rli tikanlar – bunlar və Allahı n xə bə r verdiyi digə r cə zalar Cə hə nnə m ə zabkeş lə rini gö zlə mə kdə dir. Bu mə skə n necə də də hş ə tlidir!

ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ

Rə bbində n sə nə nazil edi­lə nin haqq olduğ unu bilə n kimsə, kora bə n­zə yə bilə rmi? Bundan ancaq ağ ı l sa­hib­lə ri ibrə t alarlar”.