Onların ardınca yer üzünün varisləri sizi təyin etdik ki, görək özünüzü necə aparacaqsınız”. 1 страница

Bdü rrə hman bin Nasir

S-Sə ə di

MÜ QƏ DDƏ S QURAN

TƏ FSİ Rİ

SƏ XAVƏ TLİ VƏ MƏ RHƏ MƏ TLİ

ALLAHDAN GƏ LƏ N ASANLAŞ DIRMA

Tə rcü mə ç i

Fə rahim Sü leyman oğ lu Qurbanov

III cild

BAKI - 2009

Mob. 634.38.78

e-mail: odersalafi@gmail.com

S-Sə ə di, Ə bdü rrə hman ibn Nasir

Mü qə ddə s Quranı n Tə fsiri, “Sə xavə tli və Mə rhə mə tli Allahdan gə lə n asanlaş dı rma”. 6 cilddə, III c. /Ə bdü rrə hman ibn Nasir ə s-Sə ə di; rus dilin­də n Azə rbaycan dilinə tə rcü mə edə n: Fə rahim Sü leyman oğ lu Qurbanov (Fə rahim Sə lə fi). Bakı. 2009. – 575 s.

Annotasiya:

Ş eyx Ə bdü rrə hman ibn Nasir ə s-Sə ə dinin (Allah ona rə hmə t etsin) “Sə xavə tli və Mə rhə mə tli Allahdan gə lə n asanlaş dı rma” adlı ə sə ri Mü qə ddə s Quranı n geniş yayı lmı ş və İ slam millə ti tə rə fində n ç ox yaxş ı qə bul edilmiş də rin elmi tə fsirlə rində n biridir. Bu ə sə r ç ox sadə dildə yazı lmı ş dı r və ona gö rə geniş oxucu kü tlə si ü ç ü n asan baş a dü ş ü lə ndir.

Bu, Mü qə ddə s Quran ayə lə rinin bə hs etdiyi bü tü n mö vzular ü zrə ensiklopedik tə fsir kimi qə bul edilə bilə r. Mü ə llif ayə lə ri ş ə rh edə rkə n, ilk nö vbə də, Mü qə ddə s Qurana, sonra Muhə mmə d Peyğ ə mbə rin (ona Allahı n salavatı və salamı olsun) sə hih hə dislə rinə, daha sonra isə onun sə habə lə rinin (Allah onlardan razı olsun) mü ddə aları na istinad etmiş dir.

Bdü rrə hman ibn Nasir ə s-Sə ə dinin “Mü qə ddə s Quranı n Tə fsiri” ə sə rinin

Azə rbaycan dilinə tə rcü mə edilmiş ü ç ü ncü cildində n ibarə t olan bu kitabı n nə ş r hü ququ Azə rbaycan Respublikası nı n mü vafiq qanunları ilə mü hafizə olunur. Onu yenidə n istə nilə n formada nə ş r etmə k hü ququ ancaq tə rcü mə ç i Fə rahim Sü leyman oğ lu Qurbanova mə xsusdur!

Fə rahim Sü leyman oğ lu Qurbanov

Azə rbayan Respublikası Dinin Qurumlarla İ ş ü zrə Komi­tə ­­­sində qeydiy­yatdan keç irilmiş dir: DK-66/Q saylı 07. 07. 08-ci il tarixli mə ktubunda bildirilir: “Sizin 19 may 2008-ci il tarixli ə rizə ­nizlə bağ lı bildiririk ki, rus dilində n Azə rbaycan dilinə tə rcü mə etdiyiniz Ə bdü rrə hman bin Nasir ə s-Sə ə dinin “Mü qə ddə s Quran Tə fsiri” kitabı nı n bir min nü sxə ç ap olunması na etiraz etmirik.

KOMİ TƏ Nİ N SƏ DRİ ə /i Hİ DAYƏ T ORUCOV

07.07.08.

e \

Ə T-TÖ VBƏ

SURƏ Sİ Nİ N

Ş Ə RHİ

ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ

Bu, Allah və Onun Elç isi tə ­rə ­fin­də n ə hd bağ ladı ğ ı ­nı z mü ş ­rik­lə rə bir xə bə rdarlı qdı r”[1].

(9.2) “(Ey mü ş riklə r!) Yer ü zü ndə dö rd ay sə rbə st gə zib do­laş ı n və bilin ki, siz Allahı aciz qoya bilmə zsiniz (Allahı n ə za­bı n­dan qaç ı b canı nı zı qurtara bilmə zsiniz). Allah kafirlə ri (bu dü nyada və Axirə tdə) rü svay edə cə kdir! ”

Allah və Onun Elç isi (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) bü tü n mü ş riklə rə və kafirlə rə imkan verdilə r ki, dö rd ay ə rzində yer ü zü ndə, mü sə lmanlar tə rə fində n basqı nlardan ehtiyat etmə ­yə rə k sə rbə st gə zib dolaş sı nlar. Onlara xə bə r verilmiş di ki, bu aylar sona ç atdı qdan sonra mü sə lmanlar onları n qarş ı sı nda heç bir ö hdə lik daş ı mayacaqlar. Bu hö km, mü sə lmanlarla dö rd ay mü d­də tinə və ya ondan az və yaxud da vaxt ç ə rç ivə si ilə mü ə yyə n edilmə miş sü lh mü qavilə si bağ lamı ş bü tü n kafirlə rə aid idi. Dö rd ay mü ddə tində n artı q bağ lanı lmı ş mü qavilə lə rə gə ldikdə isə, kafir­lə r birinci olaraq ö z ö hdə liklə rini pozmasaydı lar və mü sə lman­ları xaincə sinə satmasaydı lar, mü sə lmanlar onlara riayə t etmə li idilə r.

Sonra Fö vqə luca[2] Allah mü sə lmanlarla sü lh mü qavilə si bağ ­la­yan kafirlə rə bildirir ki, onlar ö zlə rini mö minlə rdə n tə hlü kə ­siz­likdə hiss etsə lə r də, Onun verə cə yi cə zadan qaç a bilmə yə ­cə klə r. Ə gə r onlar yalanç ı ilahlara ibadə t etmə kdə davam edə r­lə rsə, onda O, onları mü tlə q rü svay edə cə kdir. Belə və hylə r, Allahı n tə hdidinə heç bir ə hə miyyə t vermə yə n inadkar kafirlə rdə n baş qa, bü tü n digə r dinlə rə etiqad edə nlə rdə İ slamı qə bul etmə yə hə və s oyadı rdı.

ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ

(9.3) “Allahdan və Onun Peyğ ə mbə rində n bö yü k hə cc gü ­nü insanlara bir bildiriş! Allahı n və Onun Peyğ ə mbə rinin mü ş riklə rlə heç bir ə laqə si yoxdur. Ə gə r tö vbə etsə niz, bu sizin ü ç ü n xeyirli olar. Ə gə r ü z dö ndə rsə niz, bilin ki, Allahı n ə zabı ndan qaç ı b canı nı zı qurtara bilmə zsiniz. Kafir olanları ş iddə tli bir ə zabla mü jdə lə! ”

Allah mö minlə rə və d etmiş di ki, Ö z dininə qə lə bə bə xş etsin, Ö z adı nı ş ə rə flə n­dirsin və Allahla dü ş mə nç iliyə baş lamı ş və Muhə mmə d Peyğ ə mbə ri (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) və mö minlə ri Mə kkə də n və Mə scidü lharam­dan – onları n hakimiy­yə tinin yayı ldı ğ ı torpaqdan qovmuş mü ş riklə ri hə r hansı yardı m­dan mə hrum etsin. Sonradan Allah Ö z Elç isinə (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) və iman gə tirə nlə rə kö mə k etdi. Mə kkə azad edildi, mü ş riklə r isə alç aldı ldı, mö min mü sə lmanlar bu mü qə ddə s yeri idarə etmə yə baş ladı lar. Qurban bayramı gə ldikdə, bu gü n hə m də bö yü k hə cc gü nü adlanı r, Ə rə b yarı madası nı n hə r yerində n mü sə lmanlar və kafirlə r də Mə kkə də yı ğ ı ldı qda, mü ə zzinə ə mr edildi ki, Allahı n və Onun Elç isinin (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) mü ş riklə rdə n ü z dö ndə rdiklə rini hamı ya car ç ə kib bə yan etsin. Allah artı q bundan sonra mü ş riklə r qarş ı ­sı nda heç bir ö hdə lik daş ı mı r və mü sə lmanlara icazə verildi ki, harada olması ndan ası lı olmayaraq onları ö ldü rsü nlə r. Onlara deyildi: “Bu ildə n sonra sizə Mə scidü lharama yaxı nlaş maq qadağ an edilmiş dir! ” O vaxt Mə dinə yə hicrə tin doqquzuncu ili idi. Hə min ildə hə cc ziyarə tinə Ə bu Bə kr Sı ddı q rə hbə rlik edirdi, Qurban bayramı gü nü isə Allahı n və Onun Elç isinin (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) mü ş riklə rdə n ə l ç ə kmə sini ucadan bə yan edə n Muhə mmə d Peyğ ə mbə rin (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) ə misi oğ lu – Ə li ibn Ə bu Talib olmuş du[3].

Sonra Fö vqə luca Allah mü ş riklə ri tö vbə etmə yə də və t edir və onları bü tpə rə stliyə və mü ş rikliyə bağ lı lı qdan ç ə kindirir. Onlara deyilirdi ki, ə gə r onlar tö vbə etsə lə r bu onları n ö z xeyirlə rinə olcaqdı r, amma bundan ü z dö ndə rsə lə r, onda Allahı n cə zası ndan qaç a bilmə yə cə klə r, ç ü nki onlar Onun hakimiyyə ti altı ndadı rlar və O, ö z mö min bə ndə lə rinin ə li ilə onları cə zalandı rmağ a qadirdir. Onda qoy kafirlə r hə m bu dü nyada və hə m də ö ldü kdə n sonra də hş ə tli və ə zablı cə zadan xə bə rdar olsunlar. Dü nya hə yatı nda onları ö lü m, ə sir dü ş mə k və ya sü rgü n olunmaq, Axirə t hə yatı nda isə Cə hə nnə m və ç ox pis sı ğ ı nacaq gö zlə yir.

ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ

(9.4) “Mü qavilə bağ landı qdan sonra sizə qarş i bir naqislik etmə miş (onun ş ə rtlə rini pozmamı ş) və sizin ə leyhinizə heç kə sə yardı m gö stə rmə miş mü ş riklə r istisnadı r. Onlarla ə hdinizə axı ra qə də r (mü ddə ti bitə nə də k) və fa edin. Ş ü bhə siz ki, Allah mü ttə qilə ri (ə hdi nahaq yerə pozmaqdan ç ə kinə nlə ri) sevə r! ”

Mü ş riklə rin qarş ı sı nda bü tü n mü qavilə ö hdə liklə rində n imtina etmə k onları n hamı sı na aiddir. İ stisna olanlar mü sə lman­larla sü lh mü qavilə si bağ layı b, ö z ö hdə liklə rini qü sursuz yerinə yetirə nlə rdir ki, onlar mü sə lmanları mü qavilə ni pozmağ a mə cbur etmir, onu ö zlə ri də birtə rə fli pozmurlar və mü sə lmanları n ə ley­hinə vuruş anlara da kö mə k etmirlə r. Mü sə lmanlara ə mr olunmuş ­du ki, belə mü ş riklə rlə mü qavilə nin (davamlı lı ­ğ ı n­dan ası lı olma­ya­raq) ş ə rtlə ş dirilmiş mü ddə ti qurtarana qə də r ona riayə t edilsin, ç ü nki İ slam mü ttə fiqlə rə xə yanə t etmə yə yol vermir, ə ksinə, ö hdə liklə ri yerinə yetirmə yi tə lə b edir. Hə qiqə tə n, Allah verilə n tapş ı rı qları icra edə n, mü ş riklikdə n, xə yanə tdə n və baş qa gü nah­lardan ç ə kinə n tə qvalı mö minlə ri sevir.

ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ

(9.5) “Haram aylar ç ı xı nca mü ş riklə ri harada gö rsə niz, ö ldü rü n, yaxala­yı b ə sir alı n, hə bs edin və bü tü n yolları nı – keç idlə rini tutun. Lakin ə gə r tö vbə etsə lə r, namaz qı lı b zə kat versə lə r, onları sə rbə st buraxı n. Hə qiqə tə n, Allah Bağ ı ş layandı r, Rə hmlidir! ”

Allah mü sə lmanlarla dö rd haram ayları ü ç ü n sü lh mü qa­vilə si bağ lamı ş mü ş riklə rlə dö yü ş mə yi qadağ an etmiş di. Bu aylar ə rzində onlara yer ü zü ndə maneə siz gə zib dolaş mağ a icazə verilmiş di. Lakin hə min mü ddə t keç dikdə n sonra, onlar toxunul­ma­mazlı qdan mə hrum edilirlə r və mü sə lmanlara onlarla istə nilə n yerdə və istə nilə n vaxtda dö yü ş mə yə və hə mç inin onları ə sir gö tü r­mə yə ixtiyar verilir. Bundan baş qa, mü sə lmanlar onları mü hasirə yə almalı və onlara ö zlə rini, Allahı n Ö zü nə ibadə t edilmə si ü ç ü n yaratdı ğ ı yer ü zü ndə sə rbə st hiss etmə yə imkan vermə mə lidirlə r. Mü ş riklə r onun ü zə rində yaş amağ a layiq deyillə r və bu torpağ ı n hə tta bir qarı ş ı na belə haqları yoxdur, ç ü nki yer bü tü nlü klə Ona mə xsusdur, onlar isə Onun dü ş mə nlə ridir. Onlar ö z Rə bbinə və Onun elç ilə rinə (onlara Allahı n salamı olsun) zidd ç ı xı rlar və hə m də Yer ü zü ndə Onun dinini sarsı tmağ a ü mid bə slə yə rə k vuruş urlar. Lakin Allah buna yol vermə yə cə k və Ö z dininin nurunu, bu kafirlə rin nifrə tini doğ ursa da, hə r tə rə fə yayacaqdı r.

Sonra Fö vqə luca Allah mö minlə rə mü xtə lif ə razilə ri tutmaq və Onun yolu uğ runda bü tü n vasitə lə rdə n istifadə edə rə k mə tanə tlə dö yü ş mə k hö kmü vermiş dir. Mü sə lmanlar bu tə ş ə bbü ­sü, mü ş riklə r saxta ilahlara ibadə tdə n ə l ç ə kib tö vbə edə nə də k, davam etdirmə lidirlə r. Ə gə r onlar tö vbə etsə lə r, layiqincə namaz qı lsalar və haqqı olanlara zə kat versə lə r, onda mü sə lmanları n onları tutub saxlamaq haqqı yoxdur. İ slamı yeni qə bul edə nlə r bü tü n digə r mü sə lmanları n malik olduqları kimi, haqq sahibi olurlar və digə r mü sə lmanlara hə valə edilə n və zifə lə r onlara da hə valə edilir. Hə qiqə tə n, Bağ ı ş layan və Rə hmli Allah tö vbə edə n­lə rə mü ş rikliyi və bü tü n digə r gü nahları bağ ı ş layı r. O, ə vvə lcə qulları nı tö vbə etmə yə ruhlandı rdı qda, onlara rə hm edir, sonra isə tö vbə ni onlardan qə bul edir.

Bu və hy ona də lalə t edir ki, ə gə r insanlar namaz qı lmaqdan və ya zə kat vermə kdə n boyun qaç ı rı rlarsa, onda onlarla bu ayinlə ri icra edə nə qə də r mü barizə aparı lmalı dı r. Ə bu Bə kr Sı ddı q ö z vaxtı nda mə hz bu ayə yə istinad etmiş di.

ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ

Mü ş riklə rdə n kimsə ona aman vermə ni istə sə, Allahı n Sö zü nü eş itmə si ü ç ü n aman ver. Sonra isə onu tə hlü ­kə siz bir yerə gö ndə r. Bil ki, onlar nadan mə xluqlardı r”[4].

Ə vvə lki ayə də belə deyilmiş di: “Haram aylar (onlara mö hlə t verilmiş zü lhiccə, mə hə rrə m, sə fə r və rə biü lə vvə l ayları) ç ı xı nca mü ş riklə ri harada gö rsə niz, ö ldü rü n, yaxalayı b ə sir alı n, hə bs (mü hasirə) edin və bü tü n yolları nı – keç idlə rini tutun...” (Tö vbə, 9/5). Bu və hy ü mumi sə ciyyə daş ı yı rdı və bü tü n mü ş riklə rə aid idi. Lakin Fö vqə luca Allah xə bə r verir ki, ə gə r ş ə rait mü sə lmanlardan tə lə b edirsə ki, onlardan kimisə ö zlə rinə yaxı nlaş ­dı rsı nlar, onda belə etmə yə icazə verilir. Bundan ə lavə, onlar bunu etmə yə borcludurlar. Buna gö rə də, hə r hansı bir mü ş rik mü sə lmanlardan ona sı ğ ı nacaq verilmə sini və ya onu bə ladan qurtarmağ ı xahiş edə rsə, onda onlar ona zə ruri yardı m gö stə rmə lidirlə r ki, o, Allahı n Quranı nı eş idə bilsin və hə qiqi İ slamla tanı ş ola bilsin. Ə gə r bu adam sonradan Allahin dininə gə lsə, bu ç ox gö zə l olardı. Ə gə r belə olmazsa, onda mü sə lmanlar onu tə hlü kə siz bir yerə yola salmalı dı rlar.

Ayə nin bu hö kmü onunla izah olunur ki, kafirlə r cahil insanlardı r və onları n arası nda elə lə ri də var ki, ö z xə bə rsizliyi ü zü ndə n kü frə etiqad edirlə r, amma ə gə r onlar gerç ə k biliklə r ə ldə etsə lə r, İ slama gə lə rlə r. Bax elə buna gö rə Allah Ö z Elç isinə (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) və ondan (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) nü munə gö tü rə n bü tü n mü sə lmanlara buyurur ki, mü ş riklə rə sı ğ ı nacaq versinlə r ki, onlar Onun Kə lamı nı eş idə bilsinlə r.

Bu və hy – Mü qə ddə s Quranı Allahı n Sö zü hesab edə n Sü nnə və camaat ə hlinin baxı ş ları nı n xeyrinə aydı n bir də lildir. Quran yaradı lmamı ş dı r, ç ü nki Fö vqə luca Allah onu Ö zü sö ylə miş və onu, Ö zü nü n digə r keyfiyyə tlə rini sə ciyyə lə ndirdiyi kimi, Ö z nitqi adlandı rmı ş dı r. Bu ayə, Mü qə ddə s Quranı n mə xluq olduğ unu iddia edə n mü tə zililə rə və bü tü n digə rlə rinə qarş ı də lildir. Ş ü bhə siz ki, belə nə zə r nö qtə lə rinin yanlı ş lı ğ ı ç oxsaylı sü butlarla tə sdiq olunur, lakin bu ş ə rh onları n daha tə fsilatlı mü zakirə si ü ç ü n mü nasib yer deyil.

ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ

(9.7) “Mə scidü lhə ramı n yanı nda mü qavilə bağ ladı ğ ı nı z kə slə r istisna olmaqla, mü ş riklə rin Allah və Onun Peyğ ə mbə ri yanı nda necə ə hdi ola bilə r?! Onlar sizinlə doğ ru-dü zgü n davrandı qca siz də onlarla doğ ru-dü zgü n dolanı n. Hə qiqə tə n, Allah mü ttə qilə ri sevə r! ”

Ayə də Fö vqə luca Allah Onun və Elç isinin (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) mü ş riklə rlə bağ lanan bü tü n saziş və mü qavilə lə rdə n ü z dö ndə rdiklə rinin sə bə bini izah edir. Mə gə r mü ş riklə rin Allahla və Onun Elç isi (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) ilə mü qavilə si ola bilə rmi? Mə gə r onlar ö z və zifə lə rini yerinə yetirir və haqq dinə etiqad edirlə rmi? Mə gə r onlar Allahı n Elç isinə (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) və mö minlə rə ə ziyyə t vermə kdə n ə l ç ə kiblə rmi? Mə gə r onlar artı q yalanı mü dafiə edə rə k haqqa qarş ı vuruş mur­larmı? Mə gə r onlar yer ü zü ndə fitnə -fə sad yaymı rlarmı? Ə gə r bu belə dirsə, onda onlar Allahı n onlardan ü z dö ndə rmə sinə və onları n nə Allahla, nə də Onun Elç isi (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) ilə heç bir mü qavilə si olmama­sı na layiqdirlə r. Tə kcə Mə scidü lharamı n yanı nda, mü qə ddə s torpaqda bağ lanmı ş mü qavilə lə r qü vvə də qalı r. Nə qə də r ki, mü ş riklə r hə min mü qavilə lə rə riayə t edirlə r, mü sə lmanlar da ö z və zifə lə rini onları n qarş ı sı nda yerinə yetirmə lidirlə r, axı Allah tə qvalı qulları nı sevir.

ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ

(9.8) “Necə? [5] Ə gə r onlar sizə qalib gə lsə lə r, nə qohumluq ə laqə lə rinə və nə də bir ə hdə ə mə l edə rlə r? Onlar ü rə klə ri istə mə diklə ri halda, sö zdə sizi razı salmağ a ç alı ş arlar. Onları n ə ksə riyyə ti fasiqlə rdir! ” [6]