Зертханалық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нүсқаулар

Компьютермен жұ мыс істеуде MS DOS операциялық жү йесінің кө птеген кемшіліктері болды:

-ә р жолы жү йемен тек бір мақ сатты шешу ғ ана мү мкін;

-кү рделі программалармен жұ мыс істеу мү мкін емес;

-командалар тек пернетақ тадан енгізіліп орындалады жә не олардың аты мен орындалатын ә рекет қ андай команда арқ ылы берілетінін білу керек;

-жұ мыс кө збен кө ру тү рінде орындалмайды, кө рнекі емес, программалар пайдаланатын сұ хбаттық ішкі терезелері жоқ жә не т.б.

1985 жылы Microsoft Windows фирмасы алғ ашқ ы рет MS DOS қ уатынан жү здеген есе артық Microsoft Windows 1.0 атаулы жү йелік программаны, ал одан кейінгі жылдары тү рлі нұ сқ аны дайындап шығ арды. Олардың 3.0-ге дейінгі нұ сқ аларын пайдалану ү шін 80286 микропроцессорлы компьютер керек. Ал, 80386 DX жә не одан жоғ ары процессорлы компьютерлер Microsoft Windows жү йесінің жоғ арыда аталғ ан кез келгенімен жұ мыс істей алады. MS Windows мү мкіндігі мол жә не пайдаланудың терезелік, визуальды принципіне негізделген. Соң ғ ы шық қ ан Windows 95, 98, 2000, XP, ME – MS DOS сияқ ты жеке операциялық жү йелер, бірақ оларды MS DOS-пен салыстыру мү мкін емес, ө те кү рделі. Бұ л жү йелермен жұ мыс істеу ү шін 486 DX4, Pentium жә не т.б. кү рделі мү мкіндікті компьютерлер қ ажет.

Windows терезесінің негізгі элементі – терезе. Экранда кө рінетін терезелер негізгі, сұ хбаттық жә не мә ліметтік болып ү ш тү рге бө лінеді.

Windows жү йесінің MS DOS-қ а қ арағ анда артық шылық тары:

-қ олданбалы программаларды іске қ осу, олармен жұ мыс істеу тә сілдері ық шамды;

-программаның жұ мыс істеуі кезінде оны уақ ытша тоқ татып, ретімен басқ а бірнеше қ олданбалы программаларды да іске қ осуғ а болады;

-қ осымша программаларда тү рлі форматты суреттерді салу, графиктерді сызу жә не оларды бір бетке енгізу тә сілдері қ иын емес жә не т.б.

Windows-ты пайдаланып жұ мыс істейтін қ олданбалы программаларды қ осымша деп атайды.

Windows графикалық пайдаланушы интерфейсін пайдаланып визуальды тү рде жұ мыс істейді. (интерфейс –адам, қ ұ рылғ ы жә не программаның ө зара ә рекеттестіктерін қ амтамасыз ететін қ ұ ралдар мен ережелер). Оның негізі – монитор экранында кқ рінетін графикалық объектілерден тұ ратын терезелер.

Жү йе қ ұ рамында тө менде аталғ ан бірнеше стандартты программалар бар:

- WordPad мә тіндік редактор.

- Блокнот – бір ғ ана шрифт тү рін пайдаланатын қ арапайым мә тіндік редактор.

- Paint – графикалық редактор.

- Калькулятор - ә деттегі, инженерлік, арифметикалық калькулятор сияқ ты жұ мыс жасайды.

Оларғ а қ осымша, жү йе қ ұ рамында электрондық почтамен, факспен жә не желімен жұ мыс істеуге арналғ ан Интернеттің жә не ойын программаларының болуы мү мкін.

MS DOS жү йесінің командаларымен жұ мыс істеуді жең ілдетуге арналғ ан тү рлі жү йелік программалар бар. Олардың ішінде жиі пайдаланылатыны – NC (Norton Commander – сыртқ ы (қ абық ша) жетекші программа). Оның орындайтын іс-ә рекеттері - файлдармен жә не каталогтармен жұ мыс істеуді жең ілдету. Мысалы:

- экранғ а дискідегі каталогтар мазмұ ны жазылғ ан екі панель шығ ару;

- бірінші дең гейлі каталогтан ішкі каталогқ а, ішкі каталогтан бірінші дең гейлі каталогқ а ө ту;

- com, exe, bat типті файлдарды іске қ осу;

-NC ү шін функционалды пернелердің орындайтын іс-ә рекеттерін қ алыптастыру;

- файл мазмұ нын экранғ а шығ арып, оның мазмұ нымен танысуғ а мү мкіндік туғ ызу;

- ың ғ айлы тә сіл бойынша файлды кө шіру, атын ө згерту, жою не орнын ауыстыру;

- қ ұ жат қ ұ ру жә не оны редакциялау, т.б.

NC жү йесінде экранда каталогтардың атаулары бас ә ріптермен, файл атаулары кіші ә ріптермен жазылып кө рсетіледі.

NC жү йесінде панельдермен жұ мыс істеуге арналғ ан жә не қ ажетті дискіні не дискіжетекті панельде ағ ымдық ететін бірнеше команда бар:

CTRL+F1 – сол жақ тағ ы панельді алып тастау;

CTRL+F2 – оң жақ тағ ы панельді алып тастау;

HOME –панель белгілемесін ағ ымдық ішкі каталогтың басына бірден жылжыту

END – панель белгілемесін ағ ымдық ішкі каталогтың соң ына бірден жылжыту.

CTRL+F3 – ағ ымдық ішкі каталогта кө рінген файл атауларын бірінші ә ріптері бойынша реттеу.

ALT+F1 – сол жақ тағ ы панельде басқ а дискіжетекті жә не дискіні ағ ымдық ету ү шін берілетін команда.

ALT+F2 – қ ажетті дискіні оң жақ тағ ы панельде ағ ымдық етуге арналғ ан

ALT+F7 – файлды іздеу терезесін экранғ а шығ ару командасы.

NC жү йесінде Ғ 1-Ғ 12 функционалдық пернелерінің бірі басылғ ан кезде орындалатын ә рекеттер мынадай:

F1 (Help) – NC дестесін пайдалану тә сілін тү сіндіретін жазба кең есті экранғ а шығ ару.

F2 (Menu) – пайдаланушының мә зірін экранғ а шығ ару.

F3 (View) не ALT+F3 – ағ ымдық каталогта NC курсорын атауының ү стіне ә келіп, Ғ 3 пернесін басу арқ ылы файл мазмұ ынын экранғ а шығ аруп, кө ріп шығ у. Ішкі каталогқ а қ айта ө ту Esc пернесін басу арқ ылы орындалады.

F4 (edit) не Shift+F4 пернелерін басу. Ол - MS DOS Edit (редакциялау) мә тіндік редакторын шақ ыру командасы. F2 пернесін басу. Бұ л – файлды дискіге тиеу ү шін берілетін Save (сақ тау) командасы. F10 пернесін басу. Бұ л режимнен шығ у (Quit) командасы.

F5 (Copy) – ағ ымдық каталогта таң дап алынғ ан ішкі каталогтың, файлдың не файлдар тобының мазмұ ндарын кө шіру.

Мысалы: сол жақ тағ ы панельдегі C: \BASIC каталогын D: -ғ а кө шіру жолы оң жақ тағ ы D: -ны ағ ымдық ету. C: \кө рінген панель курсорын BASIC-тің ү стіне ә келіп, Ғ 5 пернесін басу.

F6 (RenMov) – таң дап алынғ ан файлдың не каталогтың атын ө згерту немесе басқ а каталогқ а орнын ауыстыру командасы. (rename or move – басқ а ат беру немесе жылжыту).

F7 – NC жү йесінде жаң а каталог ашу командасы.

F8 (Del) – ағ ымдық каталогта курсор бойынша таң дап алынғ ан файлды, каталогты не файлдар тобын жою.

F9 (PullDn -тө мен тү сіру) – бес пункттен тұ ратын NC-тің негізгі мә зірін шақ ыру. Ғ 9 пернесі басылғ анда, негізгі мә зір Left, Files, Disk, Commands, Right тү рінде экранның жоғ арғ ы жолында кө рінеді де, мә зір курсоры олардың бірінде орналасып тұ рады.

Left, Right – пунктерінің ішкі командалары:

Brief (қ ысқ а формат) –тек файл атауларының тізімін экранғ а шығ ару;

Full (толық формат) – файл сипаттамаларының тізімін экранғ а шығ ару;

Info (жағ дай) – жад жә не диск кө лемі, олардағ ы бос орындар жө нінде панельге қ ысқ аша мә ліметтер шығ ару;

Tree (ағ аш) –каталогтар қ ұ рамдарын ағ ымдық панельге бұ тақ тә різдес тү рде шығ ару.

Files пунктіне енгізілгендер: (F1-F10) функционалдық пернелерінің бірін басқ ан кезде орындалатын командалар.

Commands (командалар) пунктінің ашылатын панелінде NC-пен жұ мыс істеу кезінде қ осақ тасып басылатын функционалды пернелердің орындайтын командалары кө рсетілген. Мысалы, FileFind –ат бойынша файлды іздеу (Alt+F7 командаларын басу арқ ылы беру мү мкін).

Disk пунктінің ішкі командалары: дискетті кө шіру, форматтау, т.б.

F10 - NC шығ у командасы.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. NC жү йесінің орындайтын іс-ә рекеттерін атап шығ ың ыз.

2. NC-те панель курсоры не ү шін қ ажет?

3. NC жү йесінде бірінші дең гейлі каталогтан ішкі каталогқ а ө ту немесе керісінше ә рекет қ андай команда арқ ылы орындалады?

4. NC файл мазмұ нын экранғ а шығ ару командасы?

5. NC жаң а каталог ашу тә сілі.

6. NC жү йесінде мә тіндік файл қ ұ ру, оны дискіге жазу командаларын жазып кө рсетің із.

7. NC жү йесінде Copy, Ren командаларының қ ызметі?

8. NC-те Files мә зіріне енгізілген функционалдық пернелердің қ ызметтерін атап шығ ың ыз.

9. F1-F10 функционалдық пернелерінің қ ызметін атап шығ ың ыз.

Тапсырмалар: