Зертханалық жұмыстарды орындауға арналғанәдістемелік нүсқаулар

1. DOS операциялық жү йесі негізгі екі функция тү рінде орындалады:

а) барлық қ олданбалы бағ дарламалардың, олардың аппараттық жабдық тармен ө зара ә рекеттестігін қ амтамасыз ете отырып жұ мыс жасайды.

б) пайдаланушыларғ а машинаны жалпы басқ аруды жү зеге асыруғ а мү мкіндік береді.

Операциялық жү йенің функциясы негізінен ү ш топқ а жіктелуі мү мкін:

1. Енгізу-шығ ару формаларының ұ йымдастырылуына;
2. Компьютердің барлық сыртқ ы қ ұ рылғ ыларымен байланысуына;.
3. Берілгендерді сақ тау жә не ө ң деу қ ызметтері.

Дербес компьютердің ә р тү рлі модельдерінде операциялық жү йенің кө птеген мү мкіндіктері мен архитектурасы қ олданылады.

Операциялық жү йе – бұ л компьютер қ осылғ анда жү ктелетін программа. DOS операциялық жү йесі келесі бө ліктерден тұ рады:

1. Негіздік жү йе. Енгізу-шығ ару (BIOS)- операциялық жү йенің кө птеген қ арапайым жә не ә мбебап қ ызметтерін орындайды.
2. Жү ктеуші операциялық жү йе – DOS–тың аяқ талу процесін жү ктейтін жадыдан операциялық жү йенің екі модулін санайды.
3. Дискілік файлдар. IO.SYS жә не MSDOS.SYS - IO.SYS файлы BIOS-қ а қ осымшаны кө рсетеді. MSDOS.SYS файлы негізгі жоғ ары дең гейлі DOS қ ызметін негіздейді.
4. Командалық процессор – дискіде COMMAND.COM дискілік файлда болады. Пайдаланушыларғ а енгізетін командаларды ө ң дейді.
5. DOS-тың сыртқ ы командалары – операциялық жү йемен бірге қ ойылатын жеке файлдар тү рі жә не қ ызмет ету сипатын орындайды.
6. Қ ұ рылғ ы драйверлері – DOS енгізу-шығ ару жү йесін толық тыратын арнайы программалар.

DOS-тың алғ ашқ ы жү ктелуі автоматты тү рде келесі жағ дайларда орындалады:

• Компьютерді ток кө зіне қ осқ анда;
• Компьютер корпусындағ ы “RESET” пернесін басқ анда;
• Пернетақ тада [Ctrl]-[Alt]-[Del] пернелерін бірге басқ анда.

Файлдық жү йелер – есептеуіш техникада мә тін кесте, т.б. берілгендер тү рінде дискіге жазылғ ан біртектес ақ паратты берілгендер файлы (БФ) деп, программаны программалық файл (ПФ) деп, БФ не ПФ тиелетін сыртқ ы есте сақ тау қ ұ рылғ ысының орнын дискілік файл (ДФ) деп атайды. Осылардың барлығ ын файл деп атайды.

Файл аты екі сө зден тұ рады, бірінші сө з – 8 символдан аспайтын файлдың ө зінің аты, ал екінші сө з файлдың кең ейтілуі немесе файл типі. Кейбір ү ш ә ріптік аттар файл типі немесе файл аты ретінде қ олданылады. Мысалы,

PRN- негізгі баспағ а шығ арушы қ ұ рылғ ысы; бірінші принтер.

LPT 2- қ осымша екінші принтер.

CON – тексеруші, дисплей – берілгендерді шығ аруда жә не клавиатура – енгізуде.

AUX – негізгі коммуникациялық канал.

Жалпы, MSDOS жү йесінің файлдарғ а автоматты тү рде қ осып кететін кең ейтілулерінің (стандартты кең ейтілулердің) мынадай тү рлері бар:

.SYS – сыртқ ы қ ұ рылғ ылардың драйверлері (system- жү йе);

.BAT- операциялық жү йеде жазылғ ан командалық файл (batch file-командалық файл);

.TXT- мә тіндік файл (text-текст);

.COM не.EXE- DOS-тың басқ аруымен тікелей орындалатын файл (Command-команда, execute-орындау);

.BAS –Бейсик тілінде қ ұ рылғ ан программа;

.PAS- Паскаль тілінде қ ұ рылғ ан программа;

.BAK – орындалатын файлдың резервтік кө шірмесі (файлды дискіге тиеу кезінде жү йе осы файлдың резервтік кө шірмесін де автоматты тү рде тиеп кетуі мү мкін. Бұ л кезде оның атауына.ВАК кең ейтілуі жазылып қ ойылады), т.б.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Операциялық жү йе дегеніміз не, олардың типтерін сипаттаң ыз?
2. DOS қ андай негізгі бө ліктерден тұ рады?
3. DOS-тың алғ ашқ ы жү ктелуін тү сіндірің із?
4. Файл дегеніміз не жә не ол нені кө рсетеді?
5. Файл қ андай программаны қ ұ рғ анын не арқ ылы білуге болады?
6. DOS жү ктеуінде ө зің ізде не болу қ ажет?
7. DOS алғ ашқ ы жү ктеуінде тағ ы қ андай ә дістер болу қ ажет?

Тапсырмалар:

1. Жү йелік дискета арқ ылы DOS-ты жү ктең із.
2. Қ атты диск арқ ылы DOS-ты жү ктең із.
3. Файл атын кең ейтілулерінен бө лің із. GYLNAR.BAS; COMMAND.COM; TIMER.DOC.
4. Файл қ ұ рылымдарына файл кең ейтілулерін қ олдана отырып сипаттаң ыз PAPER.DOC; PROG.BAS; STAR.BAT; NORTON.TXT; PAPER.CHI; ALFA.BAK.

Ұ сынылатын ә дебиеттер тізімі:

1. А.В. Гордеев “Операционные системы”, Питер, 2004ж, 415с.

2. Андрей С. «Настройка и обслуживание компьютера». Самоучитель. СПб.: Питер, Киев: Изд.группа ВНV, 2006. – 272с.

3. Таненбаум Э., Вудхалл А. «Операционные системы: разработка и реализация (CD)». Классика CS. СПб.: Питер, 2006г.

4. Калиев Б.К., Айтимов М., Тон С. «Операционные системы MS DOS». Курс лекций.

2. «MS DOS операциялық жү йесіндегі файлдарды орналастыру

кестесін зерттеу (FAT кестелері). MS DOS байланыстардың векторлық кестесін зерттеу» тақ ырыбы бойынша зертханалық сабақ.

Зертханалық сабақ тың мақ саты: MS DOS операциялық жү йесінде қ ұ рылу кестесін жә не FAT кестелерінде файлдарды орналастыру кестесін зерттеуді ү йрену.

Қ ажетті қ ұ рал жабдық тар мен бағ дарламалық қ амтама: Дербес компьютер, интерактивті тақ та, МS DOS операциялық жү йесі.