Ақпаратты қорғаудың криптографиялық әдістері

Компьютерлендіру ө зімен бірге ө те ү лкен мә селелер тобын алын келеді. Бұ лардың бірі апаратты ө ң деу жә не тарату жү йесінде кондифенциалды ақ паратты қ ауіпсіздікпен қ амтамасыз ету. Бұ л мә селені шешу ү шін ақ паратты қ орғ аудың криптографиялық ә дісі, яғ ни мә ліметтерді арнайы шифрлеу, кодтау немесе басқ алау тү рлендіру ә дістері ө те кең қ олданылады.

Бір абонент екінші абонентке хабарламаны қ ұ пияланбағ ан байланыс каналымен береді, оны жол-жө некей қ арақ шыны тың дау арқ ылы ұ рлап алуы мү мкін. Қ арақ шының мұ ндағ ы мақ саты басйланыс қ ұ пиялығ ын бұ зу жә не қ ұ пия ақ параттан пайда тү сіру. Барлық мұ ндай жағ дайларда, егер қ арақ шылар ұ рлағ ан хабарламадардың аз мазмұ ны тү сініксіз болса, онда бұ л ү лкен жетістік болар еді. Хабарламаның тү п-нұ сқ асы мә тін тү рінде берілуі мү мкін. Содан кейін жө нелтуші бұ л мә тінді шифрлейді. Нә тижесінде, сенімсіз байланыс каналы арқ ылы жө нелтуге болатын криптекст алуғ а болады болады. Соң ында, қ абылдаушы ө зіне тү скен криптотексті кері шифрлейді, соң ында бастапқ ы мә тінді алады. Осығ ан орай, жө нелтуші ә рекеті: бастапқ ы мә тінді шифрлеу жә не криптекст алу, ал қ абылдаушы ә рекеті керісінше, криптотексті кері шифрлеу жә не бастапқ ы мә тінді алу.

Ақ паратты қ орғ аудың қ азіргі заманы криптографиялық жү йесін тұ рғ ызу ақ параттық хабарламалардың ә ртү рлі ә дістерін қ олдануғ а негізделген. Ө з кезегінде бұ л ә дістер шифрлеу кліттерін қ олдану мінездемелері бойынша бө лінеді.

Кілтті қ олдану мә нездемесі бойынша криптографиялыұ жә не біркелкі (симметриялы, қ ұ пия кілтті), екікілтті (симметриялы емес ашық кілтті немесе ашық кілтті) жә не қ ұ рама (симметриялы жә не симметриялы емес кілттер комбинациясы) болып бө лінеді.

Біркілтті криптографиялық жү йе – ақ паратты қ орғ аудың классикалық жү йесі болып табылады. Берілген жү йедегі шифрлеу жә не кері шифрлеу процесін келесі ү лгіде ұ сынуғ а болады:

У-шифрленген текст

-қ ұ пия кілт

-шифрлеу функциясы

-кері шифрлеу функциясы.

Бізге белгілі барлық біркілтті криптографиялық жү йе шифрлеу ә дісі бойынша блоктық ағ ымдық жә не комбинирленген болып бө лінеді.

Біркілтті блокты шифрлеу топқ а бө лінеді: ауыстырып қ ойып шифрлеу ауысытырп шифрлеу қ ұ рама шифрлеу.

Қ арапайым ауыстырып қ ойып шифрлеу таң далып алынғ ан кілтті ауыстырып қ оюғ а сә йкес мә тіннің регулярды ү лгіде реттелген ә ріптер тобын ұ сынады. Қ олмен шифрлеу ү шін мұ ндай шифрлерді қ олданудың ө те кө п мысалы белгілі. Мұ ндай жағ дайда қ арапайым шифрлеуші процедуралар беретін арнайы кестелер ө те жиі қ олданылғ ан. Мұ нда хабарламадағ ы ә ріптерді ауыстырып қ оюды белгілейтін кесте кілті жә не фраза немесе кестенің басқ а арнаы ерекшеліктері болып табылады.

Мысалғ а: Юстас Алексу встречайте сводного

Осыны кесте тү рінде жазайық.

Хабарлама мә тіні бос орынды ескермей, бағ ана бойынша жазылады. Егер соң ғ ы бағ ана толмай қ алғ ан болса, онда ол кез-келген ә ріппен толтырылады. Шифрленген хабаралама алу ү шін бастапқ ы мә тін қ атармен оқ ылады жә не топтоп болып жазылады. Мысалы 5 сан бойынша. Кү рделі ауыстырып қ ою шифрін қ олданғ ан кезде тек қ атремн ғ ана емес, бағ ана бойынша да орнатулар орындалады. Ауыстырып шифрі жабық мә тін белгілерін басқ а белгілермен немесе символдармен ауыстыруда, алдынала анық талғ ан ережелер кө мегімен тү рлендіріледі.

Барлық бар криптографиялық ә дістердің ә р алуан тү рін крипто жү йелердің симметриялық ө згертулері келесі сыныптарына келтіруге болады:

Тапсырма. Мә тінді ө згерту ү шін Цезарь, Вижинера ауыстыруларын жә не қ ос шифр қ олдану арқ асында, кілт ретінде «Железный шпиц дома лежит» сө йлемді таң дап, А.С. Пушкинның “Евгений Онегин” дастаны бірінші бө лімі жолдарынан қ ұ растырылғ ан хабарлаулардың шифрмә тінін алу керек.

Тапсырма варианты жол нө міріне сай болады.

Мысалы, вариант №1 “Мой дядя самых честных правил”,

Вариант № 2 “Когда не в шутку занемог” жә не т.б.