Мұнай-газ өндірісі мекемелері шығындыларының классификациясы

Мұ найды ө ң деу кә сіпорыны табиғ и ортаны жалпы ластаушы ө ндірістің саласына жатады.

МӨ З – тан шық қ ан лақ тырыстарды массалы жә не массалы емес деп бө луге болады.

Массалы лақ тырысқ а кө міртегі оксиді, кү кірт диоксиді, кү кіртті сутек, азот оксиді, кө мірсутектер, фенол, аммиак жә не басқ алары жатады. Массалы лақ тырыстар МӨ З маң айындағ ы Ортаның санитарлы – гигиеналы жағ дайын анық тайды.

Массалы емес лақ тырыстар кө п жағ дайларда зауыт маң айындағ ы ауданды мү мкін концентрациядан жоғ ары ластамайды.

Лақ тырыстардың сипаты бойынша ұ йымдасқ ан жә не ұ йымдаспағ ан деп бө луге болады.

Ұ йымдасқ ан лақ тырыстар арнайы қ ондырғ ылардың кө мегімен атмосферағ а шығ арылады: олар пештің тү тінді қ ұ бырлары, зауыт факелдері, вент жү йелі патрубкілер.

Ұ йымдасқ ан лақ тырыстар токсикті компонентердің жоғ ары концентрациясымен сипатталады.

Ұ йымдаспағ ан лақ тырыстарғ а қ андай да бір қ ондырғ ының кө мегімен біріктіруге жә не шығ аруғ а келмейтін лақ тырыстар жатады. Мысалғ а, аппарат пен арматураның тығ ыздалмағ ан жерінен шық қ ан қ алдық тар, резервуарлардан мұ най ө німдерінің ұ шып кетуі жә не т.б.

МӨ З – да негізгі ластаушыларғ а мыналар жатады:

1. Мұ най жә не мұ най ө німдерін сақ тайтын резервуарлар.

2. Қ алдық суларды тазарту қ ондырғ ылары, айналымды сулардың блогындағ ы мұ най бө лгіштер.

3. Пеш қ ұ бырлары.

4. Технологиялық қ ондырғ ылар.

5. Факелді жү йелер.

МӨ З – ның ауаны ластаушы лақ тырыстарының (кү кіртті сутек, кү кіртті газ, азот оксиді, кө міртегі оксиді, кө мірсутектер) ішіндегі ең негізгісі болып кө мірсутектер мен кү кіртті газдар табылады.

Атмосфераны кө мірсутектермен ең ірі ластаушы мұ най жә не мұ най ө німдерін сақ тайтын зауыт резервуарлары.

Отынды жағ у кезінде атмосферағ а тө мендегідей зиянды заттар тасталады: кө міртегі оксиді, азоттың оксиді мен диоксиді, кү кірттің диоксиді, органикалық емес шаң, ванадий оксиді.

Кө міртегі оксидінің, кө мірсутектердің лақ тырысы отынның толық жанбауы кезінде пайда болады. Отынның толық жағ уғ а мыналар ә сер етеді:

- газ тә різді отынды алдын – ала ауамен араластырады;

- отын мен ауаны қ ыздыру;

- пештерді ауамен ү ретін, тү тін соратын қ ондырғ ылармен жабдық тау;

- пештерді бақ ылау қ ұ рылғ ыларымен жабдық тау.

Отынның жану процесінде ауа азотының тотығ уы жә не азот оксидінің пайда болуы жү реді.

Азот оксидінің пайда болуына ә сер етеді:

1. Жану қ ондырғ ыларының орналасуы, факелдердің ө зара байланыстылығ ы.

2. Жану зонасындағ ы температураны тө мендету. Бұ л ү шін қ олданылады:

- арнайы жану қ ондырғ ылары – тө мен температуралы вихрлі жандырғ ыштар;

- жану зонасына бу немесе суды беру.

3. Ауаның артық коэффициентін азайту. Алайда ауаның артық коэффициентінің аз мә нінде отынды толық тай жақ пау қ аупі тө неді жә не кө міртегі оксидінің жоғ ары лақ тырыстары болады.

4. Тү тін газдарын рециркуляциялау. Азот оксидінің лақ тырыстарын азайтуғ а жағ дай жасайды.

5. Отынды екі жә не ү ш сатылы жағ у. Бұ л ү шін арнайы жағ у қ ондырғ ыларын пайдаланады.

Кү кіртті ангидриттің лақ тырыстарына отындағ ы кү кіртті қ осылыстың болуы ә сер етеді.

Кү кірттің ангидриттің лақ тырысына отын қ ұ рамындағ ы кү кіртті қ осылыстар ә сер етеді.

SO₂ – нің лақ тырысын азайту ү шін қ ұ рамында кү кірті аз отынғ а кө шу немесе отынды кү кіртсутекпен тазарту керек.

Кө мірсутегі мен кү кіртсутектің лақ тырыс кө зіне АВТ вакуумды блогының бу эжектрлерінің шығ ару қ ұ бырлары жатады.

АВТ- 7, 8, 9 қ ондырғ ыларында бу эжектрлерінің орнына вакуумды тудыру ү шін вакуумды – гидроайналымды қ ондырғ ылар (ВГАҚ) қ олданады.

Бу орнына жұ мысшы сұ йық ретінде дизельді отын пайдаланылады. Ол жү йеде айналым жасайды. Газ – сұ йық тық ты қ оспа вакуумтудырушы қ ондырғ ыдан айырғ ышқ а тү седі, одан кейін жұ мысшы сұ йық тық жү йеге қ айтадан оралады.

Қ ұ рамында кө мірсутегі мен кү кіртсутегі бар конденсацияланбағ ан газдар жағ у ү шін пешке айдалады.

Бұ л жү йе пешке жағ ылатын кө мірсутектер мен кү кіртсутектердің лақ тырыстарын азайтуғ а жағ дай жасайды.

Ашық беттік тазарту қ ондырғ ылары-қ ұ маулағ ыштар, мұ найаулағ ыштар, I жә не II дә режелі аэротендер, бірінші жә не екінші тұ ндырғ ыштар-атмосфераны кө мірсутегімен жә не кү кіртсутегімен ластандырғ ыштар болып табылады.

Айналымдағ ы судан келіп тү сетін мұ най ө німдері градиерне дейін атмосферағ а таралады.

Зауыттың ә рбір технологиялық қ ондырғ ысы ө ндеу процесіне байланысты атмосфераны ластау спектрі ә ртү рлі болуы мү мкін. Оларғ а кө мірсутектер, кө міртегі оксиді, кү кіртсутегі, азот оксиді жә не т.б.

Май ө ндіру қ ондырғ ылары атмосферағ а аммиакты, фенолды, толоулды, N-метилпорролидонды, кө мірсутекті шығ ару кө зі болып табылады.

Мұ най ө німдерінің булары арматураның, фланецті қ осылыстардың, сораптар мен компрессорлардың сальникті тығ ыздағ ыштары дұ рыс тығ ыздалмауына байланысты атмосферағ а таралып кетеді. Жақ сы жұ мыс істеп тұ рғ ан кезде бір сораптан сағ атына 1 кг газ жә не бу, компрессордан 3 кг газ жә не бу бө лінеді. Нақ ты бө лінулер бұ л цифрлардан 2-3 есе кө п болады.