Йге тапсырма 14 страница

1

2

4

Оқ ушы білімін бағ алау.

Ү йге тапсырма.Сын есімдерді қ атыстыра сө йлем қ ұ рау, талдау. 155-жаттығ у.

Сабақ тың тақ ырыбы: Ө згелік етіс

Сабақ тың мақ саты: білмділік – оқ ушыларғ а етістіктен ө ткенді қ айталай отырыпетістіктің категориясын мең герту; дамытушылық – етіс тү рлеріне тоқ талу, жасалу жолдарын кө рсете отырып айырмашылық тарын айқ ындау; тә рбиелік – жаң а технологияны қ олданып білімдерін кө теру.

Ә дісі: дең гейіне қ арай дамыта оқ ыту.

Тү рі: жаң а сабақ

Кө рнекілігі: таблица, карточка, семантикалық карта.

І. Ұ йымдастыру кезең і.

ІІ.Ү й тапсырмасын сұ рау.

Ү йге «Етістер», «Ө здік етіс» деген тақ ырыптарды оқ ып, 240-жаттығ у орындауғ а берілген.(Ө лең ді оқ ып, ө здік етістерінің қ алай жасалғ анына кө ң іл аударың ыздар.Оларды мә тіннен теріп жазың дар.)

Ү й тапсырмасын тексеріп, оқ ушыларғ а оқ ытқ ызамын.

Ү й тапсырмасын қ орытындылау.

ІІІ.Жаң а сабақ тың материалын баяндау.

Ө згелік етіс қ имылдың, іс-ә рекеттің сө йлемдегі іс иесі, яғ ни субъектінің тікелей ө зі емес, екінші бір басқ а субъект, қ имылды орындаушы арқ ылы істелетінін білдіріп, белгілі бір жұ рнақ тар арқ ылы жасалады.Ол жұ рнақ тар мыналыр: 1) –ғ ыз, -гіз, -қ ыз, -кіз: отырғ ыз, жү ргіз; 2) –дыр, -дір, -тыр, -тір, -ыр, -ір: салдыр; 3) –т: жасат, сө йлет.

Ө згелік етісті сө йлемде қ имылды, іс-ә рекетті іске асырушы екі субъект болады: бірі-сол қ имылды орындатушы.Мысалы: Мектеп айналасына ағ аш отырғ ызылды.Абай ү йге келген қ онақ тарғ а жыр айтқ ызды.Айнұ р Омарғ а кітап оқ ытты, мазмұ нын айтқ ызды.

IV.Оқ улық пен жұ мыс. 241-жаттығ у.Берілген сө здерден қ ажетті жұ рнақ арқ ылы ө згелік етіс жаса.

Ү лгі: кө бей-т-тір, ойлан-дыр, оқ ы-т-тыр.

V.Дең гейлік тапсырмалар.

1-дең гейдің тапсырмасы.242-жаттығ у.Сө йлемдердің қ ұ рамынан ө згелік етісті теріп алып, олардың тү бірі мен жұ рнақ тарын дефис арқ ылы ажыратып жазың дар.

Ү лгі: тарт-тыр-ып.

2-дең гейдің тапсырмасы.Терме диктант.Берілген мақ ал-мә телдерден ө згелік етістерді теріп жаз.

1.Ер ө тірік айтпайды, 2.Ер асылық айтпайды, 3.Ақ ыл кө пке жеткізер, 4.Ө зен, су кө лге жеткізер,

Жоқ тық айтқ ызады. Тоқ тық айтқ ызады. Ө нер кө кке жеткізер. Соқ пақ жолғ а жеткізер,

5.Ақ ылды адам айтқ ызбай білер, 6.Ашу шабыстырады, 7.Елдестірмек елшіден, Жол молғ а жеткізер

Ақ сұ ң қ ар қ ақ қ ызбай ілер. Ақ ыл табыстырады. Жауластырмақ жаушыдан.

3-дең гейлік тапсырма.Ө лең шумақ тарынан ө здік етісті тауып, ө здік етісті тауып, ө згелік етіске айналдырып,

сө йлем қ ұ раң дар.

1.Ағ ашқ а қ онып, қ аранып, 2.Ісіндің, кебіндің, 3.Тө сі тө мен салынғ ан,

Қ анатын, жү нін таранып, Сонда да не пайда? Бауыры ішке алынғ ан

Болмақ шы еді мә з-мейрам. Тү рі жат ө гіздің, Шоқ тығ ы озат кө рінген

Сен қ айда, ол қ айда? Қ атар тұ рғ ан нарыннан.

Қ ұ лан дерсің мү сінін

Қ арап тұ рсаң алдынан.

Отан қ орғ ар ұ лымның

Мінеріне осы ат

Лайық деп танылғ ан.

4-дең гей.1.Етістерді қ атыстырып «Адамгершілік – асыл қ асиет» тақ ырыбына ой-толғ ау жаз.

2.Семантикалық карта

VI. Қ орытындылау сұ рақ тары.

Етіс дегеніміз не? Ө здік етіс дегеніміз не? Ө згелік етіс дегеніміз не? Мысал келтірің дер.

VII. Ү й тапсырмасы. 243-жаттығ у. Берілген ө згелік етістерді қ олданып сө з тіркесі мен сө йлем қ ұ раң дар.

Ү лгі: Жыр айтқ ыз. Абай ү йге келген қ онақ тарғ а жыр айтқ ызды.

Сабақ тың тақ ырыбы: Қ ос сө з.Қ айталама қ ос сө з

Сабақ тың мақ саты: білімділік – қ ос сө з, қ айталама қ ос сө з туралы тү сінік беру; тә рбиелік – тілді қ ұ рметтеуге, сү юге, белсенділік пен қ ызығ ушылық қ а ә трбиелеу; дамытушылық – оқ ушыларғ а қ азақ тілін оқ ыту арқ ылы ой-ө рісін, таным, қ абілетін, сө зжасам туралы тү сініктерін дамыту.

Сабақ тың типі: аралас сабақ.

Ә діс-тә сілдері: проблемалық ә дісті қ олдана отырып, дең гейлік тапсырмалар беру.

Кө рнекілігі: жаң а сабақ туралы кесте, ү лестірмелі қ ағ аз, техникалық қ ұ рал.

Жаң а сабақ. «Қ ос сө з.Қ айталама қ ос сө з» кө рнекілігін пайдалана отырып тү сіндіру.

Кү нделікті ө мірмен байланыстыру «Менің тілім – сатылмайтын байлығ ым» атты апталық жү ріп жатқ анын

тіл біздің байлығ ымыз, ұ лтымыздың белгісі екенін айту.

Тіл дегеніміз не? Оғ ан қ андай анық тама берер едің?

Тірек сызба арқ ылы мемлекеттік тілге тү сінік беріледі.

Осы тірек сызбадан қ ос сө зді таптыру.

(ата-бабамыз)

Кө рнекіліктер:

Туғ ан тілім – анам тілі - ө з тілім!

Туғ ан тілде сыры терең жаным бар,

Туғ ан тілде мың -мың ыстық қ аным бар,

Туғ ан тілде ә нім менен сә нім бар.

Осы ө лең жолдарын оқ ушығ а оқ ытып, қ айталама қ ос сө здерді таптыру.

Жаң а сабақ ты мең герту барысында «Кім жылдам?» ойынын пайдалану(ү ш оқ ушыны тақ тағ а шығ арып жарыстыру).

Кітаппен жұ мыс. Дең гейлік тапсырмалар беру.

88-жаттығ уды ауызша орындату.

І дең гей. 91-жаттығ у. Қ ос сө здерді қ атыстырып, сө йлем қ ұ раң дар.

ІІ дең гей. 89-жаттығ у. Суретке қ арап, мә тін қ ұ раң дар, заттарғ а сипаттама бергенде қ ос сө здерді пайдаланың дар, сол қ ос сө здердің қ алай жасалып тұ рғ анын тү сіндірің дер.

ІІІ дең гей. 90-жаттығ у. Қ айталама қ ос сө здермен мағ ыналық жағ ынан байланысатын сө здерді тауып, сө з тіркесі етіп жазың дар.

Перфокартамен жұ мыс

«Ө з-ө здерің ді тексерің дер» деген тақ ырыпта тақ тағ а тест сұ рақ тары ілінеді.

1.Дұ рыс жазылғ ан сө зді табың дар.

а) Аманкелді ә) Амангельді б) Амангелді

2.... біріккен сө з деп аталады.

а) кө п тү бірлі сө з ә) екі тү бірлі сө з б) сө з тіркесі

3.Біріккен сө зді қ ұ райтын тү бірлер... жазылады.

а) дефис арқ ылы ә) бірігіп б) бө лек

4.Кіріккен сө зді тап.

а) тү йеқ ұ с ә) биыл б) Ертіс

5.Бір сө здің қ айталануымен жасалғ ан қ ос сө здер.

а) бала-шағ а, ата-ана ә) ата-баба, ү п-ү лкен б) қ ырқ а-қ ырқ а, терлей-терлей

6.Кү шейткіш буын арқ ылы жасалғ ан қ ос сө здер.

а) қ ып-қ ызыл, быт-шыт ә) сап-сары, ү лкен-кіші б) ү п-ү лукен, жап-жасыл

7.Дұ рыс жазылғ ан қ ос сө зді белгілең дер.

а) будақ -будақ ә) ар ұ ят б) қ алт қ ұ лт

8.Дұ рыс жазылғ ан сө зді табың дар.

а) жымжырт ә) кө к қ ұ тан б) сең гір-сең гір

Қ има қ ағ азбен жұ мыс

(Нашар оқ итын оқ ушылармен жұ мыс)

Мақ ал

№1

№2

№3

№4

Қ има қ ағ аздағ ы жұ мбақ пен мақ алдарды оқ ыта отырып ішінен қ ос сө здерді таптыру.

Қ орытындылау. 1.Біріккен сө з дегеніміз не? 2.Қ ос сө з дегеніміз не? 3.Қ айталама қ ос дегеніміз не?

Бағ алау.

Ү йге тапсырма. 92-жаттығ у. Ө зің нің туғ ан жерің нің табиғ атын суреттеп жаз.

Сабақ тың тақ ырыбы: Тү бір мен Қ осымша

Сабақ тың мақ саты: білімділік – қ азақ тіліндегі қ осымшалардың тү бір сө зге жалғ ану заң дылық тары туралы ұ ғ ымдарын дамыту, жұ рнақ пен жалғ аудың атқ аратын қ ызметін таныту;

тә рбиелік – ана тілін қ адірлеуге, білімділікке, сауаттылық қ а тә рбиелеу; дамытушылық – фонетика, лексика тараулары бойынша алғ ан білімдеріне сү йене отырып сауатты жазу, оқ у дағ дыларын жетілдіру, дұ рыс сө йлеуге машық тандыру.

Сабақ тың тү рі: жаң а білімді мең герту сабағ ы.

Сабақ тың ө ту ә дісі: сұ рақ -жауап, тақ ырыпқ а арналғ ан кеспе карточкалармен жұ мыс грамматикалық ойын, жаттығ у жұ мыстары, сатылай кешенді талдау.

Сабақ тың кө рнекілігі: сызба, суреттер, кеспе карточкалар.

Сабақ тың барысы.

І.Ұ йымдастыру кезең і: а) оқ ушыларды тү гендеу; ә) сыныптың тазалығ ы мен оқ ушының сабақ қ а дайындығ ына назар аудару.

ІІ. Ү й тапсырмасын сұ рау. а) Сө здер қ андай жолмен жасалады? ә) Сө з тұ лғ асы дегеніміз не?

б) 68-жаттығ уды оқ ып, сө здерді қ ұ рамына қ арай ажырат.

ІІІ.Жаң а сабақ ты тү сіндіру. а) Тақ ырыптың аты жазылып, сабақ тың мақ саты тү сіндіріледі.ә) Ө ткен сабақ тағ ы «Сө з тұ лғ асы» туралы алғ ан білімдеріне сү йене отырып, оқ ушылардың ө зі қ осымша сө зіне анық тымы береді.б) Тө мендегі ө лең жолдарын жаздырып, тү бір сө здер мен қ осымша жалғ анғ ан сө здерді табады.

Сені іздедім, кездескен адамдардан,

Бұ лақ тардан, бақ тардан, алаң дардан.

Шырақ тардан, оттардан, жалаулардан,

Сені іздедім жоғ алғ ан замандардан.

(Мұ қ ағ али Мақ атаев. «Поэзия»)

в) Қ осымшаның неліктен жалғ анатынын ұ ғ у ү шін ө лең жолдарындағ ы қ осымшаларды ө шіріп, дауыстап оқ ытылады.Қ осымшалардың сө з бен сө зді байланыстыратынын оқ ушының ө зі айтады.

г) Білімдіге дү ние жарық,

Білімсіздің кү ні қ аріа (мақ ал)

Мақ алды оқ ытып, жұ рнақ ты тапқ ызу, жұ рнақ ө зі жалғ анғ ан сө здің мағ ынасын ө згертетінін немесе тү рлендіретінін оқ ушының ө зіне айтқ ызу.

ғ) Қ осымшалардың тү бірге жалғ ануында қ андай дыбыстық заң дылық тар бар екеніне оқ ушы назарын аударту.

Оқ улық тан 69-жаттығ уды орындату.

а) Қ арамен жазылғ ан сө здерді қ ұ рамына қ арай талда.

ә) Тү бір мен қ осымшадағ ы дауысты дыбысты салыстыр.

б) тү бір мен қ осымшадағ ы дауыссыз дыбыстардың ү ндесуін байқ а.

Сатылай кешенді талдау жү ргізу, сө з қ ұ рамына қ арай талдату.

1.Бұ л сө з бір қ ұ рамнан тұ р: ана

2.Тұ лғ асына қ арай (ана) негізгі тү бір

Себебі сө здің мағ ына беретін негізгі

бө лігі.

3.Қ ұ рылысына қ арай – дара.Себебі бір ғ ана

негізгі тү бірден тұ р.

Ана сө зіндіегі а дыбысына фонетикалық талдау жасайды.

«Сың арын тап» ойыны.

1.Аң дамай сө йлеген...

2.Ойнап сө йлесең де...

3.Бал тамғ ан тілден...

4.Кө п сө з -...

5.Бар жақ сылық тың басы -...

6.Ащы тіл...

(таяқ тан ө туір, ойлап сө йле, у да тамар, кө мір, ауырмай ө леді, тіл.)

Ойынд жү ргізу арқ ылы дыбыс ү ндестігіне бағ ынбайтын қ осымшаларды таныту.

Бекіту кезең ігде сызбаны қ олдана отырып қ орытындылау.

Сө з бө лшектерден тұ рады.

Ү йге тапсырма.

а) 72-жаттығ у.Тө мендегі сө здерге қ осымшалар жалғ ап, сө йлем қ ұ рап жазың дар.

ә) «Тү бір мен қ осымша» тақ ырыбын қ айталау.

Сабақ тың тақ ырыбы: Сан есім

Сабақ тың мақ саты: а) оқ ушылардың сын есімді қ алай мең гергенін тексеру

(оларды қ ұ рамына жә не мағ ынасына қ арай ажыраты білуін), сө йлем мә нерлеріне жете кө ң іл бө лу; б) халқ ымыздың ұ ллтық салт-дә стү рлерін, ұ лттық ө нерді бағ алай білуге баулу; ұ леағ атты сө здердің мә нін тү сіндіре отырып шешендік ө нерге, алғ ырлық қ а, тез ойлауғ а, жү йелі сө йлеуге дағ дыландыру; шығ армашылық ізденістерін арттыруғ аық пал жасау.

Тә рбиелік: тұ рмыстағ ы қ атысатын нә рселер арқ ылы ө мір қ ұ былыстарын танып білуге, ұ лттық ө негені бойына сің іріп, туғ ан халқ ының ө нерін сү йіп ө суге, ә семдік, ә демілік сипаттарды тануғ а тә рбиелеу, эстетикалық тә рбие беру.

Дамытушылық: сан есім туралы оқ ушылардың ө здеріне ой қ орытындысын жасату, оқ ушылардың сө з байлығ ын, ойлау қ абілетін дамыту.

Сабақ тың тү рі: 1-сабақ – біріккен сабақ; 2-сабақ зерттеу сабақ.

Сабақ тың ә дісі: сұ рақ -жауап.

Сабақ тың кө рнекілігі: теледидар, магнитофон, кодоскоп, табақ, домбыра, карточка, тоғ ызқ ұ малақ, таблицалық плакат.

Пә наралық бйланыс: ә дебиет, математика, табиғ аттану.

Сабақ тың барысы.

1.Ұ йымдастыру кезең і.

2.Ү й жұ мысын тексеру, яғ ни ө ткен сабақ пен байланыстыру.

- Сендер балалар, сын есіммен жә не сым есім қ ұ рамы жағ ынан негізгі сын есім жә не туынды сын есім болып бө лінетінін есім сө здерден сын есім тудыратын жұ рнақ тар, етістіктен сын есім тудыратын жұ рнақ тар болатынын жә не сын есімнің мағ ыналық тү рлері сапалық, қ атыстық сын есім болатынын толық мең гердің дер деп ойлаймын.

1.Жаң а сабақ бастамас бұ рын сын есімді қ орытындылау мақ сатында ү йге берілген 155-жаттығ уды ауызша орындайық.

Оқ ушыларғ а мә нерлеп оқ ытып, «Ә ділетсіздік» деп неліктен аталғ анын дә лелдету.Сө йлемдегі сапалық, қ атыстық сын есімдерді ажыраттыру.

2.Магнитофоннан қ ашқ ын қ ылмыскер туралы хабарландыру оқ ып, балалардың кө ң ілін аудару.

- Тың даң ыздар, тың даң ыздар, барлық мектеп қ ызметкерлеріне, барлық мектеп оқ ушыларына хабарландыру.

Кеше сағ ат 11-лерде, І кезектегі сабақ кезінде бір оқ ушының қ ымбат кү ртешесі жоғ алды, қ ашқ ын ұ статпай кетті.Қ ылмыскердің кескіні жасырын камерағ а тү сіріліп қ алғ ан.Кескіні кейін газетке жарияланады.

Ол – орта бойлы, дембелше, топ-толық, жуан бел, қ ысық кө зді, мұ рны шолақ тау, шошайғ ан қ ұ лақ ты, быртиғ ан саусақ ты, тар маң дайлы, жалпақ табанды, мығ ым келген жас жігіт.(тың дап болғ аннан кейін тақ тағ а жә не дә птерлеріне қ ылмыскердің портреті жазылады).

орта бойлы

дембелше

топ-толық

қ ысық кө зді жас жігіт

быртиғ ан саусақ ты

тар маң дайлы

жалпақ табанды

жуан бел

3.Карточкамен жұ мыс.

Тақ тада мынадай алты сын есім жазулы тұ рады

6 сын есімге 6 карточка дайындалады да, мазмұ ны сызбадағ ы кө рсетілген мінездің қ айсысына тура келетінін айтады.

1-карточка.Қ абағ ы тү йілген, сұ сты, ө зінің айтқ анын ғ ана орындатады, қ атал талап қ ояды.

2-карточка.Жылы сө йлейді, жылы сө зді, қ абағ ы ашық, барлық адамғ а ө зінің шуағ ын шашады, ақ кө ң іл.

3-карточка.Сө зінде, уә десінде тұ рмайды, жұ мысын аяғ ына дейін жеткізіп орындай алмайды, тұ рақ сыз, заржақ.

4-карточка.Кө п сө йлемейді, жұ мысын асық пай тиянақ ты орындайды, салмақ ты, қ орғ асындай ауыр мінезді.

5-карточка.Тө белескіш, ауыр сө здер айтады, артық сө йлейді, менмен, тек қ ана ө зін сү йеді, қ ызылкө з алаяқ.

6-карточка.Қ атты сө йлемейді, ү лкенді сыйлайды, қ ұ рметтейді, кішіге қ амқ ор, ақ жү рек, нә зік мінезді.

(Емтихандағ ы секілді тақ таның алдына шығ ып бір-бірлеп карточкаларды суырады да, сзбаның ішіндегі қ ай есімге сә йкес екенін, сызбадағ ы сын есімнің қ ай сын есім екенін айтады).

Жаң а сабақ тың эпиграфы

Тақ тада Бір мен екі алмаң дар,

Ү шке алданып қ алмаң дар

Кілең тө рттік алғ андар

Бесті ғ ана армандар деген шумақ тан кейін жаң а сбақ тың тақ ырыбы жазулы тұ рады.

Сан есім.Сан есім туралы тү сінік.

Мысалы: Алпыс бестен асқ анда, жетпіске қ адам басқ анда (Жамбыл). Атадан алтау, анадан тө ртеу, жалғ ыздық кө рер жерім жоқ (Абай).Кейде сан есімдер зат есімсіз де жасала береді.