Главная страница Случайная страница
Разделы сайта
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Йге тапсырма 11 страница
|
|
Қ азақ тілінде біріккен сө з екі тү рліболады.Бірінде қ ұ рамына енген тү бірлердің тұ лғ алары сақ талып отырады.Мысалы: тү йеқ ұ с (тү йе+қ ұ с), бұ заубас (бұ зау+бас), қ арақ ұ рт (қ ара+қ ұ рт), басмақ ала (бас+мақ ала) т.б.
Екіншісінде қ ұ рамына енген тү бірлердің тұ лғ алары сақ талмай, кейбір дыбыстық ө згерістерге ұ шырайды.Мсыалы: биыл (бұ л жә не жыл: бірінші сө здегі л дыбысы тү сіп қ алғ ан, екінші сө здің басындағ ы ж дыбысы и -ғ а айналғ ан), жаздыгү ні (жаздың жә не кү ні: бірінші сө здегі сорң ғ ы ң дыбысы тү сіп қ алғ ан, екінші сө зің басындағ ы к дыбысы ілгерінді ық пал заң ы бойынша г -ге айналғ ан), Бұ лар ғ ылым тілінде кіріккен сө здер деп аталады.
Біріккен сө здерге кө біне мынадай атаулар жатады:
1)аң, қ ұ с, жә ндік, ө сімдік атаулары: қ осаяқ, тасбақ а, егеуқ ұ йрық, жолбарыс, кө кқ ұ тан, текесақ ал, алабота, ақ қ у, қ арақ ұ рт, итмұ рын, саң ырауқ ұ лақ, бә йтерек, бә йшешек т.б.;
2)Географиялық атаулар (жер, су, планета аттары): Жетіқ арақ шы, Темірқ азық, ақ бозат, Кө кбозат, Сарысу, Қ ызылорда, Ә улиеата, Алакө л т.б.
3) Кісі аттары: Орынбасар, Сейілбек, Мұ хаметжан, Қ ойбағ ар, Жаң бырбай, Есенә лі, Бейсенбай т.б.
Кітаппен жұ мыс: 78-жаттығ у. Берілген біріккен сө здердің қ андай тү бірлерден біріккенін кө рсетің дер.Біріккен сө здердің мағ ыналарын айтың дар.
Ү лгі: Қ аптесер – қ ап жә не тесер сө здерінен біріккен, тышқ анның бір тү рі.
Білімді бекіту: Оқ ушылардың тү сінбеген сұ рақ тарына жауап беремін.Оқ ушыларғ а сұ рақ тар қ оямын.1.Біріккен сө здер дегеніміз не? 2.Қ азақ тілінде біріккен сө здер қ аншағ а бө лінеді?
3.Кіріккен сө здер дегеніміз не? т.б.
Білімді бағ алау: Оқ ушылардың ынтасына, сабақ қ а жауап бергеніне қ арай білімдері бағ аланады.
Ү йге тапсырма: 79-жаттығ у Тү бірлері ө згермей біріккен сө здерді бір бө лек, тү бірлері дыбстық ө згеріске ұ шырағ ан кіріккен сө здерді бір бө лек жә не қ андай тү бірлерден біріккенін кө қ рсетіп кө шіріп жазың дар.
Сабақ тың тақ ырыбы: Біріккен сө здердің емлесі
Сабақ тың мақ саты:
а) Оқ ушылардың ойын кең ейтіп тілді байытатын мазмұ нды да кө ркем сө з ү лгілері кө п мақ ал-мә телдер, нақ ыл сө здер ү йрету.
ә) Тү рлі ә дістерді пайдалана отырып балаларды тапқ ырлық, жылдамдық, есте сақ тау қ абілеттерін арттыру. Сйлеу тілін жетілдіріп, шешендік ө нерге баулу
б) Сымбатты, шымыр туғ ан жердің табиғ атын сү йе білетн, оғ ан қ ұ рметпен қ арай алатын кө зқ арасқ а тә рбиелеу.
Сабақ тың тү рі: Дә стү рлі сабақ
Сабақ тың ә дісі: сұ рақ -жауап
Сабақ тың кө рнекілігі: плакат, кітаптар
Халық тық педагогика нақ ыл сө здер
элементтерін қ олдану:
Пә наралық байланыс: ә дебиет, тарих
Сабақ тың барысы:
а) Ұ йымдастыру кезең і:
Оқ ушылармен амандасу, тү гелдеу оқ у қ ұ ралдарын тексеру.Оқ ушылардың зейінін сабақ қ а аудару
ә) Ү й тапсырмасын пысық тау:
Ү йге берілген жаттығ уды тексеремін.Оқ ушыларғ а бірнеше сұ рақ тар қ оямын.
1.Сө зө жасам дегеніміз не? 2.Тү бір дегеніміз не? 3.Қ осымша дегеніміз не?
4.Дара сө здер дегеніміз не? 5.Кү рделі сө здер дегеніміз не? 6.Қ осымша қ анша тү рге бө лінеді?
7.Жұ рнақ қ анша тү рге бө лінеді 8.Біріккен сө здер дегеніміз не? 9.Кіріккен сө здер дегеніміз не?
б) Жаң а сабақ ты тү сіндіру.
1.Біріккен сө здер ә рқ ашан бірге жазылады.Мысалы: баспасө з, қ арақ ұ с, ә лденеше, ә ркім, Ақ тө бе,
Талдық орғ ан, бесжылдық.
2. Біріккен сө здердің ә рбір тұ лғ асы дыбстық ө згеріске тү скен қ алыпта жазылады.Мысалы: ашудас(ашутас немесе ащы тас емес), ендігә рі(ендігіден ә рі емес), сө йтіп(солай етіп емес), Бегә лі(бекә лі емес), бү гін(бұ лкін емес).
3. Еш, бір, ә р, кей, ә лде деген сө здер есімдіктермен (мысалы, еш сө зі кім, бір, қ андай, қ айда, қ ашан,
Тең е Сө здерімен, бір сө зі неше, талай, аз, ың ғ ай, келкі, жола, жолата, қ ыдыру сө здерімен, кей, сө зі бір, біреу сө здерімен, ә лде сө зі кім, қ ашан, қ алай, қ айда сө здерімен) бірігіп жазылады.Ал жеке тұ рып зат есімдердің анық тауышы ретінде жұ мсалғ анда, бұ л сө здер олардан бө лек жазылады. Мысалы; еш бала, еш жерде, бір мектепте, ә р оқ ушы, кей адам т.б.
Кітаппен жұ мыс: 81-жаттығ у. Берілген біріккен сө здердің жазылуына назар аударың дар.Қ андай тү бірлерден тұ рғ анын анық таң дар.
Дә птермен жұ мыс: 86-жаттығ у. Мә тіннен біріккен сө здерді ғ ана теріп жазың дар.
Білімді бекіту: Оқ ушылардың тү сінбеген сұ рақ тарына жауап беремін.Ө здеріне бірнеше сұ рақ тар қ оямын.
Білімді бағ алау: Оқ ушылардың сұ рақ қ а жауап бергеніне қ арай білімдері бағ аланады.
Ү йге тапсырма: 83-жаттығ у. Тө мендегі сө здерді қ атыстырып сө йлем қ ұ рап жазың дар.
Ү лгі: Беташар - ә дет-ғ ұ рыпқ а байланысты туғ ан жыр.
84-жаттығ у. Сө здерді кө шіріп жазып, қ андай тү бірлерден бірігіп жасалғ анын ү лгідегідей дефиспен бө ліп кө рсетің дер.
Ү лгі: халық -аралық,...
Сабақ тың тақ ырыбы: Қ осарлама қ ос сө здер
Сабақ тың мақ саты:
а) Оқ ушылардың ойлау қ абілетін, сабақ қ а деген қ ызығ ушылығ ын арттыру жә не негізгі мә селелерге асакө ң іл бө луге ү йрету.
ә) Оқ ушылардың бойына ә дептілік, инабаттылық, қ арапайымдылық қ асиеттерін қ алыптастыру.
б) Оқ ушылардың білімін бақ ылау арқ ылы сауатты жазуғ а дағ дыландыру.
Сабақ тың тү рі: Аралас сабақ
Сабақ тың ә дісі: сұ рақ -жауап, іздендіру
Сабақ тың кө рнекіліг і: плакат, кеспе қ ағ аздар
Халық тық педагогика «Ұ яда не кө рсе,
элементтерін қ олдану: ұ шқ анда соны ілер»
Пә наралық байланыс: ә дебиет.
Сабақ тың барысы:
а) Ұ йымдастыру кезеғ ң і:
Оқ ушылармен амандасу, тү гелдеу, оқ у қ ұ ралдарын тексеру, сыныптың тазалығ ына кө ң іл бө лу. Оқ ушылардың зейінін сабақ қ а аудару.
ә) Ү й тапсырмасын пысық тау:
Ү йге берілген жаттығ уды тексеремін. Кеспе қ ағ аздарды ү лестіріп жауап талап етемін.
1.Сө зө жасам дегеніміз не? 2.Тү бір дегеніміз не? 3.Қ осымша дегеніміз не?
4.Дара сө здер дегеніміз не? 5.Кү рделі сө здер дегеніміз не? 6.Қ осымша қ анша тү рге бө лінеді?
7.Жұ рнақ қ анша тү рге бө лінеді 8.Біріккен сө здер дегеніміз не? 9.Кіріккен сө здер дегеніміз не?
10.Қ ос сө здер дегеніміз не? 11.Қ айталама қ ос сө здер дегеніміз не? 12Қ ос сө здер қ аншағ а бө лінеді
б) Жаң а сабақ ты тү сіндіру.
Екітү бірден қ осарланып жасалғ ан қ ос сө зді қ осарлама қ ос сө з дейді.Ә детте мағ ыналары бір-біріне жақ ын синоним немесе мағ ыналары бір-біріне қ арама-қ арсы келетін антоним сө здер қ осарланады.Мысалы: аяқ -табақ, қ ұ рт-қ ұ мырсқ а, қ ұ рбы-қ ұ рдас, ә ке-шеше т.б. Мұ нда аяқ та, табақ та – ыдыстар, қ ұ рт та, қ ұ мырсқ а да – жә ндіктер, қ ұ рбы да, қ ұ рдас та – замандастар, ә ке де, шеше де – ата-аналар.Ал кә рі-жас, ү лкен-кіші, ұ зынды-қ ысқ алы, қ ысы-жазы деген қ ос сө здердің бірінші сың ары екіншісінің мағ ынасына қ айшы келіп тұ р.Осы қ асиеті жағ ынан қ осарлама қ ос сө здер сө йлемнің бірың ғ ай мү шелеріне ұ қ сас, жақ ын болып келеді, олардың сың арлары тұ лғ алас болып отырады.Бұ л тә різді қ ос сө здерді кейде арасына жалғ аулық шылауларды келтіріп, бірың ғ ай мү ше етіп қ олдануғ а болады.Мысалы: кә рі - жас тү гел жиналды – кә рі мен жас тү гел жиналды, айқ ай - шу тыйылды – айқ ай да, шу да тыйылды т.б.
Қ осарлама қ ос сө здердің қ ұ рамы мынадый болады.
1.Мағ ынасы бір-біріне жақ ын(синоним)я қ арама-қ айшы(антоним)сө здер қ осарланадыМыс: ағ а-іні.
2.Бір сың ары мағ ыналы, екінші сың ары мағ ынасыз сө здер қ олданылады.Мсыалы: бала-шағ а
3.Екі сың ары да мағ ынасыз сө здер қ олданылады.Мыс: ығ ы-жығ ы, оқ та-текте, некен-саяқ
4.Кейінгі кезде ғ ана қ алыптаса бастағ ан бір топ қ осарланғ ан сө здер бар.Олардың сың арлары кейде бір тұ лғ ада бола береді.Мысалы: ү гіт-насихат бө лімі, оқ у-ағ арту саласы, саяси-экономикалық жағ дай, қ оғ амдық -саяси ә дебиет, саяси-кө пшілік ә дебиет, т.б.
Қ ос сө здердің қ айталама тү рі де, қ осарлама тү рі де ә рқ ашан дефис арқ ылы жазылады
Дә птермен жұ мыс: 93-жаттығ у. Қ осарлама қ ос сө здерді теріп жазып, олардың қ лай жасалғ анын айтың дар, дефис арқ ылы жазылатынына кө ң іл аударың дар.
Кітаппен жұ мыс: 99-жаттығ у. Мә тінді мә нерлеп оқ ың дар.Қ ос сө здің тү рлерін анық тап, олардың қ андай жолмен жасалғ анын айтың дар.
Білімді бекіту: Оқ ушыладың тү сінбеген сұ рақ тарына жауап беремін, сұ рақ тар қ оямын.
1.Қ осарлама қ ос сө з дегеніміз не? 2.Қ осарлама қ ос сө здердің қ ұ рамы қ андай?
3.Қ осарлама қ ос сө здер ә рқ ашан қ андай тыныс белгісі арқ ылы жазылады?
Білімді бағ алау: Оқ ушылардың сұ рақ қ а жауап бергендеріне қ арай бағ алаймын.
Ү йге тапсырама: 95-жаттығ у. Берілген қ ос сө здерді пайдаланып, сө з тіркесін жасаң дар.Ү лгі: ойын-тойдың сә ні,...
6 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақ тың тақ ырыбы: Сө зжасам
Сө з тұ лғ асы
Сабақ тың мақ саты:
а) Тү рлі ә дістерді пайдалана отырып балаларды тапқ ырлық, жылдамдық, есте сақ тау қ абілеттерін арттыру.Сө йлеу тілін жетілдіре отырып, шешендік ө нерге баулу.
ә) Оқ ушылардың ойын кең ейтіп, тілді байытатын мазмұ нды да кө ркем сө з ү лгілері мен мақ ал-мә телдер, нақ ыл сө здер ү йрену.
б ) Оқ ушылардың бойына ә дептілік, инабаттылық, қ арапайымдылық қ асиеттерін қ алыптастыру.
Сабақ тың тү рі: Дә стү рлі сабақ
Сабақ тың ә дісі: сұ рақ -жауап, іздендіру
Сабақ тың кө рнекілігі: плакат, дидактикалық материалдар т.б.
Халық тық педагогика Дос жылатып айтады,
элементтерін қ олдану: Дұ шпан кү лдіріп айтады.
Пә наралық байланыс: Ә дебиет
Сабақ тың барысы:
а) Ұ йымдастыру кезең і:
Оқ ушылармен амандасу, тү гелдеу, щқ у қ ұ ралдарын тексеру, сыныптың тазалығ ына кө ң іл бө лу
ә) Ү й тапсырмасын пысық тау.
Ү йге берілген тапсырманы тексеремін.Оқ ушыларғ а бірнеше сұ рақ тар қ оямын.
1.Ә деби тіл дегеніміз не? 2.Мә тін дегеніміз не? Ә деби тіл қ аншағ а бө лінеді? т.б.
б) Жаң а сабақ ты тү сіндіру:
Сө з тү рлі бө лшектерден тұ рады.Сө з бө лшектерінің ө зіне тә н белгілі бір мағ ынасы жә не қ ызметі болады.Мысалы, жолдастық қ а деген сө з мынадай тө рт бө лшектен тұ рады: жол-дас-тық -қ а. Бірінші жол бө лшегі «салғ ан із» немесе «сапар» деген мағ ынаны білдірсе, оғ ан – дас қ осымшасы қ осылғ ан жолдас сө зі «серік» деген мағ ынаны беріп тұ р.Бұ л сө зге – тық қ осымшасы жалғ анып, адамдар арсындағ ы қ атынас мағ ынасын білдіретін сө з жасалғ ан.Соң ғ ы – қ а бө лшегі бұ л сө зге жаң а мағ ына ү степ тұ рғ ан жоқ, басқ а сө збен байланыстыру қ ызметін атқ арып тұ р.
Сө йтіп, сө здің тұ лғ асы деген ұ ғ ымғ а тү бір жә не қ осымша деп аталатын бө лшектер кіреді.Сө з жалғ ыз бір тү бірден де (мысалы, ү й, ә ке, бал а т.б.), қ осымшалы тү бірден де(мысалы, маң дай-ша, ө нер-паз, біл-ім т.б.), екі тү бірден де (мысалы, некен-саяқ, жақ сы-жаман, ақ қ у, Марқ акө л т.б.) қ ұ ралады.
Кітаппен жұ мыс: 66-жаттығ у. Сө здерді оқ ып, олардың қ ұ рамын ауызша ажыратың дар.
Ү лгі: кү зетшілік: кү зет – тү бір; оғ ан – ші жұ рнағ ы қ осылғ анда, кісі мағ ынасын білдіреді; - лік жұ рнағ ы қ осылғ анда, қ ызмет тү рін білдіреді.
68-жаттығ у Мақ ал-мә телдердегі қ осымшалардың тү рлерін ажыратың дар.
Ү лгі: Ел ағ асыз болмас: ағ а тү біріне жалғ анғ ан – сыз қ осымшасы – жұ рнақ..
1. Ел ағ асыз болмас,
Тон жағ асыз болмас.
2. Ақ ылды адам елге қ арайды,
Ақ ылсыз адам ө рге қ арайды.
3.Берекелі елдің бетін ешкім қ ақ пайды.
4.Жолдасын таппағ ан ер азады.
Білімді бекіту: Оқ ушылардың тү сінбеген сұ рақ тарына жауап беремін.Оқ ушыларғ а сұ рақ тар қ оямын. 1.Тү бір дегеніміз не? 2.Қ осымша дегеніміз не?
Білімді бағ алау: Оқ ушылардың белсенділігіне, ынтасына, сұ рақ қ а жауап бергеніне қ арай білімдері бағ аланады.
Ү йге тапсырма: 67-жаттығ у. Суретке қ арап, кү з кө рінісін бейнелеп жазың дар.Сө здерге қ осылғ ан қ осымшалардың астын сызың дар.
Сабақ тың тақ ырыбы: Ө згелік етіс
Сабақ тың мақ саты:
а) Оқ ушылардың ойын кең ейтіп, тілді байытатын мазмұ нды дакө ркем сө з ү лгілері мол мақ ал-мә телдер, нақ ыл сө здер ү йрету.
ә) Оқ ушылардың оқ улық пен жұ мыс істеу дағ дыларын жетілдіре отырып, логикалық ойын дамыту, оқ у материалына сын кө збен қ арап жолдасының кө мекке қ ашанда ә зір болу қ асиетіне, ұ ллтық дә стү рді қ астерлеуге ү йрету.
б) Оқ ушыларды сауаттылық қ а баулу
Сабақ тың тү рі: Аралас сабақ
Сабақ тың ә дісі: сұ рақ -жауап
Сабақ тың кө рнекілігі: плакат, кеспе қ ағ аздар
Халық тық педагогика Отыз тістен шық қ ан сө з,
элементтерін қ олдану: отыз рулы елге жайылады.
Пә наралық байланыс: ә дебиет, тарих
Сабақ тың барысы:
а) Ұ йымдастыру кезең і:
Оқ ушылармен амандасу, тү гелдеу, оқ у қ ұ ралдарын тексеру, сыныптың тазалығ ына назар
аудару. Оқ ушылардың зейінін сабақ қ а аудару.
ә) Ү й тапсырмасын пысық тау:
Ү йге берілген жаттығ уды тексеремін.Оқ ушыларғ а бірнеше сұ рақ тар қ оя отырып білімдерін бағ алаймын.
1.Етістік нені білдіреді?
2.Етістік тұ лғ асына қ арай нешеге бө лінеді?
3.Етістік қ ұ рамына қ арай нешеге бө лінеді?
4.Етістік мағ ынасына қ арай нешеге бө лінеді?
5.Сабақ ты етістік дегеніміз не?
6.Салт етістік дегеніміз не?
7.Етіс дегеніміз не?
8.Ө здік етіс дегеніміз не?
б) Жаң а сабақ ты тү сіндіру:
Ө згелік етіс қ имылдың, іс-ә рекеттің сө йлемдегі іс иесі, яғ ни субъектінің тікелей ө зі емес, екінші бір басқ а субъект, қ имылды орындаушы арқ ылы істелетінін білдіріп, белгілі бір жұ рнақ тар арқ ылы жасалады.Ол жұ рнақ тар мыналар:
1) –ғ ыз, -гіз, -қ ыз, -кіз: отыр-ғ ыз, жү р-гіз, айт-қ ыз, жет-кіз, жаз-ғ ыз, кө р-гіз;
2) – дыр, -дір, -тыр, -тір, -ыр, -ір: сал-дыр, сен-дір, ас-тыр, тік-тір, кет-ір, ас-ыр;
3) – т; жаса-т, сө йле-т т.б.
Демек, ө згелік етісті сө йлемде қ имылды, іс-ә рекетті іске асырушы екі субъект болады: бірі – сол қ имылды орындатушы, екіншісі – қ имылды тікелей орындаушы.Мсыалы, Ол баласына ө лең айтқ қ ызды.Ү й иесі бізге малды кү зеттірдіСен жұ ртты сө йлетпедің деген сө йлемдегі айту, кү зету, сө йлеу қ имылдарын істеуші – ол, ү й иесі, сен. Бірақ бұ лар ө здері тікелей істеп отырғ ан жоқ, қ имыл, іс-ә рекетті екінші біреу арқ ылы, яғ ни баласы, біз, жұ рт арқ ылы істеп отыр.
Кейде бір тү бірге ө згелік етістің бірнеше жұ рнағ ы бірінен кейін бірі жалғ ана береді: сө й-лет-кіз-бе-ді, қ аз-ды-т-қ ыз-ды, оқ ы-т-тыр-мады т.б.
Жаттығ умен жұ мыс: 241-жаттығ у. Берілген сө здерден қ ажетті жұ рнақ арқ ылы ө згелік етіс жасап жазың дар.
Ү лгі: кө бей-т-тір,...
Кө бей.Ойлан.Оқ ы.Ө сір.Жуын.Айқ айла.Ал.Ө шір.Қ ұ тқ ар.Жина.Жап.Тү сір.Сын.Кү й.Ө т.Ақ та.Апар.Ә кел.Жет.Кү л.Бас.Ойна.Жаз.Айт.
Білімді бекіту: Оқ ушылардың тү сінбеген сұ рақ тарына жауап беремін.Ө здеріне бірнеше сұ рақ тар қ оямын.
Білімді бағ алау: Оқ ушылардың ынтасына қ арай білімдері бағ аланады.
Ү йге тапсырма: 242-жаттығ у. Сө йлемдерің қ ұ рамынан ө згелік етісті теріп алып, олардың тү бірі мен жұ рнақ тарын дефис арқ ылы ажыратып жазың дар.
Ү лгі: тарт-тыр-ып,...
6 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақ тың тақ ырыбы: Ортақ етіс
Сабақ тың мақ саты:
а) Оқ ушылардың шығ армашылық пен жұ мыс істеуіне ық пал ету.Ойлау шеберлігін, сө йлеу мә дениетін арттыру.
ә)Сө йлеу тілін, сө з мағ ынасын тү сініп, шапшаң ой қ орыта алуғ а, кө ркем, ұ қ ыпты жаза білуге дағ дыландыру.
Сабақ тың тү рі: Дә стү рлі сабақ
Сабақ тың ә дісі: Баяндау
Сабақ тың кө рнекілігі: тү сінігі қ иын сө здерді тақ тағ а жазамын Халық тық педагогика
элементтерін қ лдану:
Пә наралық байланыс: ә дебиет
Сабақ тың барысы:
а) Ұ йымдастыру кезең і:
Оқ ушылармен амандасу, тү гелдеу, оқ у қ ұ ралдарын тексеру, сыныптың тазалығ ына кө ң іл бө лу, сабақ қ а назарын аудару.
ә) Ү й тапсырмасын пысық тау:
Ү йге берілген жаттығ уды тексеремін.Оқ ушыларғ а бірнеше сұ рақ тар қ оя отырып білімдерін бағ алаймын.
1.Етістік нені білдіреді?
2.Етістік тұ лғ асына қ арай нешеге бө лінеді?
3.Етістік қ ұ рамына қ арай нешеге бө лінеді?
4.Етістік мағ ынасына қ арай нешеге бө лінеді?
5.Сабақ ты етістік дегеніміз не?
6.Салт етістік дегеніміз не?
7.Етіс дегеніміз не?
8.Ө здік етіс дегеніміз не?
9.Ө згелік етіс дегеніміз не?
10.Ырық сыз етіс дегеніміз не?
б) Жаң а сабақ ты тү сіндіру.
Қ имыл, іс-ә рекеттің орындаушысы біреу емес, бірнешеу болып, -ыс, -іс, -с жұ рнақ тары арқ ылы жасалатын етістің тү рі ортақ етіс деп аталады.Мысалы, Омар мен Оспан хат жаз-ыс-ты.Қ ыз бен жігіт сө йле-с-ті.Ол бізге ү й сал-ыс-ты деген сө йлемдердегі жазу, сө йлеу, салу қ имылдары бір ғ ана субъект(іс иесі) тарапынан емес, бірнеше орындаушы (Омар мен Оспан, қ ыз бен жігіт, ол мен біз) арқ ылы іске астынын кө рсетеді.
Ырық сыз етіс пен ө здік етіс жұ рнақ тары сабақ ты етістікке жалғ анып, оны салт етістікке айналдырады: ә ң гімені айтты-ә ң гіме айтылды, сө зді сө йледі-сө з сө йленді, қ олын жуды-қ ол жуылды т.б. Ө згелік етіс жұ рнағ ы салт етістікке жалғ анса, салт етістікті сабақ ты етістікке айналдырады: шам сө нді-шамды сө ндірді, оқ ушы орындық ты отырды-оқ ушыны орындық қ а отырғ ызды, хат жеткізілді-хатты жеткізді т.б.Ал ортақ етіс жұ рнағ ында ондай қ ызмет жоқ (хат) жазысты -сабақ ты етістік, сө йлесті -салт етістік.
Етіс жұ рнақ тары кейде бірінің ү стіне бірі қ абаттасып та жалғ ана береді: сө йле-с-іл-ді, жү р-гіз-дір-іл-ді, айт-ыс-тыр-ды т.б.
Кітаппен жұ мыс: 248-жаттығ у. Сө йлемдерден ортақ етісті тауып, қ алай жасалып тұ рғ анын байқ аң дар.Оларғ а тұ лғ алық талдау жасаң дар.
Ү лгі: Ортақ етіс – дуылдасып. Тү бірі – дуыл, -да – бұ йрық рай тудыратын жұ рнақ, -с – ортақ етіс жасайтын жұ рнақ, -ып – кө семшенің жұ рнағ ы.
Жаттығ умен жұ мыс: 247-жаттығ у. Берілген етістіктерге жұ рнақ жалғ ап, ортақ етіс жасаң дар.Тү бір мен қ осымшаның арасын дефис арқ ылы ажыратып жазың дар.
Ү лгі: айт-ыс-ты,...
Білімді бағ алау: Оқ ушылардың белсенділігіне қ арай білімдерін бағ алаймын.
Білімді бекіту: Оқ ушылардың тү сінбеген сұ рақ тарына жауап беремін.
Ү йге тапсырма: 249-жаттығ у. Сө йлемдерді кө шіріп жазың дар.Қ ұ рамындағ ы етістерді тү рлеріне қ арай ажыратып, тұ лғ алық талдау жасаң дар.
Сабақ тың тақ ырыбы: Есімшенің жасалуы мен тү рлері
Сабақ тың мақ саты:
а) Есімше, оның жасалу тү рлері, ерекшеліктері, сө йлмдегі қ ызметі туралы тү сінік беру;
ә) Оқ ушы бойында адамгершілік қ асиеттерін қ алыптастыра отырып, танымдық белсенділігін артыру;
б) Сауттылық қ а баулу, алғ ан білімінегізінде ойлау қ абілетін дамытып, шығ армашылық қ абілетін дамыту;
Сабақ тың тү рі: Аралас сабақ
Сабақ тың ә дісі: сұ рақ -жауап, тіл дамыту ә дістері
Сабқ тың кө рнекілігі: плакат, кеспе қ ағ аздар
|
|