Иондағыш сәулелерден қорғану шаралары.

Ө ндірісте иондағ ыш кө здерін пайдаланып, жұ мыс жү ргізген кездерде қ ауіпсіз жасау жағ дайларды жасау ү шін ә ртү рлі қ орғ ану шараларды қ олданылу керек

1. Ара қ ашық пен қ орғ ану. Бұ л қ орғ ану ә дісі сә уле кө здерін адам организімінен келгенше алыс ұ стауғ а негізделген, дозасы аз сә улелерден қ орғ ану ү шін қ олданылыды. Ара қ ашық ү лкейген сайын сә уленін дозасы кемиді.

2. Уақ ытпен қ орғ ану. Бұ л ә дістің мақ саты адамның радиациялық ортада болу уақ ытын шектеу, сө йтіп организмнің алғ ан дозасын белгіленген нормадан асырмау.

3. Экранмен қ орғ ану. Бұ л ә діс радиациясы ү лкен сә улелерден қ орғ ану ү шін қ олданылады. Ол заттарда сә уленің ә лсіреу заң ына енгізелген. Сә улелерді экрандау мағ насы – экран оғ ан тү скен сә улені бойына сініреді немесе кейін шағ ылыстырады. Экрандар конструкциясы жағ ынан ә ртү рлі болады: тұ рақ ты, жылжымалы, жиылмалы тағ ы басқ а. Экранның материалы мен қ алындығ і сә уленің тү рі, энергиясы жә не ә лсіреу есесі арқ ылы анық талады.

Альфа сә улені экрандау қ иынғ а соқ пайды. Киім, қ ағ аз, жұ қ а қ аң ылтыр, ауаның бірнеше сантиметр қ абаты α – сә улесінен толық қ орғ ай алады.

Бета сә улені экрандау да онша қ иын емес. Ол ү шін онша қ алын емес алюминий, плексиглас, қ орғ асын, чугун тағ ы басқ а заттарды пайдалануғ а болады.

Гамма, рентген, нейтрон сә улелерінен экрандау қ иындау болады, ұ йткені оның ішке кіру қ абылеті ө те зор. Бұ л сә улелерден қ орғ ану ү шін қ алың қ абатты қ орғ асын, вольфрам, су, болат, чугун, бетон тағ ы басқ а заттарды қ олдану керек.

4. Бө лмелерді дұ рыс жоспарлау. Сә улелермен жұ мыс жү ргізетін бө лмелерді басқ а бө лмелерден оң ашалап, оларды ү йдің бір жерінде шоғ ырландыру керек. Бө лмелердің орналастыру реті жү ргізілетін жұ мыстардың ерекшелігімен байланысты болады жә не олардың кө п зонағ а жоспарлануын қ олданғ ан жө н.

5. Бө лмелерді арнайы жабдық тау. Бө лмелердің қ абырғ асы, едені, тө бесі радиоактивті заттар жиналмау ү шін жарық, тесік болмай тептегіс болу керек. Сә уле кездерімен жұ мыс істейтін бө лмелерде зақ ымдану қ ауіптін азайту ү шін арнайы қ ұ ралдар мен аспаптар орнатылады, мә селен, ауа сору шкафтары, қ орғ аныш камералары, бокстар, кожухтар, дистанциялық ұ стағ ыштар, перископтар т.б.

6. Механикалық вентиляцияны ортану. Бө лмеде сорып-ү рлегіш вентиляция болу керек, ол ауа алмасуы 3 еседен кем болмалуы қ амтамасыз ө ткен жө н. Вентиляция ауасының ағ ынын таза бө лмелерден ластанғ ан бө лмелер жағ ына бағ ыттау жә не оның кейін қ арай ағ ысын болдырмау керек. Сорылғ ан ауаны атмосферағ а шығ ару алдында зиянды қ оспаларынаң тазалау керек.

7. Радиоактивті заттарды дұ рыс сақ тау. Бұ л заттар арнайы қ оймаларда сақ талынады. Олар басқ а ү йлерден алыс, жердің астында болғ ан жө н. Қ оймалардың қ абырғ асы, тө бесі, есігі сә уле ө тпейтіндей болып жасалынады. Сә уле кө здері арнайы сейфтерде қ ойылып, контейнерге салынып, тасымалданады.

Радиоактивті заттарды қ абылдауда, сақ тауда, босатуда мұ қ ият есеп болу керек. Оларды пайдалануғ а босату акт бойынша орындалады, жоғ алту деген мү лде болмау керек, ол ү шін жауапқ а тартылады.

8. Дезактивация жү ргізу. Дезактивация деп бө лмелерді, қ ұ рал-саймандарды, киімдерді тағ ы басқ а бұ йымдарды радиоактивті заттардан тазартуды айтады. Бө лмені кү н сайын сумен жуып, айына бір рет толық жиыстырып отыру керек. Дезактивацияның бірнеше ә дістері болады: сумен, механикалық, физикалық, химиялық тағ ы басқ а ә дістер.

9. Сә улелерлің кө здерімен істелінетін жұ мыстарды механикалау жә не автоматтау, бұ л жұ мыстарды алыстан басқ ару.

10. Радиоактивті заттарды онашалау. Бұ л заттарды герметикалық ыдыстарда сақ тау керек. Ол ү шін пробирка, ампула, колба, пенал, контейнер тағ ы басқ а сауыттар колданылады.

11. Дербес қ орғ ану қ ұ ралдарын қ олдану. Бұ л қ ұ ралдары пайдалану қ осымша қ орғ ану шара болып есептеледі. Олар тыныс органдарын, кө зді, терін қ орғ ау ү шін пайдаланылады, α – сә улесінен толық қ орғ ап, β – сә лесінен жартылай қ орғ ай алады.

Тыныс органдарын қ орғ айтын аспаптар: противогаз, респиратор, пневмокостюм, пневмошлем, пневмомаска тағ ы басқ алар. Кө зді қ орғ айды – арнайы ә йнегі бар жабық кө зілдіріктер. Денені (теріні) қ орғ ау ү шін халат, комбинезон, бас киім, қ олғ ап, етік, алжапқ ыш, шалбар, бә тенке, галош тағ ы басқ а бұ йымдар қ олданылады.

12. Гигиена ережелерін сақ тау. Шылым шегу жә не тамақ тану алдында қ олды жуу; жұ мыстан кейін шомылу; қ олды, бетті арнайы крем, паста басқ а заттармен майлау; жұ мыс орнында шылым шегіп, тамақ жемеу; физкультурамен шұ ғ ылдану, сауық тыру процедураларын алу тағ ы басқ а шараларды қ олдану.

13. Адам организмінің жә не айналадағ ы ортаның радиациялық дозасын бақ ылап отыру.

14. Жұ мыскерлердің енбек, демалыс жә не тамақ тану режимін дұ рыс ұ йымдастыру.

15. Ә рдайым медициналық бақ ылау жү ргізу. Ең бек қ орғ ау жө нінде нұ сқ аулар мен жү ргізіп отыру.