Ренальды жедел бүйрек зақымдалуы

Емі кө п жағ дайда ЖБЗ шақ ырғ ан аурудың тү ріне байланысты, сондық тан ЖБЗ терапиясы негізгі ауруды емдеуге бағ ытталғ ан іс-шаралардан тұ рады.

Гломерулонефрит жә не васкулит. Жү йелі аурулар немесе тамырлық жә не шумақ тық патология фонында дамығ ан ЖБЗ, зақ ымдалу себебінің дифференциалды диагностикасын талап етеді. Біріншілік жә не екіншілік ГН спецификалық емі тек бү йрек биопсиясы жә не бірқ атар зертханалық тесттер нә тижесі негізінде жү ргізіледі. Бұ л аурулардың емін толық талқ ылау осы ә дістемелік нұ сқ аудың мақ сатына кірмейді. Емінде глюкокортикоидтарды жә не/немесе циклофосфомидті, жә не басқ а да иммуносупрессивті препараттарды (микофенолаттар, ритуксимаб т.б.) қ олданады. Кейбір жағ дайларда плазмаферез қ ажет болуы мү мкін (мысалы, Гудпасчер синдромында).

Клиникалық гломерулонефритпен ұ қ сас, бірақ қ абынулық ауруларғ а жатпайтын, ТМА (ТТП, ГУС) сияқ ты аурулар, олардың АФС қ осарлануы, қ атерлі АГ емнің басқ а да шұ ғ ыл ә дістерін талап етеді (антигипертензивті терапия, антикоагулянттар, жаң а мұ здатылғ ан плазманы қ ұ ю т.б.). Бү йректің ә р тү рлі шумақ тық жә не тамырлық ауруларын емдеу ә дістері нефрология нұ сқ аулық тарында толық берілген.

Жедел интерстициальді нефрит. Егер ЖИН дамуына себеп болғ ан препарат анық талса – оны тоқ тату емнің бірінші міндетті кезең і. Бактериальды этиологиялық факторларды сә йкес антибиотиктермен жою қ ажет. Егер бү йрек қ ызметінің зақ ымдалуы айқ ын болмаса, басқ а терапиялық шараларды жү ргізу міндетті емес. Ал егерде қ ызметінің бұ зылуы 1 аптағ а дейін созылса немесе ол ауыр болса, қ ысқ а уақ ытқ а преднизолонның жоғ ары мө лшерін (60 мг/тә у 3-4 аптағ а дейін) тағ айындау бү йрек қ ызметін қ алпына келтіру ү рдісін жылдамдатады. Преднизолонды тағ айындамас бұ рын бү йрек биопсиясы арқ ылы диагнозды дә лелдеу ө те маң ызды.

Жедел тубулярлы некроз. ЖБЗ преренальды себептерін жоюғ а бағ ытталғ ан емнің тиімсіздігінен ишемиялық немесе токсикалық ЖТН дамиды.Соң ғ ы жылдары ЖТН патогенезін анық тау ү шін бірқ атар зерттеулер жү ргізілгеніне қ арамастан, осы уақ ытқ а дейін бұ л жағ дайдың арнайы емі жоқ. ЖТН кезінде ертеректе сенім артқ ан кейбір препараттардан бас тарту қ ажет. Фуросемид жә не басқ а да ілмектік зә р айдағ ыш дә рілер жиі олигуриялық ЖБЗ олигуриялық емес тү ріне ауыстыру ү шін тағ айындалады. Олигурялық емес тү рге ауыстыру адекватты энтеральді қ оректенуді жү ргізуді, инфузионды емді тағ айындауды жең ілдетеді. Бірақ тә жірибеде зә р айдағ ыш заттар ЖТН болжамын жақ сартпайды жә не БАТ (ГД, ГДФ, ПВВГФ жә не т.б.) қ ажеттілікті тө мендетпейді. Керсінше, зә р айдағ ыш заттардың жоғ ары мө лшерлері ЖТН кезінде теріс ә сер етуі мү мкін. Кө леммен жү ктеме тү суден басқ а жағ дайлардың барлығ ында диуретиктерді ЖБЗ емі мен алдын-алуында қ олдану ұ сынылмайды. Сонымен қ атар ЖТН кезінде допаминнің бү йректік мө лшерін қ олданудан бас тарту керек. Допамин — бұ л селективті бү йректік вазодилятатор. Ол зә р тү зілу мен натрийурезді кү шейтеді. Бү йректік селективті мө лшері минутына 1-3 мг/кг қ ұ райды. ЖТН кезінде допаминнің бү йректік мө лшерін тағ айындаудың тиімділіген дә лелдейтін мә ліметтер жоқ. Сонымен қ атар, бірнеше зерттеулерде оның зиянды ә серлері анық талғ ан. Допамин аритмия мен тостағ аншалардың ишемиясын шақ ыруы мү мкін. Сондық тан қ анайналымды тұ рақ ты ұ стап тұ руда қ ажеті болмаса, ЖБЗ кезінде допаминді тағ айындау қ ажет емес.

ЖТН кезінде потенциалды нефротоксикалық препараттарды қ олданудан бас тарту керек, себебі олар бү йректің тұ рақ ты зақ ымдалуына алып келеді.

KDIGO (2012) аминогликозидтерді қ олдануды ұ сынбайды, тек қ ана нефротоксикалық ә сері азырақ препараттар қ ол жетімсіз болғ ан жағ дайларда ғ ана қ олдануғ а болады. Бү йрек қ ызметі қ алыпты науқ астардың ө зіне аминогликозидтердің тә уліктік мө лшерін бірнешеге бө лмей бір реттік енгізу керек, ал бірнеше мө лшерді енгізу қ ажет болса - қ ан сарысуында концентрациясын бақ ылап отыру керек. Сонымен қ атар амфотерицинді тағ айындауғ а да ерекше кө ң іл бө лінеді. Жү йелік микоздарды емдегенде амфотерицин В емес азольді саң ырауқ ұ лақ тарғ а қ арсы препараттарды қ олдану ұ сынылады. Ал амфотерицин В тағ айындалғ ан жағ дайда стандартты формасын емес липидті комплекс тү рінде қ олдану керек. БЖЗ алдын-алу ү шін контраст-индуцирленген ЖБЗ (КИ-БЖЗ) даму қ аупі бар науқ астардан басқ аларғ а N-ацетилцистеинді (N-АЦ) тағ айындамағ ан жө н. БЖЗ кезінде сонымен қ атар СЕҚ Қ П (стероидты емес қ абынуғ а қ арсы препараттар), ААФи, кальцинейрин ингибиторларын тағ айындамау керек. Антибиотиктердің мө лшері бү йрек қ ызметінің тө мендеу дә режесін ескеріп тағ айындалады. ЖТН кезінде артық кө леммен кү ш тү сіруді болдырмау керек. Ө те ауыр жағ дайдағ ы науқ астарғ а қ анша кө лемде сұ йық тық енгізу қ ажет екені белгісіз, бірақ енгізу қ ажет, ә сіресе ЖТН ерте сатысында, енгізілетін ерітінділер қ ұ рамында калий болмауы керек. Негізінде кристаллоидтардың изотоникалық ерітінділері қ олданылады. Қ антамырлық шок дамығ ан науқ астарда ерітінділермен қ атар вазопрессорлар енгізу ұ сынылады. Оксигенация жә не гемодинамика кө рсеткіштерін ұ стап тұ ру протоколдарғ а сай жү ргізіледі. Критикалық жағ дайдағ ы науқ астарда қ ан сарысуындағ ы глюкозаның мақ саттық дең гейін 6, 1-8, 3 ммоль/л дең гейінде ұ стау ұ сынылады, осы дең гейден жоғ арылағ ан жағ дайда инсулинотерапия қ олданылады.

Науқ асты жеткілікті мө лшердегі калориямен қ амтамасыз ету – БЖЗ еміндегі бірден-бір маң ызды аспектілердің бірі. БЖЗ – ақ уыздардың ыдырауы кү шеюімен жү ретін гиперкатаболикалық жағ дай. БЖЗ ә сіресе сепсиспен бірге жү рсе, операциядан кейінгі кезең де немесе кө пмү шелік жетіспеушілік синдромы фонында дамыса азоттық баланс кү рт оң болады. Теріс азоттық баланс дамуына ә сер ететін бү йректік факторларғ а уремия, ацидоз, ПТГ аномалиялары, ақ уыздардың тағ аммен жеткіліксіз тү суі жә не ақ уыздарды жоғ алту жатады. Ө те ауыр жағ дайдағ ы науқ астарды қ олдаушы энтеральді тамақ тандыру нутритивті статусының жақ саруымен, инфекциялар, сепсис даму жиілігі азаюымен жә не ө міршең діктің жоғ арырақ болуымен бірге жү реді. Сонымен, энтеральді тамақ тандыру жақ сырақ, бірақ ол барлық кезде мү мкін бола бермейді. Парентеральді қ оректендіру даулы сұ рақ болып қ алуда. Бірақ рандомизирленген зерттеулер кө рсеткендей, ақ уыз дене салмағ ының киллограмына есептегенде 1, 5 г аз тү скен жағ дайда парентеральді қ оректендіруді ерте тағ айындаудың маң ызы жоқ, бірақ 2-3 апталық аштық тан кейін оны тағ айындағ ан жө н. KDIGO (2012) ұ сыныстары бойынша БАТ болдырмау немесе басталу уақ ытын кешеулету мақ сатында ақ уызды шектемеу керек. БАТ қ ажет етпейтін жә не гиперкатаболизм белгілері жоқ науқ астарғ а ұ сынылатын ақ уыз мө лшері 0, 8-1, 0 г/кг/тә у, БАТ қ абылдайтын науқ астарғ а 1, 0-1, 5 г/кг/тә у жә не БАТ ұ зартылғ ан ә дістерін қ абылдайтын науқ астарғ а максимальді 1, 7 г/кг/тә у ақ уыз мө лшері ү сынылады. Гиперкатаболизмі бар науқ астарғ а диализді ем басталуын жақ ындатауына қ арамастан ақ уызды жоғ арғ ы мө лшерде (3, 0 кг/тә у дейін) қ олдану ұ сынылады. (Р.Шрайер, 2009).

БЖЗ кез-келген сатысында жалпы тү сетін калория дең гейі 20-30 ккал/кг/тә у болуын қ амтамассыз ету керек.

БЖЗ алдын-алуында, сонымен қ атар емінде кейбір препараттардың тиімсіздігі дә лелденген (фенолдопам, жү рекшелік натрийуретикалық пептид, рекомбинантты адамның пептиді, рекомбинантты адамның инсулинтә різді ө су факторы-1) (KDIGO (2012). Нә рестелерде теофиллинді қ олдану: ауыр перинатальді асфиксия жағ дайында жә не БЖЗ дамуының жоғ арғ ы қ аупі болғ анда бір реттік енгізу ұ сынылады.