Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Биремнәр. 1. Синонимнарны табыгыз, төрләрен билгеләгез.






1. Синонимнарны табыгыз, тө рлә рен билгелә гез.

1) Еллар ү тә р, Бө ек чорлар, Гасырлар ү тә р. (Х. Туфан) 2) Ә Мө рти агай шактый коры кеше ул, һ ич юктан кыздырып, тиргә п ташларга да кү п алмый иде. (Ә. Еники) 3) Алтын иркем, азат тормышым, Кая очтың киек кош булып? Ник очмады соң гы сулышым, Шунда бергә сиң а кушылып? Белдем микә н ирек кадерен Хө р чагында, дуслар, элек мин? Татып авыр коллык җ ә берен Инде белдем тә мен ирекнең! (М. Җ ә лил) 4) Ә нә ул «нарасый бала» дигә не Зә йния ү зе булган, бу җ ыры ә ниемнең аның белә н, иң кадерле, бердә нбере белә н ү лем тү шә гендә бә хиллә шү, иң соң гы сү злә ре булган икә н бит. (Г. Бә широв) 5) Сү з, ниһ аять, исемле, дә рә җ ә ле, олы яшьтә ге кеше турында бара. (Ә. Еники) 6) Таш ө стендә таш калмады, агач затыннан агач калмады, куаклар калмады: һ ә ммә се янды, кө йде, кара кү мергә ә йлә нде. (Г. Бә широв)

 

2. Тү бә ндә бирелгә н мә гънә дә ш сү злә р һ ә рвакытта бер-берсен алыштыра алалармы?

1) Башына килгә н бө тен уй-хыялы сибелде, таралды, фикер җ еп очы кулыннан ычкынды. (М. Хә бибуллин) 2) Бө гелмә слек, иелмә слек итеп Кү тә рдем мин тагын башымны. (Х. Туфан) 3) Аң лыйсызмы, кү з алдыгызга китерә аласызмы – гү я бу зураеп ачылган сың ар кү здә ге ө нсез карашта, бер адә м затына гына тү гел, бө тен җ ан иясенә хас ниндидер менә ү зе эшлә гә н могҗ изага таң калу һ ә м шуң а чиксез куану, шуның белә н ә йтеп бетергесез горурлану ап-ачык чагылып тора иде: ул тапкан бит бу баланы! (Ә. Еники) 4) Бу безнең дала фронты, Җ ә елә яшел болын. Сугышны бар дип тә белми, Ялгызы уйный колын. Нә къ сабый тө сле яраттым Кө зне бер тугайны мин, Шунда бит кү ргә н идем лә, Дусларым, ул тайны мин. (С. Хә ким) 5) Ә йтерсең ак кү бә лә ккә охшаганга кү рә дә аң ардан чә чә клә р дө ньясына хас табигый садә лек, назлы-нә фис сө йкемлелек аң кып тора иде. (Ә. Еники) 6) Илһ ам качты – кызу кө н…җ анга эссе! Ә ллә тә муг бү ген ү к сыный хисне? (Р. Гаташ) 7) Берничә сә гать ү тү белә н, минем иртә нге горурлы шатлыгым эштә н чыгып аруга, хә лдә н таюга алмашынды. (Г. Ибраһ имов)

 

3. Ә леге синонимик рә тлә рне дә вам итегез, мә гънә лә рен аң латыгыз, доминанта сү зне билгелә гез, аң а хас ү злеклә рне атагыз.

Кү ренекле, шө һ рә тле…; ачулану, кычкырыну…; кө нче, хө сетле…; таза, юан…; яратмау, ө нә мә ү …

 

4. Синонимик рә тлә рне дә вам итегез, доминанта сү зне билгелә гез, телдә ге активлыкларын кү рсә тегез.

Ашамлык, …; кө нче, …; кү ренекле, …; заман, …; кебек, …; туң у, …; борчылу, ….

 

5. Бирелгә н синонимик рә ттә ге сү злә рдә билге дә рә җ ә сен ачыклагыз, кайсы очракта аз, яисә кү п табылуын кү рсә тегез, тө рле стилистик мә гънә дә н азат булган доминанта сү зне табыгыз.

Эрелә нү, масаю, тә кә бберлә нү, кабару, кә прә ю, борын кү тә рү, кукыраю, тү ш киерү, һ авалану, мин-минлә нү, кыдрачлану;

Михнә т чигү, нужа кү рү, газаплану, җ ә фа чигү, изалану;

Коры куык, бушбугаз, шапырык, лыгырдык, җ илкуар, шалапай, сү з тегермә не, чү бек чә йнә ү че;

Яң аклау, чабаклау, яң агына менеп тө шү, яң агыннан ут чыгару, яң агына чамалау, яң агына салып җ ибә рү.

 

6. Тө зелешлә ре ягыннан бер тамырга һ ә м тө рле тамырга караган синонимнарга мисаллар китерегез, функциялә рен ачыклагыз.

 

7. Мисаллардан тел һ ә м контекстуаль синонимнарны аерыгыз, аларның синонимлашуы нинди мә гънә ви җ ирлеккә нигезлә нү ен аң латыгыз.

1) Бу серлә р аны кайчак шатландыра, сө ендерә, канатландыра, ә кайчак куркыта иде. (Г. Ә псә лә мов) 2) Бу дө ньяда мин, иң беренче чиратта, ү земнең беренче мө галлимемә, укытучыма рә хмә тлемен (Ч. Айтматов) 3) Ә мма бу юлы тү здем, тешлә ремне кыстым, лә кин тавыш-гауга куптармадым, талашмадым, ә рлә шмә дем (Ф. Латыйфи) 4) Аларның ө йлә рендә бернинди нур ә сә ре калмаган, шундый пычрак, ә шә ке, шакшы. (С. Шә мси). 5) Мин киттем, сыпырдым, диде дә, ул ө йдә н чыгып китте. (Г.Исхакый) 6) Инде Гө лшаһ идә шуны да аң ламый икә н, хатын-кыз горурлыгы, нә фрә т, кимсенү, гарьлә нү, җ ан бизү, ү ч кайтару, һ ә м бү тә н шуның ише тойгылар аны ү згә ртергә тиеш иде лә баса (Г. Ә псә лә мов). 7) Ә Асия бер кө йгә икенчесен, ө ченчесен ялгап һ аман уйный бирде, гү я ул музыка теле белә н ү зенең эч серлә рен, сагынуларын сө йли иде (Г. Ә псә лә мов)

Ө й эше: Татар теленең аң латмалы сү злеге н һ ә м Синонимнар сү злеге н файдаланып, бирелгә н сү злә рнең синонимик рә тен тутырып, ә леге таблицага урнаштырыгыз: кү зә тү, басынкы, кү ркә м.

Сү злә р Лексик мә гънә лә ре Синоним тө ре Аермалы билгелә ре
кулланылыш даирә се эмоц.-экспресс.
         

Сораулар:

1. Синоним сү злә р дип нинди сү злә рне атыйлар, синонимнарның нинди тө рлә рен белә сез?

2. Тел синонимнарының контекстуаль тө рдә н аермасы нә рсә дә?

3. Тел синонимнарының һ ә рбер тө ренә аң латма бирегез.

4. Синонимик оя (рә т) нә рсә ул? Доминанта сү згә хас ү зенчә леклә рне атагыз.

5. Тө зелешлә ре ягыннан синонимнарны нинди тө рлә ргә бү лә лә р? Аларның функциялә рен атагыз.

 

 

ТАТАР ТЕЛЕ ЛЕКСИКАСЫНЫҢ ГЕНЕТИК КАТЛАМНАРЫ

Ә дә бият:






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.