Ымаларды штангасыз сорапты қондырғылармен пайдалану

13.1. Штангасыз сораптардың классификациясы

Штангасыз сораптар бір-бірімен тікелей байланысқ ан ұ ң ғ ыма сорабынан жә не сораптың ұ ң ғ ыма жетегінен тұ рады. Сорап жетегіне энергия кабель арқ ылы (электржетекте) жә не қ ұ быр арқ ылы (гидро жә не пневможетекте) беріледі. Жетек жә не сорап арасындағ ы ұ зын механикалық байланыстың болмауына байланысты, штангасыз сораптар штангалы сораптарғ а қ арағ анда едә уір ү лкен қ уатқ а ие болады.

Мұ ндай сораптарғ а негізінен электржетекті ұ ң ғ ымалы ортадан тепкіш сораптары жатады.

Қ азіргі уақ ытта штангасыз сораптардың 10-ғ а жуық тү рі кең қ олданылуда немесе ө ндірістік сынақ тан ө туде. Олардың ішіндегі негізгілері: ортадан тепкіш, винтті жә не поршенді (диафрагмалық) сораптар.

Мұ най ө ндіруші кә сіпорындар ұ ң ғ ымадан ү лкен мө лшерде сұ йық ты ө ндіру ү шін тиімді сораптар қ ажет етуде. Ү лкен беріліс ү шін, қ алақ шамен жабдық талғ ан сораптар қ олайлы. Қ алақ шалы сораптардан жұ мыс дө ң гелектерінің ортадан тепкіш тү ріндегі сораптар тарау алды, себебі олар белгілі сұ йық берілісінде ү лкен ағ ынғ а ие болады, сонымен қ атар пайдалы ә сер коэффициенті жеткілікті жә не сенімді жұ мыс істейді.

13.2. Электржетекті батырмалы ортадан тепкіш сорапты қ ондырғ ылар

Ұ ң ғ ымалы ортадан тепкіш сорапты қ ондырғ ылары 146 жә не 168 мм шегендеуші қ ұ бырлары ү шін, екі габаритті батырылғ ан агрегаттар қ олданылады [8].

Ә р қ ондырғ ыда ө зінің шифры болады, мысалы УЭЦН5А-500-800, мұ ндағ ы 5А – сорапты қ ондырғ ы тү сірілетін шегендеуші тізбектердің ең кіші мү мкін ішкі диаметрін білдіреді, сә йкесті 5 саны – 122 мм, 5А – 140 мм, 6 – 144 мм, 6А – 148 мм, 500 – сораптың номинальды берілісі (м³/тә у), 800 − сорап ағ ыны (м).

Ұ ң ғ ымалы ортадан тепкіш сорап қ ондырғ ылары қ арапайым жә не тозуғ а, сонымен қ атар коррозияғ а тө зімді болуы мү мкін. Сораптың диаметрі жә не тү йіндер қ ұ рамы негізінен барлық сораптар ү шін бірдей.

Ұ ң ғ ымалы ортадан тепкіш сораптар қ арапайым орындалғ ан дайындамасы ұ ң ғ ымадан қ ұ рамында 99% дейінгі су бар сұ йық ты ө ндіруге арналғ ан, ө ндірілетін сұ йық та механикалық қ оспалар жә не кү кіртсутек 0, 01мас% кө п болмау керек. Зауыт – дайындаушылардың техникалық шарттары бойынша сорап қ абылдауында еркін газ мө лшері 25 % − дан жоғ ары болмау керек.

Ортадан тепкіш сораптың жұ мыс бө лшегі жұ мыс дө ң гелегінен жә не бағ ыттағ ыш аппараттан тұ ратын саты болып келеді. Дө ң гелек жә не аппарат шойыннан жасалынғ ан. Жұ мыс дө ң гелегі тө менгі жә не жоғ арғ ы бө ліктерінде текстолитті тірек сақ ина болады.

Білікке тү сетін осьтік кү шті гидродинамикалық табан қ абылдайды. Білік радиалды сырғ анау подшипнигінде орналасады. Сораптың, ротордың барлық жиынтығ ы қ орапқ а орнатылғ ан жә не жоғ арғ ы жағ ынан подшипник корпусымен қ ысылғ ан, ал тө меннен – қ абылдау торы орналасқ ан табанмен жабдық талғ ан.

Ү лкен ағ ынды ұ ң ғ ымалы ортадан тепкіш сораптарды жасау ү шін сорапта кө птеген сатылар орналастыруғ а тура келеді (400-ге дейін). Сонда олар бір қ орапқ а орналаса алмайды, себебі мұ ндай сораптардың ұ зындығ ы (15-20 м) тасымалдауды, ұ ң ғ ымада қ ұ растыру жә не қ орапты дайындауды қ иындатады. Ү лкен ағ ынды сораптар бірнеше секциялардан тұ рады. Ә р секцияның ұ зындығ ы 5, 5м-ден ү лкен емес. Секциялардың қ ораптық бө лшектері бір-бірімен болтпен флянец арқ ылы байланысады, ал біліктері – шлицті муфтамен. Ә р бір секцияда біліктің жоғ арғ ы остік тірегі, білік, біліктің радиальды тірегі жә не саты болады. Табан жә не қ абылдау торы тек тө менгі секцияда ғ ана болады да, ұ стау басы тек жоғ арғ ы секцияда болады.

Ортадан тепкіш сораптың жетегі ретінде қ ызмет атқ аратын батырмалы электр қ озғ алтқ ыш – асинхронды, қ ысқ а тұ йық талғ ан роторлы, май толтырылғ ан. Тоқ тың 50 Гц жиілігінде олардың біліктерінің синхронды айналу жиілігі 3000 мин^-1 қ ұ райды. Қ озғ алқ ыштар сораптар сияқ ты диаметрі 146 жә не 168 мм шегендеуші қ ұ бырлы ұ ң ғ ымаларғ а арналғ ан ә ртү рлі аз диаметрлі болады. Олардың қ уаты 125 кВт жетеді. Тоқ кернеуі (400÷ 2000В) козғ алтқ ыштың ө лшемімен байланысты. Тоқ тың жұ мыс кү ші 20÷ 85 А.

Аз диаметр жә не ү лкен қ уат, қ озғ алтқ ыш ұ зындығ ын ү лкейтудің қ ажеттілігін тудырады, кей жағ дайларда 8 м дейін жетеді.

Батырмалы электр қ озғ алтқ ыш статор жә не ротордан тұ рады. Статор жә не ротор секциялы. Қ озғ алтқ ыштың оқ шаулағ ышы қ ұ рғ ақ трансформатор майымен толтырылғ ан. Электр қ озғ алтқ ыштың жылу тұ рақ тылығ ы 140 ⁰С.

Электр қ озғ алтқ ыштың шифрында, мысалы ПЭДС-90-117В5 мұ ндағ ы С – секциялы, 90 – номинальды қ уаты (кВт), 117 – қ озғ алтқ ыштың сыртқ ы диаметрі (мм), В5 – қ озғ алтқ ыштың орындалуы, климаттық пайдалану шарты (В – қ ұ рғ ақ та жә не тең ізде барлық макроклиматтық аудандарғ а арналғ ан) жә не орналасу категориясы (5 – жоғ ары ылғ алдылық та). Ұ ң ғ ымалы ортадан тепкіш сорап батырылғ ан электр қ озғ алтқ ыш кө мегімен қ озғ алысқ а келеді. Электр энергиясы қ озғ алтқ ышқ а ұ ң ғ ымада СКҚ тізбегімен бірге орналасқ ан арнайы кабель арқ ылы беріледі. Электр жетекті ұ ң ғ ымалы ортадан тепкіш сораптардың (ЭЦН) кең қ олданылуы кө птеген факторларғ а негізделген. Ұ ң ғ ымадан сұ йық ты кө п мө лшерде ө ндіруде ұ ң ғ ымалы ортадан тепкіш сорапты қ ондырғ ылар компрессорлы ө ндірумен жә не басқ а типті сораптармен сұ йық ты кө теруде салыстырмалы тү рде қ ызмет кө рсетуде тиімді жә не ең бек шығ ыны аз [8].

Ү лкен берілісте қ ондырғ ығ а кететін энергетикалық шығ ын ү лкен емес. Осы жұ мыс істеу облысында оның ПӘ К жеткілікті. Ұ ң ғ ымалы ортадан тепкіш сорапты қ ондырғ ыларғ а қ ызмет кө рсету қ арапайым, яғ ни жер бетіне ә рдайым қ ызмет кө рсетуді талап етпейтін басқ ару станциясы жә не трансформатор орналасады.

13.1-сурет. Мұ най ө ндіруге арналғ ан электржетекті батырмалы ортадан тепкіш сорапты қ ондырғ ының ұ ң ғ ыма сағ асында орналасуының жалпы кө рінісі

Ұ ң ғ ымалы ортадан тепкіш сорапты қ ондырғ ылардың жө ндеу аралық жұ мыс істеу мерзімі орта есеппен 320 тә улікті қ ұ райды.

Ұ ң ғ ымалы ортадан тепкіш сорабы кө п сатылы жә не 80÷ 400 дейін сатығ а ие болады. Сұ йық сорапқ а оның тө менгі бө лігінде орналасқ ан тор арқ ылы келіп тү седі де, ұ ң ғ ымадан СКҚ тізбегіне беріледі. Батырылғ ан электр қ озғ алтқ ышы – май толтырылып, саң ылаусыздандырылғ ан. Қ озғ алтқ ышқ а қ абат суының кірмеу ү шін ү шін гидроқ орғ ау тү йіні орналасқ ан.

Қ озғ алтқ ыш білігі гидроқ орғ ау білігімен жә не сол арқ ылы сорап білігіне жалғ асады. Біліктердің айналу жиіліктері 2500÷ 2950 мин^-1. Электр энергиясы жер бетінен қ озғ алтқ ышқ а кабель арқ ылы беріледі. СКҚ тізбегінің жанында кө лденең қ имасы дө ң гелек, ал сорап маң ында жалпақ кабель қ олданылады.

Автотрансформатор жә не трансформатор кә сіпшілік желіден алына-тын кернеуді жоғ арылату ү шін қ олданылады.

Басқ ару станциялар қ ондырғ ысын қ олмен немесе автоматты тү рде іске қ осып, ажыратуғ а жә не апаттық режимде тоқ татуғ а мү мкіндік береді. Бұ дан басқ а станцияда ток кү шін жә не кернеуді кө рсететін аспаптар болады.

СКҚ тізбегі кері жіберу клапанымен жабдық талғ ан. Кері клапан СКҚ тізбегіне орнатуғ а мү мкіндік беретін конус тә різді арнайы муфта тә різді болады. Кері клапан сорап тоқ тағ ан жағ дайда СКҚ тізбегінде сұ йық ты ұ стап тұ ру ү шін қ ажет. Жіберу клапаны егер тізбекте кері клапан болса, ұ ң ғ ымадан агрегатты кө теру алдында қ ұ быр тізбегін сұ йық тан босатуғ а мү мкіндік береді.

Қ ондырғ ылар Ресей жә не ТМД елдерінің жетекші институттарында қ азіргі заманғ ы дең гейде жасалғ ан. Қ ондырғ ылардың конструкциясы ә лемдiк дең гейдегі технология негiзінде жә не су астындағ ы жабдық ү шiн қ орғ аныстық жә не ғ арыштық техникада қ олданылатын материалдарды пайдаланады.

Қ ондырғ ылар 2500 м-ге дейінгі терең діктегі қ абат сұ йығ ын тә улігіне 10м³-ден 1500м³ дейін айдауғ а мү мкіндігі бар, негізінен ол мұ най ұ ң ғ ымаларындағ ы сұ йық ты айдауғ а арналғ ан.

Электрортадан тепкіш сорапты қ ондырғ ылар (УЭЦН) келесі негізгі жабдық тардан тұ рады:

- су астындағ ы ортадан тепкiш сорап;

- газ сепараторы;

- гидроқ орғ аныстар;

- су астындағ ы электр қ озғ алтқ ышы;

- кабель желi;

- жер бетiндегi электр жабдық (басқ аруды станция, трансформатор т.б.);

- телеметрлiктiң жү йелерi;

- қ ажетті аспаптар;

- қ осалқ ы бө лшектер.

Қ ондырғ ы екі тү рде жасалынады:

– қ арапайым;

– коррозияғ а тө зімді.

Қ ондырғ ының шартты белгіленуінің мысалы:

– УЭЦНМ5-125-1200 ВК02 ТУ 26-06-1486-87;

– техникалық қ ұ жаты мен жазбаларында:

УЭЦНМ5-125-1200 ТУ 26-06-1486-87, мұ ндағ ы У – қ ондырғ ы (установка); 5 – сорап тобы; 125 – бергіштігі, м³ /тә у.; 1200 – арыны, м; ВК – жинау нұ сқ асы (вариант комплектации); 02 – ТУ бойынша жинақ тау нұ сқ асының реттік нө мірі.

Енді жоғ арыда айтылып ө ткен ЭОТС-қ а жалпы сипаттама бере кетсек. УЭЦНМ жә не УЭЦНМК модульді орындалғ ан батырмалы электрлі сорап қ ондырғ ысы мұ най ұ ң ғ ымаларынан, соның ішінде қ исайғ ан ұ ң ғ ымалардан қ ұ рамында мұ най, су, газ жә не механикалық қ оспалары бар қ абат сұ йығ ын айдауғ а арналғ ан.

Коррозияғ а тө зімді етіп жасалғ ан қ ондырғ ы ү шін сорап тобы белгісінің алдында «К» ә ріпі қ осылады.

Техникалық жә не энергетикалық тиімділік кө рсеткіштері 12.1− кестеде келтірілген. Қ ондырғ ы ПӘ К-нің номиналды мә ні қ ондырғ ының судағ ы жұ мысы кезіндегіге сә йкес.

Айдау ортасы бойынша тағ айындау кө рсеткіштері тө мендегідей:

- орта – қ абат сұ йығ ы (мұ най, ілеспе су мен мұ най газы қ оспасы);

- арыны мен ПӘ К ө згерусіз қ алатын сораптың жұ мысын қ амтамасыз ету кезіндегі бірфазалы сұ йық тың жоғ арғ ы кинематикалық тұ тқ ырлығ ы 1мм² /с;

- ілеспе судың сутектік кө рсеткіші рН 6, 0 ÷ 8, 5;

- қ атты бө лшектердің максималды массалық қ ұ рамы – 0, 01% (0, 1 г/л);

- бө лшектердің микроқ аттылығ ы – МООС бойынша 5 балдан кө п емес;

- ілеспе судың максималды қ ұ рамы – 0, 99 %;

- қ озғ алтқ ыштың негізіндегі еркін газдың максималды қ ұ рамы – 25 %, сорапты модульді-газайырғ ыш қ ондырғ ылары ү шін (жинақ тау нұ сқ асы бойынша) – 55%; осымен қ атар айдалатын сұ йық: мұ най мен судың ара қ атынасы мұ най ұ ң ғ ымаларына ЭОТС жабдық тарын таң даудың ә мбебап ә дісі келтіріледі (УМП ЭЦН-79);

- кү кіртсутегінің максималды концентрациясы: қ арапайым тү рде орындалғ ан қ ондырғ ы ү шін – 0, 001% (0, 01 г/л), коррозияғ а тө зімді етіп жасалғ ан қ ондырғ ы ү шін – 0, 125 % (1, 25 г/л);

- батырмалы агрегаттың жұ мыс аймағ ындағ ы айдалатын сұ йық тың температурасы – 90 º С-тан кө п емес.

Ұ зартқ ыш ретінде КФСБ маркалы жылуғ а тө зімді кабель орнына КПБП маркалы кабельді ұ зартқ ыш, қ олданылатын К43 кабельді желілерімен жабдық талғ ан қ ондырғ ылар ү шін температураның мә ні:

− 32 кВт қ уатты қ озғ алтқ ышты УЭЦНМ5 жә не УЭЦНМК5 ү шін – 70º С;

– 45÷ 125 кВт қ уатты қ озғ алтқ ышты УЭЦНМ5, 5А жә не УЭЦНМК5, 5А ү шін – 75 º С;

– 90÷ 250 кВт қ уатты қ озғ алтқ ышты УЭЦНМ6 жә не УЭЦНМК6 ү шін –80º С.

Сумұ найлы қ оспаның максималды тығ ыздығ ы 13.1-кестеде кө рсетілген. Сораптың ПӘ К-і мен сорапты агрегаттың ПӘ К-тері тығ ыздығ ы 1000 кг/м³ -қ а тең судағ ы жұ мысына сә йкес келеді.

13.1− кесте – ЭОТС-тың техникалық жә не энергетикалық кө рсеткіштері

Сорап жә не сорапты агрегаттың салмағ ы мен габариттік ө лшемдері 13.2 - кестеде келтірілген.

13.2-кесте. Сорап жә не сорапты агрегаттың салмағ ы мен габариттік ө лшемдері

Ескерту: шегендеуші қ ұ бырлар тізбегінің ішкі диаметрі сә йкесінше кем емес жә не сорапты қ ондырғ ының кабелімен бірге кө лденең габариті артық емес: УЭЦНМ5 қ ондырғ ысы ү шін – 121, 7 жә не 112мм; УЭЦНМ5А ү шін – 130 жә не 124 мм; бергіштігі 500 м³/тә у-ке дейінгі УЭЦНМ6 ү шін – 144, 3 жә не 137 мм; бергіштігі 500 м³/тә у-тен жоғ арылары – 148, 3 жә не 140, 5 мм.

Клапанды сораптың жоғ арғ ы жағ ына орнатуғ а сораптың кіріс модулінің торындағ ы газқ ұ рамына байланысты рұ қ сат етіледі. Мұ ндай кезде клапандар ұ зартқ ышы бар негізгі кабельден тө мен орналасуы керек, ал кері жағ дайда сорапты агрегаттың кө лденең ө лшемі (габариті) 13.2-кестеде кө рсетілген рұ қ сат етілетін мә ннен артық болады. Кіріс модулінің қ абылдау торындағ ы 25 %-дан жоғ ары, 55 %-ғ а дейін еркін газы бар қ абат сұ йығ ын айдау ү шін сорапқ а сорапты газайырғ ыш модулін жалғ айды.

УЭЦНМ жә не УЭЦНМК қ ондырғ ылары келесі жабдық тардан тұ рады (13.2− сурет):

– батырмалы сорап агрегатынан, жиналғ ан кабельмен;

– жер ү сті электроқ ондырғ ысынан – трансформаторлы жинақ талғ ан бекеттен (дара КТППН немесе тармақ ты КТППНКС).

Бекет орнына трансформатор жә не жинақ талғ ан қ ұ рылғ ыны қ олдануғ а болады. Батырмалы ортадан тепкіш сораптан жә не қ озғ алтқ ыштан (гидроқ орғ ағ ышы бар электрқ озғ алтқ ыш) тұ ратын сорапты агрегат ұ ң ғ ымағ а сорапты компрессорлы қ ұ бырлар тізбегі арқ ылы тү сіріледі. Сорапты агрегаты ұ ң ғ ымадан қ абат сұ йығ ын СКҚ тізбегі арқ ылы жер бетіне айдайды.

Электрқ озғ алтқ ышқ а электр энергиясын беруді қ амтамасыз ететін кабель сорап қ ұ рамына кіретін металл белбеушелер арқ ылы гидроқ орғ ағ ышқ а, сорапқ а жә не сорапты компрессорлы қ ұ бырларғ а бекітіледі.

Жинақ талғ ан трансформатор бекеті (трансформатор жә не жинақ талғ ан қ ұ рылғ ы) кабельдегі кернеу шығ ынын есепке ала отырып кә сіпшілік желісінің кернеуін, электроқ озғ алтқ ыш қ ысқ ыштарындағ ы тиімді (оптимальды) кернеудің мә ніне дейін қ алыптастырады жә не де қ ондырғ ы сорапты агрегатының жұ мысын басқ арады, аномальді режимдерде оны қ орғ айды.

13.2-сурет. Электржетекті батырмалы ортадан тепкіш сорапты қ ондырғ ысының технологиялық схемасы

Сорап – батырмалы ортадан тепкіш, модульді.

Кері клапан тоқ тап қ алу кезінде СКҚ тізбегіндегі сұ йық бағ анының ә серінен сорап роторының (турбиналық режим) кері айналуын болдырмау ү шін жә не де сорапты агрегатты қ айта қ осқ ан кезде сорап роторын жең ілдетуге арналғ ан. Кері клапан модульге бұ ралғ ан – сораптың басында, ал жібергіш клапан – кері клапан тұ лғ асына (корпусына) орналастырылғ ан. Жібергіш клапан (2) ұ ң ғ ыдан сорапты агрегатты кө теру кезінде СКҚ тізбегінен сұ йық ты ағ ызуғ а арналғ ан.

Қ озғ алтқ ыш – батырмалы асинхронды, ү шфазалы, қ ысқ а тұ йық талғ ан, екі полюсті, маймен толтырылғ ан. Қ ондырғ ылар қ абат сұ йығ ының температурасы мен қ ысымын бақ ылау жү йесімен жабдық талғ ан 1ПЭД типті қ озғ алтқ ышпен жиналады.

Мұ ндай кезде қ ондырғ ылар жинақ талғ ан ШГС5805-49ТЗУ1 қ ұ рылғ ысымен жабдық талуы керек.

Сорапты агрегаттың жиналу бірлігін қ осу – фланецті (болттармен жә не шпилькамен), біліктің жалғ ануы – шлицті муфталар кө мегімен іске асырылады.

Қ озғ алтқ ышты қ осқ андағ ы кабельдің қ осылысы кабельді енгізу муфтасының кө мегі арқ ылы жалғ анады.

Қ осқ ыш шығ армалы пункт КТППН (КТППНКС) немесе жинақ тау қ ұ рылғ ысында кабель бойынша газды ө туін ескертуге арналғ ан.

Ұ ң ғ ыма сағ асының жабдығ ы шегендеу тізбегінің фланецінде жиналғ ан сорапты агрегат жә не кабельмен СКҚ тізбегін кө теріп тұ руды жә не қ ұ быраралық кең істіктің саң ылаусыздығ ын, қ абат сұ йығ ының лақ тыру (шығ ару) қ ұ быр желісімен алып кетуді қ амтамасыз етеді.

13.3 сурет – Батырмалы сорап

1 – модуль – басы; 2 – секция модулі;

3 – кіріс модулі.

Батырмалы ортадан тепкіш модульді сорап кө п сатылы тік орындалады. Сорап екі тү рде жасалады: қ арапайым ОТЭС (ЭЦНМ) жә не коррозияғ а тө зімді ОТЭС (ЭЦНМК).

Сорап кіріс-модулінен, секция-модулінен, кері жә не жібергіш клапандардан тұ рады (13.3− сурет).

Газайырғ ыш кіріс-модулі мен секция-модулінің арасына орнатылады. Газайырғ ыштардың екі конструкциясы кең інен танымал:

– кері токты газайырғ ышы;

– ортадан тепкіш немесе роторлы газайырғ ыш.

Reda сораптарының бірінде қ олданылатын бірінші тип ү шін газайырғ ышқ а сұ йық тың келіп тү суі кезінде оның қ озғ алыс бағ ытын кү рт ө згертуіне тура келеді. Кейбір газ кө піршіктері сорапқ а кіре-берісте айырылады. Қ алғ ан бө лігі газайырғ ышқ а келіп тү сіп, оның ішімен жоғ ары кө теріліп корпустан шығ ады. Батырмалы агрегаттың қ ажетті қ уатты қ озғ алтқ ышының жиналуына сә йкес сораптың секция-модулінің санын азайтуғ а рұ қ сат етіледі. Сораптың кіріс-модулінің торында 25 %-дан жоғ ары еркін газы (кө лемі бойынша) бар қ абат сұ йығ ын айдау ү шін сорапқ а сорапты модуль орнатқ ан жө н (13.4− суретке қ араң ыз).

Ресейлік қ ондырғ ыларда, сонымен қ атар СENTRILIFT жә не Reda фирмаларының сораптарында центрифугағ а ұ қ сас жұ мыс жасайтын роторлы газайырғ ыштары қ олданылады.

13.4 сурет – Газайырғ ыш:

1 – бас; 2 – радиалды подшипниктің тө лкесі; 3–білік; 4– айырғ ыш; 5 – бағ ыттаушы аппараттар; 6–жұ мысшы дө ң гелек; 7 – тұ лғ а; 8– шнек; 9 – негіз.

3500 айн/мин жиілікпен айналатын центрифуганың қ алақ шалары анағ ұ рлым ауыр сұ йық ты периферияғ а дейін жә не одан ә рі ө ткізгіш арна арқ ылы жоғ ары қ арай сорапқ а ығ ыстырады, ал анағ ұ рлым жең іл сұ йық (бу) шамамен ортада қ алып қ ояды да ө ткізгіш арна жә не шығ арушы арналар арқ ылы ұ ң ғ ығ а кері қ айтады.

Модульдердің ө зара жә не кіріс-модулінің қ озғ алтқ ышпен жалғ ануы – фланецті.

Қ осылыстар (кіріс-модулінің қ озғ алтқ ыш-пен жә не кіріс-модулінің газайырғ ышпен қ осылысынан басқ а) резиналық сақ инамен тығ ыздалады.

Секция - модулі білігінің ө зара қ осылысы, секция-модулінің кіріс-модулінің білігімен, кіріс-модулі білігінің қ озғ алтқ ыштың гидроқ орғ ағ ышының білігімен қ осылысы шлицті муфталармен жалғ анғ ан.

Газайырғ ышының білігі, секция-модулі жә не кіріс-модулі ө зара шлицті муфталар кө мегімен қ осылғ ан.

Тұ лғ а ұ зындығ ы бірдей (2, 3 жә не 5) барлық сорап топтарының секция-модулінің білігі ұ зындығ ы бойынша жетілдірілген.

Қ арапайым орындалғ ан сораптың секция-модулі мен кіріс-модулінің білігін ә детте калибрленген коррозияғ а тө зімді, беріктілігі жоғ ары 03Х14Н7В маркілі болаттан жасайды жә не шетінде «НЖ» деген маркілеу белгісі болады, ал коррозияғ а тө зімділігі жоғ ары сораптар ү шін калибрленген Н65Д29ЮТ-ИШ К-монель болаттан жасалынады жә не бір шетіне «М» деген маркілеу белгісі болады.

Қ арапайым орындалғ ан сораптар ү шін жұ мысшы дө ң гелектер мен бағ ыттаушы аппараттар модифицирленген сұ р шойыннан жасалады, ал коррозияғ а тө зімді етіп орындалғ ан сораптар ү шін «нирезист» типті модифицирленген ЧН16Д7ГХШ шойынынан орындалады. Қ арапайым орындалғ ан сораптар ү шін жұ мысшы дө ң гелектерді радиациялы-модифицирленген полиамидтен жасауғ а болады.

Модуль-басы (модуль-головка) бір жағ ынан кері клапанғ а жалғ ауғ а арналғ ан ішкі конустық бұ рандасы бар да, екінші жағ ынан секция-модуліне екі қ абырғ а мен резиналық сақ инаны жалғ ауғ а арналғ ан фланецті тұ лғ адан тұ рады. Қ абырғ алар модуль-басқ а болттар мен серіппелі шайбасы бар гайкамен бекітіледі. Резиналық сақ ина модуль-бас пен секция-модулінің жалғ анғ ан жерін саң ылаусыздандырады.

5 жә не 5А тобы сорабының модуль-басында сорапты компрессорлы тегіс қ ұ бырлардың муфтасының жалғ ауғ а арналғ ан бұ рандасы болады.

6-шы топ сорабының модуль-басы екі тү рде орындалады: 73 мм жә не 89 мм (ГОСТ 633-80) муфталы бұ рандамен.

73 мм-лік бұ рандалы модуль-бас номиналды бергіштігі 800 м³ /тә у-ке дейінгі сораптар ү шін, ал 89 мм-лік бұ рандалы модуль-бас ү шін 800 м³ /тә у-тен жоғ ары.

Секция-модулі тұ лғ а, білік, сатылар пакетінен (жұ мысшы дө ң гелектер мен бағ ыттаушы аппараттардан), жоғ арғ ы подшипник, тө менгі подшипник, жоғ арғ ы ө стік тіректен, бастан, негізден, екі қ абырғ а жә не резиналық сақ инадан тұ рады. Секция-модулінің саты саны 13.3-кестеде кө рсетілген.

13.3 кесте – Секция-модулінің саты саны

Ескерту. Секция нө мірі тұ лғ а ұ зындығ ын білдіреді, м.

Секция-модулі ө зара, сонымен қ атар бұ рандалы қ осылыстар жә не тұ лғ а мен саты пакетінің арасындағ ы кең істік резиналық сақ ина кө мегімен саң ылаусызданады.

Кіріс-модулі қ абат сұ йығ ын ө ткізуге арналғ ан тесіктері бар тұ лғ адан, подшипникті тө лке мен тордан, модуль білігін гидроқ орғ ағ ыш білігімен қ осуғ а арналғ ан шлицті муфта жә не де білікті қ орғ ағ ыш тө лкелерден тұ рады.

Кабельді бекітетін белбеуше болат сымнан жә не оғ ан бекітілетін болат жолақ тан тұ рады. 13.4-кестеде ә ртү рлі жабдық тарғ а кабельді бекітуге арналғ ан белбеушелердің ұ зындығ ы кө рсетілген. Белбеушені тек бір рет қ ана қ олдануғ а болады.

13.4-кесте – Бекіткіш белбеушелер

Батырмалы қ озғ алтқ ыштар электроқ озғ алтқ ыш пен гидроқ орғ ағ ыштан тұ рады (13.5− суретте келтірілген).

Қ алыпты жә не коррозияғ а тө зімді етіп жасалынғ ан ПЭД сериялы жетілдірілген, ү шфазалы асинхронды, қ ысқ а тұ йық талғ ан, екі полюсті, климаттық орындалуы – В, орналасу категориясы 5-ке тең батырмалы қ озғ алтқ ыш жиілігі 50 Гц айнымалы токпен жұ мыс істейді жә не де мұ най ұ ң ғ ыларынан қ абат сұ йығ ын айдау ү шін модульді орындалғ ан батырмалы ортадан тепкіш сораптың жетегі ретінде қ олданылады.

Қ озғ алтқ ыштар температурасы 110º С-ге дейінгі қ абат сұ йығ ы (мұ най мен ілеспе судың кез-келген мө лшерінде) ортасында жұ мыс жасауғ а арналғ ан жә не тө мендегідей шарттар орындалғ анда:

– МООС шкаласы бойынша бө лшектердің салыстырмалы қ аттылығ ы 5 балл механикалық қ оспалар – 0, 5 г/л-ден кө п емес ү шін;

– кү кіртсутегі: қ алыпты орындалғ ан тү рі ү шін – 0, 01 г/л-ден кө п емес; коррозияғ а тө зімдісі ү шін – 1, 25 г/л-ден кө п емес;

– еркін (бос) газ (кө лемі бойынша) – 50%-дан кө п емес. Қ озғ алтқ ыштың жұ мысы аймағ ындағ ы гидростатикалық қ ысым 20 МПа-дан ү лкен емес.

13.5− сурет. Бір секциялы электрқ озғ алтқ ыш:

1 – қ ақ пақ; 2 – бас; 3 – ө кше; 4 – ө кше асты; 5 – тығ ын; 6 – статор орамасы; 7 – тө лке; 8 – ротор; 9 – статор; 10 – магнит; 11 – сү згі (фильтр); 12 – колодка (негіз); 13 – ұ шты кабель; 14 – сақ ина; 15 – тығ ыздаушы сақ ина; 16 – корпус; 17, 18 – тығ ын.

ПЭДУСК-125-117ДВ5 ТУ 16-652.029-86 қ озғ алтқ ышының шифрында келесі белгіленулер қ абылданғ ан: ПЭДУ – батырмалы электроқ озғ алтқ ыш, жетілдірілген; С–секциялы (егер ә ріп болмаса, секциялы емес); К–коррозияғ а тө зімді (егер ә ріп болмаса – қ арапайым дегенді білдіреді); 125 – қ уаты, кВт; 117 – корпус диаметрі, мм; Д – гидро-қ орғ ағ ыштың жаң артылу шифры (егер ә ріп болмаса – негізгі тү рі); В5 – климаттық орындалуы мен орналасу санаты (категориясы).

ЭДК45-117В электроқ озғ алтқ ышының шифрында келесі атаулар қ абылданғ ан: ЭД – электроқ озғ алтқ ыш; К – коррозияғ а тө зімді (егер ә ріп жоқ болса – қ арапайым дегенді білдіреді); 45 – қ уаты, кВт; 117 – тұ лғ а диаметрі, мм; В – жоғ арғ ы секция (егер ә ріп болмаса, онда секциялы емес); С – ортаң ғ ы секция; Н – тө менгі секция;

ПК92Д гидроқ орғ ағ ышы ү шін келесілерді білдіреді: П – протектор; К – коррозияғ а тө зімді (егер ә ріп болмаса – қ алыпты орындалғ ан); 92 – корпус диаметрі, мм; Д – диафрагма мен жаң артылғ ан (егер ә ріп болмаса – онда негізгі модель (тү рі) барьерлі сұ йық тық пен).

Қ озғ алтқ ыштың типі, номиналды параметрлері 13.5- кестеде келтірілген. Қ озғ алтқ ышты қ осу, жұ мысын басқ ару жә не оны апаттық режимдерден қ орғ ау арнайы жинақ талғ ан қ ұ рылғ ылар арқ ылы жү зеге асырылады. Электроқ озғ алтқ ыштар кернеуі 30 кВ-тан кем емес МАПЭД майымен толтырылады.

13.5 кесте – Қ озғ алтқ ыштың типі жә не номинальді параметрлері

ТМС-3 термоманометриялық жү йе. ЭОТС-пен жабдық талғ ан ұ ң ғ ымалардың кейбір технологиялық параметрлерін бақ ылауғ а жә не де батырмалы агрегатты аномальді жұ мыс режимі (электроқ озғ алтқ ыштың қ ызып кетуі немесе сораптың қ абылдауындағ ы сұ йық тың рұ қ сат етілетін қ ысымынан тө мендеу) кезінде қ орғ ауғ а арналғ ан.

ТМС-3 жү йесі қ ысым мен температураны трансформациялап жиілікті манипулирленген электр дыбысына айналдырушы ұ ң ғ ымалық айналдырушыдан жә не қ ысым мен температура бойынша батырмалы электросораптың жұ мыс режимін басқ ару қ ұ рылғ ысы мен дыбыс кү шейткіш – қ алыптастырғ ыш қ орек блогының қ ызметін атқ арушы жер ү сті қ ұ ралынан тұ рады.

Қ ысым мен температураны қ алыптастыратын электроқ озғ алтқ ыштың тө менгі бө лігіне орналастырылатын жә не оның статор орамасының нө лдік нү ктесіне жалғ анғ ан саң ылаусыз цилиндр тә різді контейнер тү рінде жасалғ ан ШГС жинақ талғ ан қ ұ рылғ ысына орнатылатын жер ү сті қ ұ ралы сорапты қ ысым мен температура бойынша оның қ осылуы жә не ажырауының дыбысын қ алыптастыруды қ амтамасыз етеді.

Байланыс желісі мен ПДТ электр қ орегі ретінде батырмалы электроқ озғ алтқ ыштың қ орек желісі қ олданылады.