Газ ұңғымаларын меңгеру әдістері

Кө рсетілген ә дістердің бірімен, ө німді қ абатты ашқ аннан кейін пайдалануғ а дайындауғ а дейінгі келесі саты, ол мең геру, яғ ни қ абаттан сұ йық ты немесе газ ағ ынын шақ ыру жә не қ абаттан қ ажетті кө лемде газ ө ндіре бастағ ан кезіндегі тү п аумағ ының шарттарын қ амтамасыз ету болып табылады. Ұ ң ғ ыманы мең геру процесі толық зерттеулердің жиынтығ ын жү ргізумен, оның ішінде жұ мыс жасап тұ рғ ан ә рбір қ абат аралығ ының ө німділігін жә не сү зілу параметрлерін, сонымен бірге барлық ұ ң ғ ымалардың ө німділік сипаттамаларын бағ алаумен анық талады.

Ұ ң ғ ыманың қ озуы тү птегі қ ысым қ абат қ ысымынан тө мендегенше, сұ йық (жуу сұ йығ ы немесе су) бағ анының тудыратын қ ысымды тө мендетуден тұ рады.

Ұ ң ғ ыманы мең геру кезінде қ ысымның тө мендеуіне, жуу сұ йығ ын сумен ауыстыру жолдарымен жетуге болады. Егер ұ ң ғ ымада сұ йық тың дең гейінің тө мендеуіне байланысты қ абат қ озбаса, суды жең іл ерітіндімен ауыстырады, мысалы, мұ най немесе ұ ң ғ ымағ а суды жә не ауаны (газды) айдайды.

Ұ ң ғ ыма бағ анындағ ы сұ йық қ абатқ а қ ысым береді, ол келесі формуламен анық талады:

, (11.6)

мұ ндағ ы Н — сұ йық бағ анының биіктігі, м (жоғ арғ ы перфорацияланғ ан тесікке дейін); g_ж — сұ йық тың бірлік салмағ ы, т/м³.

Ұ ң ғ ымадағ ы ерітіндінің ө згермеген бірлік салмағ ында р_з = р_пл шартын қ амтамасыз ету ү шін, оның дең гейін тө мендетуге болады:

(11.7)

Ұ ң ғ ымағ а газдың ағ ып келуі сұ йық бағ анының гидростатикалық қ ысымы қ абат қ ысымынан тө мен болғ анда басталады. Бұ л қ ысымды тізбектегі сұ йық ты басқ а тығ ыздығ ы тө мен сұ йық қ а ауыстыру арқ ылы (мысалы, бұ рғ ылау ерітіндісін суғ а, содан кейін мұ най немесе газсұ йық қ оспасына ауыстыруғ а болады) немесе басқ а техникалық жолдар арқ ылы ұ ң ғ ымада сұ йық бағ анының биіктігін тө мендетуге болады.

Кө п жағ дайда газ ағ ынын шақ ыруда компрессорлы ә діс қ олданылады. Бұ л ә дісте қ ұ быраралық кең істікке жылжымалы компрессор кө мегімен сұ йық шығ ару ү шін ауа немесе газ айдайды.

Ұ ң ғ ыманы «тербелу» ә дісімен мең геруге болады. Бұ л ә дісте алғ ашқ ыда қ ұ бырарлық кең істікте газ бен ауаның қ ысымы тү зіледі, осыдан кейін фонтанды қ ұ быр арқ ылы сұ йық тың бір бө лігі жоғ ары қ арай шығ арылады. Фонтанды қ ұ быр арқ ылы сұ йық тың ағ уы тоқ тағ аннан кейін атмосферамен жалғ астырады. Содан кейін компрессордан немесе газжү йесінен келетін арынның жү йесін қ айта қ ысым беру ү шін фонтанды қ ұ бырмен жалғ айды. Нә тижесінде осындай бірнеше тербелістен кейін, ұ ң ғ ыма тү біндегі сұ йық бағ анының қ ысымы қ абат қ ысымынан тө мендейді де, ұ ң ғ ымадан сұ йық фонтандай бастайды.

Сонымен бірге, ұ ң ғ ыманы мең геру ү шін жұ мыс жасап тұ рғ ан ұ ң ғ ымадан газ жү йесімен берілетін газ қ олданылады.

Ұ ң ғ ыманы мең геруден бұ рын, сү згінің тө менгі бө лігін сазды ерітіндінің шө гінділерінен тазалау ү шін, тү п аумағ ының тө менгі белгісіне дейін мұ қ ият жуады, олай болмағ ан жағ дайда мең геру процесінен кейін ө німді қ абаттың ашылғ ан аралығ ына дейінгі жоғ арғ ы бө лігін ғ ана пайдаланады.

Егер, сұ йық тың қ ұ рамында белгілі мө лшерде қ атты қ оспалар болса, онда ұ ң ғ ыманы мең геру кезінде бұ л қ оспаларды толық тай тазарту мү мкін болмайды да, таза газбен фонтандауғ а ауыса алмайды. Керісінше жағ дайда, бағ анда тығ ындар пайда болып, фонтанды қ ұ бырды қ ысып қ алуы жағ дайы болуы мү мкін.

Ұ ң ғ ыманың тү п аумағ ын тазалап болғ аннан кейін, ұ ң ғ ыманы газ атмосферағ а шық қ анша жуу сұ йық тарымен немесе басқ а қ оспалармен айдап ү рлейді. Бұ л процестің ұ зақ тығ ы бірнеше сағ аттан бірнеше тә улікке дейін баруы мү мкін. Жыныстарды шығ ару қ арқ ындылығ ы мү мкін болатын ұ ң ғ ымаларда, жоғ ары депрессияда процестің ұ зақ тығ ы аз болуы керек. Газдың ө німі ү рлеп айдау кезінде қ абат пен жер бетіндегі жабдық тардың сипаттамасына байланысты болады.

Кен орнын игерудің соң ғ ы сатыларында, қ абат қ ысымы гидростатикалық қ ысымнан тө мен болғ анда, бұ л процестің тиімділігі тө мендейді. Сонымен бірге, айдау кезінде кө птеген газ жоғ алып шығ ындалады. Сол себептен бұ л ә дісті мү мкіндігінше қ олданбағ ан жө н. Бұ л сатыда, ұ ң ғ ыманың тү біндегі сұ йық ты жою ү шін плунжерлі лифтіні жә не ОП-5, ОП-7 немесе басқ а да тү рдегі беттік активті заттар қ олданылады.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Ұ ң ғ ыманы мең геру процесі қ алай анық талады?

2. Ұ ң ғ ыма бағ анындағ ы қ абатқ а қ ысым қ айдан беріледі?

3. Ұ ң ғ ыманы мең геруден бұ рын қ андай шаралар орындалады?