Газ ұңғымасының құрылысының ерекшеліктері

Газ жә не газконденсатты кен орындары жер қ абатында ә ртү рлі терең діктерде орналасады: 250 м-ден 10 000 м-ге дейін немесе одан жоғ ары. Газ ұ ң ғ ымалары: - қ абаттан жер бетіндегі ө ндірістік қ ондырғ ыларғ а газдың қ озғ алысын; - ашылғ ан тау жыныстарын қ ұ лаудан қ орғ ау; - жер астындағ ы газдың жоғ алуын болдырмау мақ сатында пайдаланылады.

Газ ұ ң ғ ымалары ұ зақ уақ ыт бойына қ иын, жә не тез ө згеретін шарттарда пайдаланылады. Газ ұ ң ғ ымаларындағ ы қ ысым 100 МПа дейін, ал газдың температурасы 523 К дейін жетеді, 10 000 м терең діктегі қ ұ быр тізбегінің сыртындағ ы қ ысым 250 МПа-дан асады. Ұ ң ғ ыманы мең геру, зерттеу, кү рделі жө ндеу жә не пайдалану процесі кезінде қ ысым, температура жә не ұ ң ғ ымада қ озғ алыстағ ы газдың қ ұ рамы кү рт ө згеріп кетеді.

Газ ө ндіру ұ ң ғ ымасының конструкциясы кө птеген факторларғ а: қ абат қ ысымына жә не оның гидростатикалық қ ысымғ а қ атынасына, бұ рғ ылаудың геологиялық шарттарына, қ абаттың геология-физикалық параметрлеріне, қ абат сұ йық тарының физикалық қ асиеттеріне, қ абаттардың аралығ ындағ ы қ ысымның айырмашылығ ына, ұ ң ғ ыманы пайдаланудың технологиялық шарттарына, қ абатты пайдалану режимдеріне жә не экономикалық жағ дайларғ а байланысты болады.

Газдың физикалық қ асиеттері – тығ ыздығ ы мен тұ тқ ырлығ ы, олардың пайда болуы мен температурағ а тә уелді ө згеруінің, мұ найдың тығ ыздығ ы мен тұ тқ ырлығ ынан айырмашылығ ы бар. Кө п жағ дайда, газдың тығ ыздығ ы мұ най мен судың тығ ыздығ ынан аз болады, ал газдың динамикалық тұ тқ ырлық коэффициенті мұ най мен судан 50÷ 100 есе кем болады.

Газ бен сұ йық тың тығ ыздық тарында айырмашылық тың болуы, мұ най ұ ң ғ ымаларымен салыстырғ анда газ ұ ң ғ ымаларында кондукторды ү лкен терең дікке тү сіруге алып келеді. Оның себебі, тау жыныстарында газдың жарылуын, жер асты ауыз суларын ластамауын жә не газдың жер бетіне шығ уын болдырмау мақ сатында.

Газ ұ ң ғ ымасына кондукторды тү сіру терең дігін h (м) келесі тең дікпен таң дау арқ ылы анық тауғ а болады

(11. 1)

мұ ндағ ы L – ұ ң ғ ыма терең дігі; R – газдың бірлік тұ рақ тысы; Т – (L-h) ұ зындық тағ ы орташа температура; r_ср - h ұ зындық тағ ы қ имадағ ы тау жынысының орташа кө лемдік тығ ыздығ ы; р_н – газдың бастапқ ы қ абат қ ысымы; g – еркін тү су ү деуі немесе тең деудегі жуық шама.

,

мұ ндағ ы r_w – қ абат суының тығ ыздығ ы.

Газдың тұ тқ ырлығ ының аз болуы, газ ұ ң ғ ымасындағ ы қ ұ быр аралық кең істіктегі жә не шегендеуші қ ұ бырлардың саң ылаусыздығ ын қ амтамасыз ету шараларын қ олдануды қ ажет етеді.

Шегендеуші қ ұ бырлар тізбегінің саң ылаусыздығ ын ә ртү рлі ә дістер арқ ылы, мысалы қ ұ быр мен муфтаның соң ғ ы жағ ын резбалы қ осылыспен арнайы трапеция тә різді тығ ыздағ ыш сақ иналармен, фторпласты тығ ыздағ ыш ленталармен жә не муфталы қ осылыстарғ а арналғ ан саң ылаусыздандырғ ыш тығ ындармен бекітуге болады. Ал қ ұ бырлардың сыртқ ы жағ ын, яғ ни тізбек сыртын арнайы маркалы, газ жібермейтін, жарық шақ ұ стағ ыш цементтермен саң ылаусыздандыруғ а болады.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Газ ө ндіру ұ ң ғ ымасының жабдық тарына не жатады?

2. Газ ө ндіру мен мұ най ө ндіру ұ ң ғ ымаларының конструкцияларының

айырмашылығ ы қ андай?

3. Газ ұ ң ғ ымасына кондукторды тү сіру терең дігі қ алай анық талады?