Газлифті көтергіштерінің жұмыс істеу принциптері

Газлифті ұ ң ғ ыманың жұ мысы қ арапайым фонтанды ұ ң ғ ыманың жұ мысына ұ қ сайды, тек онда сұ йық ты газдандыру ү шін, газ жоғ арыдан бө лек арнайы каналмен беріледі (10.1-сурет). Қ ұ быр тізбегі арқ ылы (1) газ жоғ арыдан башмакқ а (2) беріледі, онда газ бен сұ йық араласады да, газсұ йық қ оспасы тү зіліп кө тергіш қ ұ быр (3) арқ ылы жоғ ары кө теріледі.

Айдалатын газ қ абат сұ йығ ынан бө лінетін газбен қ осылады. Нә тижесінде газ бен сұ йық қ осылып, ұ ң ғ ыма тү біндегі қ ысым сұ йық ты жоғ ары кө теруге жететіндей газсұ йық қ оспасы тү зіледі.

Кө тергіш қ ұ бырдағ ы газ берілетін нү кте (башмак) сұ йық дең гейінен h терең дікке батырылғ ан қ ұ бырдың газ берілетін нү ктесіндегі газдың қ ысымы Р₁ батырылғ ан h терең дікке пропорционал жә не келесі қ атынаспен байланысты .

10.1-сурет. Газлифті ә дісінің принципальды схемасы

Ұ ң ғ ыма сағ асында ө лшенген, айдалатын газдың қ ысымы Р_Р жұ мыс қ ысымы деп аталады. Ол практика жү зінде башмактағ ы қ ысымғ а Р₁ тең болады жә не ол газ бағ анының гидростатикалық қ ысымымен жә не қ ұ бырдағ ы газдың ү йкелісіне кететін қ ысымымен ерекшеленеді. тө меннен Р₁ қ ысымын жоғ арылатады, ал тө мендетеді.

Осығ ан байланысты Р₁=Р_р+ - немесе Р_р=Р₁ - +

Нақ ты ұ ң ғ ымада мә ні Р₁ мә нінің бірнеше пайыз бө лігін қ ұ райды, ал мә ні ө те аз болады. Осығ ан байланысты жұ мыс қ ысымы Р_р жә не башмактағ ы Р₁ қ ысымы бір-бірінен аз ғ ана ерекшеленеді. Сол себептен газлифтілі ұ ң ғ ыманың тү біндегі жұ мыс қ ысымын оның сағ адағ ы жұ мыс қ ысымымен анық тауғ а болады. Бұ л газлифтілі ұ ң ғ ыманы зерттеуді, оның жұ мысын реттеуді жә не тиімді режимге орнатуды жең ілдетеді.

Ұ ң ғ ымадағ ы сұ йық ты кө теру ү шін, газ энергиясын қ олданатын ә діс газлифтілі деп аталады, ал ұ ң ғ ымағ а осы мақ сатта ауа айдалса онда ол эрлифт деп аталады.

Ауаны қ олдану сорапты компрессорлық қ ұ бырда ө те мық ты эмульсияның тү зілуіне алып келеді, ал оны ажырату ү шін беттік активті заттармен арнайы ө ң деп, қ ыздырып немесе ұ зақ уақ ыт тұ ндыру керек.

Бө ліп алудан кейін бетіне бө лініп шық қ ан газ-ауа қ оспасы салыстырмалы тү рде оттан қ ауіпті жә не жарылғ ыш қ оспа тү зеді. Бұ л айырғ ыштан (сепаратор) кейін ө ндірілген газ-ауа қ оспасын атмосферағ а шығ аруды талап етеді.

Кө мірсутегі газын қ олдануда қ ұ рылымы мық ты емес эмульсия тү зіледі. Ол таза мұ найды бө ліп алудағ ыдай қ ымбат ө ң деуді, ұ зақ тұ ндыруды қ ажет етпейді. Бұ л қ олданылып жатқ ан кө мірсутегі газында, химиялық газ- бен мұ найда немесе жалпы кө мірсутегі негізінде оттегінің болмауы немесе аз мө лшерде болуымен тү сіндіріледі. Ауа қ ұ рамындағ ы оттегі, қ ышқ ылдану процесінің жә не мық ты су тамшыларының тү зілуіне себепші болады, сонымен қ атар тұ ндыру кезінде шө гіп қ алады. Осыдан кейін салыстырмалы жарылу қ ауіпі жоқ, қ алдық газ, айырудан ө ткеннен кейін газ жинау жү йесіне жиналады да, ә рі қ арай ө ң деледі. Газлифтілі ұ ң ғ ымағ а айдалғ ан газ сорапты компрессорлық қ ұ быр ішінде мұ наймен қ арқ ынды араласқ анда бензин фракциясымен байытылады. Осындай газды газбензин зауытында ө ң деу кезінде тұ рақ сыз бензин жә не басқ а қ ұ нды ө німдер тү зіледі, нә тижесінде мұ най тұ рақ талады, ал оны тасымалдау жә не сақ тау кезінде булануын азайтады.

Газбензин зауытындағ ы ө ң делген (қ ұ рғ атылғ ан) газды, ө ндірісте компрессорлық станциялармен қ айтадан сығ ып газлифтілі ұ ң ғ ымалардың жұ мысына қ олданылады.

Осығ ан байланысты газлифті ә дісі газды қ олдануда жә не кен орнын пайдалануда эрлифті ә дісімен салыстырғ анда тиімді болып табылады. Эрлифті ә дісінің бірден-бір артық шылығ ы, ол газсұ йық қ оспасын кө теру ү шін қ ажетті жұ мыс агенті ретінде ауаның шексіз болуы. Шын мә нісіндегі газлифтілі ұ ң ғ ымалар 10.1-суреттегі схема бойынша жабдық талмайды жә не ұ ң ғ ымағ а екі бірдей параллель қ ұ бырды тү сіріп, оларды практика жү зінде тө меннен башмакпен мық ты етіп бекітуге болмайды. Бұ л схема тек қ ана газлифті ә дісін тү сіндіру ү шін берілген. Бірақ та, оны қ олдануы ә бден мү мкін, мысал есебінде шахталарғ а кө п мө лшерде су айдау ү шін жә не т.б.

Газлифт ә дісі компрессорлық жә не компрессорлық емес болып бө лінеді. Газлифті ұ ң ғ ымалардың жұ мысы ү шін 4÷ 10 МПа қ ысымғ а дейін сығ ылғ ан кө мірсутегі газдары қ олданылады. Сығ ылғ ан газдың кө зі қ ажетті қ ысымды қ амтамасыз ететін арнайы компрессорлық станциялар немесе коспрессорлы газ ө ң деу зауыттары болып табылады. Газлифтілі пайдаланудың мұ ндай ә дісі компрессорлық ә діс деп, аталады. Ал энергия есебінде табиғ и газ немесе таза газ жә не газ конденсат кен орындарының газы қ олданылатын болса, онда ол ә діс компрессорлық емес газлифті - деп, аталады.

Компрессорлық емес газлифтіде табиғ и газ газлифтілі ұ ң ғ ыма орналасқ ан жерге тасымалданады жә не арнайы қ ондырғ ыда конденсатты жә не ылғ алды бө ліп алу ү шін алдын-ала дайындалып алынады. Артық қ ысым бір немесе бірнеше сатылы реттегіштерден (штуцер) газды ө ткізу арқ ылы тө мендетіледі.

Газлифтілі пайдалану ә дісінде ұ ң ғ ыма ішілік газлифті деп аталатын жү йе бар. Бұ л жү йеде сығ ылғ ан газ кө зі болып мұ най қ абатының тө менгі жә не жоғ арғ ы бө лігінде орналасқ ан газ қ абатының газы қ олданылады. Екі қ абатта ортақ сү згішпен ашылады.

Осындай жағ дайда газ қ абаты мұ най қ абатынан бір немесе екі пакермен оқ шауланады (тө меннен жә не жоғ арыдан), ал газ сорапты компрессорлық қ ұ бырмен газ кө лемінің мө лшерін реттегіш қ ондырғ ы арқ ылы келіп қ ұ бырғ а тү седі.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Газлифті кө тергіштерінің негізгі жұ мыс істеу принципі қ андай?

2. Газлифті ә дісінің негізгі тү рлері қ андай?

3. Ұ ң ғ ымағ а айдалатын газ қ айдан алынады?