Атерлі өндірстік әсерлердің және иондық сәулелердің денсаулыққа әсерлдері. Кәсіби аураулар.

Қ азіргі ө ркениетті елдерде, ірі мемлекеттерде заманауи басты мә селелердің бірі – адам факторы. Ө йткені адам — мемлекеттің бағ а жетпес байлығ ы. Сондық тан да адам денсаулығ ын сақ тау қ оғ амның тұ тастай макрожү йесінің басты, негізгі жә не жү йеқ ұ раушы факторы болып табылады. Қ оршағ ан орта мен ө ндіріске тә уелді болып отырғ ан адам денсаулығ ының жағ дайы туралы ақ параттың ү немі жә не жү йелі беріліп тұ руы, қ оғ амдық макрожү йенің жұ мыс тиімділігін арттыру мен еліміздің аймақ тық ә леуметтік-экономикалық жоспарының басты қ ағ идаларының бірі болуғ а тиіс.

Қ азіргі заманғ ы қ ызмет істеуші адамның денсаулық жағ дайын жә не кә сіби қ ызметіне ық палын жан-жақ ты талдау санитарлық -эпидемиологиялық қ ызметтің бү гінгі таң дағ ы басты бағ ыттарының бірі болып табылады.

Ең бек ету шарттарының ө з дең гейінде орындал-мауынан қ олайсыздық тың тууы, қ ол кү шімен атқ арылатын ауыр жұ мыстар ауқ ымының ұ лғ аюы, ең бек жә не демалыс тә ртібінің бұ зылуы, аурудың алдын алу бойынша профилактикалық медициналық тексерулердің сапасы мен қ амту кө лемінің тө мендігі, медициналық -санитариялық бө лімдер мен бекеттердің, профилакториялардың жаппай жабылуы, жойылуы, бұ рынғ ыдай жұ мысшылардың шипажайларда, сауық -тыру орындарында, жылына бір рет демалып, кү ш-қ уат жинап, денсаулығ ын қ алпына келтіруге жағ дай жасалынбауы кә сіби аурулардың бел алуына жә не тү рлі аурулардың асқ ынуына, ө зге де аурулардың пайда болуына мү мкіндік жасап, аурушаң дық қ а алып келеді. Мә селен, Қ азақ станда кә сіби аурулардың мынадай нозологиялық тү рлері жиі кездесіп отыр: тыныс алу органдарының (39, 2%), діріл ауруы (12, 7%), қ имыл-қ озғ алыс жү йесінің бұ зылуы (22, 9%), есту органдарының зардаптануы (7, 6%), инфекциялық жұ қ па аурулар (13, 6%). Кә сіби созылмалы аурулар ішінде шаң -тозаң нан болатын тыныс алу мү шелерінің зақ ымдануына байланысты тү рлі аурулар (11-13%), /пневмокониоздар (13-14%)/, демікпе ауруы (51%-ғ а дейін). Кә сіби уланулар, кө біне жұ мыс орнында улану (5-6%) фактілері негізінен қ орғ асынның ә серінен жә не оның қ осындылары: сынап, кө мірқ ышқ ыл тотығ ы, хлор жә не фосфордан уланулар бойынша кө бірек тіркеледі. Жалпы кә сіби аурулардың ішінде ә сіресе жұ мыс істеу қ абілетін уақ ытша жоғ алту жоғ ары дең гейде қ алып отыр. Ал бұ л біздің қ оғ ам ү шін ойланатын, шешімін табуғ а тиіс жағ дай. Кә сіби аурушаң дық тың салдарынан ең бекке қ абілеттіліктің жә не ө мір жасының ұ зақ тығ ы-ның тө мендеуі байқ алады. Жұ мысшылар арасында кә сіби аурумен ауыратындардың кө п ү лесін ә йелдер қ ұ рап отыр. Денсаулық қ а зиянды жағ дайда ең бек ететін ә йелдердің саны кө беюде.

Соң ғ ы жылдарда акционерлік қ оғ амдардың, қ ауымдастық тардың, концерндердің, ө неркә сіптерді басқ арудың қ ұ рылымдық жү йелерінің ө згеруіне бай-ланысты кә сіби ауруларды есепке алу мен есептеу мә селелері қ иындай тү сіп отыр. Экономикалық тұ рғ ыдан мү дделіктің болмауынан жә не жұ мыс берушінің жұ мысшылардың денсаулығ ы мен жұ -мысшы ең бегін қ орғ ау шарттарын орындауғ а қ ұ -лық сыздық танытуынан, жауапкершілік сезінбеуінен, аз уақ ыт ішінде тез пайда табуғ а мү дделігінен кә сіби, ө ндіріске байланысты аурулардың кө беюіне, тә уекел етуге кө бірек жол беруінің салдарынан келең сіздік жағ дайларғ а душар болу фактілерінің кө беюі жол берілуде. Сондай-ақ, кә сіби қ ызметіне орай жұ мысқ а алу кезінде медициналық ұ йғ арымы тү гілі, есепке алуды да ө з міндеті санамау да бар. Себебі, жұ мысшы ауырып қ алып, жұ мыстан босату кезінде келісім шартта кө рсетілген ә леуметтік мә селелерге қ атысты міндеттер-ді орындамау, қ олданыстағ ы бекітілген заң дардағ ы кейбір заң намалық тарды орындауғ а қ ұ лқ ының болмауы мү дделіліктің жоқ тығ ынан кө рінеді.

Халық аралық Ең бек Ұ йымының ең бек жә не денсаулық қ ауіпсіздігі жө ніндегі №155/1981 жә не Ең бек медициналық қ ызмет жө ніндегі №161/1985 Конвенциясына сә йкес зиянды жә не қ ауіпті ең бек жағ дайларында ең бек ететін жұ мысшыларғ а медициналық -санитарлық кө мек кө рсету бойынша медициналық қ ызметтің ең бек ұ йымы болуы шарт. Профпатология жоғ арыда айтылғ ан мә селелердің тү п негізі болып табылады.

Қ Р Конституциясына сә йкес ә ркім ө зі ең бек ететін жерінде қ ауіпсіздік жә не ең бек гигиенасы шарттарын талап етуге қ ұ қ ылы. Жұ мысшылардың ең бек шарт-тарының орындалуы олардың кә сіби аурулары мен сол аурулар нә тижесінде мү гедек болу кө рсеткіштерінде анық кө рінеді.

Ө ндірісте жұ мыс істейтін адамдардың денсаулығ ын қ орғ ау болып табылатын медициналық аспектілер:

1. Ең бек ету шарттарына санитарлық -гигиеналық бақ ылау жү ргізу.

2. Ірі ө неркә сіп орындарында жұ мысшылардың ден-саулығ ына бақ ылау ү шін мониторинг жү ргізетін, бол-жам жасайтын, жұ мысшыларғ а диспансерлік бақ ылау жү ргізетін, кә сіби ауруларды дер кезінде анық тау, ауруғ а дифференциалды диагностика жасау жә не оны тиімді емдеу мақ сатында профпатологиялық кабинеттерді ашу.

3. Денсаулық сақ тау саласында, жұ мыс істеу жағ -дайларына зиянды кә сіби факторлар ә сер ететін медициналық жә не психологиялық тұ рғ ыдан ең бекке бейімделу мә селелерін кө теретін ә дістемелік оқ у бағ -дарламаларды ә зірлеу.