Азақ стилистикасының А. Байтұрсынұлы, Қ. Жұбанұлы еңбектерінде зерттелуі.

Қ азақ тіл білімінде стилистикағ а қ арасты мә селелердің зерттелуі А.Байтұ рсынұ лы, Қ.Жұ банов ең бектерінен басталады. А.Байтұ рсынұ лының «Ә дебиет танытқ ышында» кө ркем сө з бен кө сем сө зге қ атысты ой толғ амдары, Қ.Жұ бановтың Абай поэтикасының қ ыр-сырын ашқ ан мақ аласы мен басқ а да ең бектері бұ л саладағ ы алғ ашқ ы қ арлығ аштар болды. А. Байтұ рсынұ лы сө з ө нерінің бір парасы болып табылатын «ә дебиет» сө зінің ауқ ымын кең шең берде ашып береді: «Сө з ө нерінен жасалып шығ атын нә рсенің жалпы аты шығ арма сө з, ол аты қ ысқ артылып кө бінесе шығ арма деп айтылады. Ауыз шығ арғ ан сө з болсын, жазып шығ арғ ан сө з болсын, бә рі шығ арма болады. Шығ арманың тү рлері толып жатыр. Оның бә рін шумақ тап бір-ақ атағ анда арабша ә дебиет, қ азақ ша асыл сө з дейміз». Яғ ни, «Ауыз шығ арғ ан сө з болсын, жазып шығ арғ ан сө з болсын, бә рі шығ арма болады» дейді. Ал біз білетін кө п қ олданыстағ ы ә дебиет тү сінігінің «ақ ындық ө нер», «поэзия» тү сініктерінің орнын алмастырып келгені белгілі. Байтұ рсынұ лының бұ л жерде асыл сө здің баламасы ретінде айтқ ан «арабша ә дебиет, қ азақ ша асыл сө з дейміз» деуі де жай емес. Себебі, бұ л терминдердің таза мағ ыналық ө лшемін таразылағ анда, асыл сө зге жақ ын болып шығ атыны латын тілінен келгенінен гө рі араб тілінен келгені. «Ө лең шығ ару» атты тараушалардың барлығ ы да «Ә дебиет танытқ ыштың» - ХХ ғ асыр басындағ ы теориялық ең бектермен қ аншалық ты методологиялық ә рі прагматикалы-функциональдық ұ қ састығ ы, кемшілігі, артық шылығ ы бар деген зерттеу міндеті басшылық қ а алына отырып қ арастырылды. Мә селен, ә уезділікке қ атысты Байтұ рсынұ лы жаң аша тұ жырымдар жасайды. Егер сұ рақ тың методологиялық жағ ын алатын болсақ, А.Байтұ рсынұ лының кө зқ арасы Б.Томашевскийдің пайымдауына жақ ын. Ғ алымдардың кө зқ арастары «кө ркем сө йлеудің ү йлесімділігіне» жақ ындық тан туындайды. Біріншіден екі зерттеушіде де поэтикалық сө йлеудің дыбыстық қ ұ рылымы стилистика тарауына аясында қ арастырылады. Екіншіден екі жағ дайда да шығ арманың дыбыстық жү йесінде, жалпылай алғ анда, эвфония қ ызметінің анық тамасы негізгі болып табылады. А.Байтұ рсынұ лының ерекшеленетін тұ сы эвфонияны екі тарауғ а бө ліп қ арастырылғ андығ ында. Яғ ни, бұ л жерде біз «Ә дебиет танытқ ышта» ғ ылыми айналымғ а «сө з ә уезділігі» мен «сө йлеу ә уезділігі» деген тү сініктердің енгендігі турасында айта аламыз. Жұ банов тіл білімі мә селелерімен 1920 жылдан бастап шұ ғ ылдана бастады. Ол қ азақ мектептері мен жоғ ары оқ у орындары ү шін қ азақ тілін оқ ыту бағ дарламаларын жасап, оқ улық тар мен ә дістемелік қ ұ ралдар жазды. 20 ғ асырдың 20 – 30-жылдарында Жұ банов қ азақ халқ ының рухани-мә дени ө мірінде саяси-ә леуметтік, халық тық мә ні зор проблемалардың бірі – жазу, емле, термин мә селелерімен де шұ ғ ылданды. 1929 жылы Қ ызылордада ө ткізілген тұ ң ғ ыш ғ ылыми-терминологиялық конференцияда Жұ банов қ азақ тілінің емлесі жө нінде ғ ылыми негізделген ұ сыныстар жасады.