Дәннің көлемін табу

Сызық ты мө лшерлермен қ атар дә ндер кө лемі ү лкен мә нді алып жатыр, оның шамасы бойынша астық массаларының саң ылаулылық тығ ын есептеуге болады, яғ ни дә н аралық кең істіктеріндегі кө лем. Дә н кө лем анық тау ү шін бірнешесі ә дістер игерілген, оның ішінде қ арапайымы дә ндер ү лгісімен ығ ыстырғ ан индифферентік сұ йық та кө лемді анық тауда болады. Бұ л мақ сатпен жылтырлы тегіс ыдыстан оның жоғ арғ ы жағ ында бө лулермен бюреті тұ ратын оң ай қ ұ рал қ олданады (сурет 3.2.1).

3. 2.1. Сурет. Дә ннің кө лемін анық тау қ ұ ралы

Ыдысты нө лдік сызық қ а дейін сұ йық затпен (ксилол немесе толуол) толтырады дә ндерді ісіндірмейтін, жә не бюрет арқ ылы дә н ү лгілерін салады. Дә ннің кө леміне сә йкес сұ йық заттын дең гейі бюретте жоғ арлайды. Дә н ү лгілерінен алығ ан кө лемдік шаманы бір дә ннің кө леміне қ айта есептейді.

Дә нді сұ йық қ а батыруда оның бетінде ауаның кө піршіктері кейде қ алып қ ояды, бұ л дұ рыс есептеуді қ иындатады. Алайда астық тұ қ ымдастағ ы дақ ылдың кө пшілігінің дә ні ү шін алынатын нә тижелер практикалық мақ саттарды орындауына ә бден жарамды. Дегенмен кө птеген астық тұ қ ымдас дақ ылдардың дә ні ү шін алынатын деректер тә жірибелік мақ саты орындауына ә бден жарамды. Бұ л ә діс қ абыршақ ты дақ ылдарғ а, мысалы сұ лы дә нінің кө лемін анық тау ү шін жеткіліксіз қ анағ атты нә тижелер беріде. Егер дә нді бө рттірмейтін сұ йық затты (толуол, ксилол, ө сімдік майын) қ ұ йғ ан ө лшеуіш цилиндрге саналғ ан белгілі дә н салсақ, сұ йық заттың кө лемі ө сіп, кө теріліп сол салынғ ан кө лемінің қ осындысын кө рсетеді. Ол дә ннің арасында қ анша қ уыс бар екенін, кө лемдік мө лшері қ андай екенін, оларды қ алай тазалау керек жә не одан қ анша продукция шығ атыны кө рсете біледі.

Бір дә ннің кө лемін ө лшеу ү шін 10 г ө лшеп алып, санайды. Кіші – гірім ө лшеуіш цилиндрге сұ йық затты қ ұ йып, оның кө лемін жазып алады да, оғ ан жанағ ы санап алынғ ан дә ндерді салады. Сондағ ы кө лемі ө суіне байланысты бір дә ннің кө лемін мына формула арқ ылы табады:

, мм³