Астықтан сынама алудың ережелері

Астық қ абылдау кә сіпорындары (элеваторлар, астық қ абылдау пункттері т. б.). астық ты автомобиль жә не темір жол кө ліктерден, кө ліктің ә р бірлігінен топтама кү йінде қ абылдайды. Астық топтамасы кө ліктен тү сірілгенге дейін, немесе тү сіру барысында қ абылдаудың ережелеріне сә йкес нү ктелік сынамалар алынады, біріктірілген сынама кұ растыруғ а одан орташа тә уліктік сынама жасау ү шін сынаманың бір бө лігін бө ліп алады зерттеуді ө ткізуге.

Нү ктелік сынама. Ә р астық топтамағ а сапасы туралы бiр қ ұ жат толтырылады. Онда оның сорты, типі, подтипі, классы кө рсетіліп жазылады. Бұ дан басқ а да кү шті, немесе қ атты бидайларғ а, сыра жасауғ а арналғ ан ақ парат т.б. бағ алы сортты дақ ылдарғ а сорттық куә лік толтырылады. Астық ты автомобиль жә не темір жол кө ліктен, қ абылдағ ан кезде ә р топтамадан Қ Р СТ МЕМСТ 50436-2003. «Дә ндер. Дә ннің сынамаларын таң дау» стандартқ а сә йкес сынама алады[17]. Сынама алу ү шін мына қ ұ ралдарды пайданылады: пробоотборник немесе сү ң гілер, зертханалық таразылар, сиымдылығ ы 20 см³ шө міштер, бө лгіштер, ағ аштан істелген планкалар, қ ол қ алақ тары, сынамаларды жә не ө лшемдерді салатын ыдыстар (сиымдылық тар) керек.

Автомобильді кө ліктерден нү ктелік сынама алудың тә сілдері. Автомобилді кө ліктен нү ктелік сынаманы сү ң гімен (щуппен) немесе пробоотборникпен алады. Кузовтың (қ ораптың) ұ зындығ ы 3, 5 м-ден аспайтын автомобиль кө ліктен барлығ ы 8 нү ктеден, кузовтың 4 м-дей бұ рышынан, автомобилдің борттарынан 0, 5 м қ ашық тық тан (сурет 2.2), ү стің гі жә не астың ғ ы қ абаттарынан алады. Егер кузовтың ұ зындығ ы 3, 5 м-ден 4, 5 м-ге дейін болса (6х2) = 12 жерден, егер 4, 5 м-ден ұ зын болса (8х2) = 16 нү ктеден алады.

2.2. Сурет Сынаманы автомобиль кө лігінен алу сұ лбасы

Егер оғ ан пробоотборник (автоматты сынама алғ ыш) «AI–YП2А» қ олданылса кузовтың бар терең дігінен тігінен алады. Бұ л тә сілмен алынатын сынамалардың саны екі есе аз болады. Автоприцептерден сынамаларды бө лек алады. Осы бір кузовтан алынғ ан сынамаларды қ осып біріктірілген сынама жасайды. Оның массасы 3, 5 м-ге дейінгі бiр кузовтан 1 кг-ғ а, 3, 5 - 4, 5 м-ге дейінгі кузовтан - 1, 5 кг, ал 4, 5 м-ден ұ зын болса – 2, 0 кг-ғ а жақ ын алады.

Қ оймада немесе алаң да (площадкада) жатқ ан астық тан қ алың дығ ы 1, 5 м болса автомобиль сү ң гімен, егер одан қ алың болса вагондық сү ң гімен алады. Ол ү шін астық топтамасының бетін тегістеп ә р 200м²-ге жақ ын секцияларғ а бө лінеді. Ә р секциядан ү ш (тө менгі, ортанғ ы жә не жоғ арғ ы) қ абаттарынан, қ ойманың қ абырғ аларынан 1 м қ ашық тық та, 6 нү ктеден (екі жағ ынан ү ш - ү штен) барлығ ы 18 нү ктелік сынама алады. Егер қ ойманың ауданы 200 м²-ге жетпесе, ә р 100 м²-ден 4 нү ктеден (4х3) = барлығ ы 12 нү ктелік сынама алуғ а болады. Мұ нда ең тө менгі сынаманың еденнен 10-15см жоғ арырақ, ал ү стің гі қ абаттан 10-15см терең діктен алады. Осы бір секциядан алынғ ан қ оспа сынаманың салмағ ы 2, 0 кг шамасында болады[17].

Егер қ ойманың едені ең кіш болса жә не элеватор силостарынан нү ктелік сынамаларды астық ты тү сірген немесе басқ а қ оймағ а ауыстырғ ан кезде ғ ана шө мішпен алуғ а болады. Ол ү шін қ ұ йылып тұ рғ ан астық тан белгілі бір уақ ытта шө мішпен кесіп ө ту тә сілімен алады. Ол уақ ыттың мерзімі астық тың жылжу жылдамдығ ына, астық топтамасының массасына жә не оның тазалығ ына байланысты болады. Егер орташа сынаманың массасы 2 кг болу керек болса, онда алынатын бір нү ктелік сынаманы мына есеппен алады (кесте 2.1):

2.1 - Кесте. Бір нү ктелік сынаманың есебі

Қ аптарда қ апталғ ан астық тан сынамаларды алу ә дісі

Қ апқ а қ апталғ ан астық тан сынаманы штабельдегі орналастырғ ан қ аптың санына байланысты мына есеппен алады (кесте 2.2.):

Кесте 2.2. Қ апқ а қ апталғ ан астық тан сынама алу есебі

Осыдан сынамаларды аузы тігілген қ аптардың ү ш жерінен сү ң гімен (қ аптық сү ң гімен) алады. Мұ нда сү ң гіні бө лшектің ортасына қ арай бағ ыттау керек. Барлық алынғ ан орташа сынаманың массасы 2 кг-нан кем болмау керек.

Темір жол немесе автомобильді кө лікпен астық ты тасымалдауды Қ Р СТ МЕМСТ 50436-2003 стандартында тағ айындалғ ан ережелері бойынша жү ргізіледі. Астық тың сынамаларын таң дау ә рбір тиелген вагоннан немесе жү к машинасынан алу арқ ылы жү зеге асырылады. Нү ктелік сынамаларды цилиндрлік (сү ң гімен) сынама таң даушы қ ұ ралдың кө мегімен (сурет 2.3) кө рсетілген нү ктелерді қ абатының барлық терең дігі бойынша алады[12].

Вагондар немесе 15 тоннағ а дейін жү к кө тере алатын автокө ліктерден: бес нү ктеден (ортасында жә не қ абырғ алары мен кузовтың (қ ораптың) шамамен 500мм жерден) 15тен 30 тоннағ а дейінгі жү к кө теретін вагондар: сегіз жерден 30 дан 50 тоннағ а дейінгі жү кті кө теретін вагондар: он бір нү ктеден.

Вагоннан сынаманы 33 нү ктеден алады. 3 қ абатынан, ә р қ абатынан 11 нү ктеден, бір вагоннан 4-5 кг біріктірілген сынама алады, ал кемеден, баржадан ә р секциясынан ү ш қ абатының ә рқ айсысының бестен, барлығ ы 15 нү ктелік сынама алады (сурет. 2.4).

Астық ты тең із немесе ө зен бойынша тасымалдау. Ү йінділеумен тасымалданатын дә ннен сынамаларды таң дау ә дісі.

Астық ты тең іздік кө лікпен немесе ө зен арқ ылы тасымалдағ анда, сынамаларды таң дау кө ліктен дә ннің тү сірілуі кезінде алынуы керек. Егер келісім шартта арнайы айтылмағ ан болса, онда жабдық тау 500 т топтама бойынша қ арастырылу керек немесе жалғ ыз топтама жабдық тау ретінде қ арастырылады.

а б

Сурет 2.3. Сынаманы темір жол кө лігінен алу сұ лбасы

а - тауарлы вагоннан; б – хоппердан

Сурет 2.4. Сынама баржадан алу сұ лбасы

Сынамаларды таң дау жылжитын ө німнен алынатын кезде жү зеге асырылса, онда нү ктелік сынамаларды жылжитын дә ннің ағ ыны жылдамдығ ына уақ ыттың тә уелді болатын ара қ ашық тығ ын анық тау арқ ылы таң дау керек.

Сақ тау қ оймаларынан дә ндерді тазарту кезінде дә ндік ү йінділерден сынамаларды алуда нү ктелік сынамалар, шығ атын саң ылаудан басқ а, кө птеген мү мкін болатын жерлерден жә не тү сіру жылдамдығ ымен анық талатын уақ ыттың ара қ ашық тығ ы арқ ылы таң далып алынуы қ ажет.

Егер тағ айындалғ ан дә ннің мө лшерімен жинақ таушы бункерлерден сынамаларды таң дай алынса, онда нү ктелік сынамаларды цилиндрлік сынама таң даушы қ ұ ралдармен немесе порттың тағ айындалғ ан тә жірибесіне байланысты механикалық сынама алушы қ ұ ралдармен жү зеге асырылады.

Элеваторлар немесе сақ тайтын қ оймалардың сұ р шө птің дә ндердің сынамаларын таң дау ә дістемесі кө бінесе жергілікті жағ дайларғ а байланысты болады[11]. Тең іздік немесе қ ұ рғ ақ жермен тасымалдау кезінде бұ зылғ ан астық жә не де кондициялық жағ дайда болмағ ан астық тың бұ зылмағ ан дә ндерден бө лек сақ талуы қ ажет жә не олардан алынғ ан сынамаларды таң дау жеке жү ргізілуі керек. Бұ зылғ ан астық тан алынғ ан сынамалар бұ зылмағ ан дә ннен алынғ ан сынамалармен араластырылмауы керек. Сынамаларды таң дап алуғ а арналғ ан қ ұ ралдардың таза, қ ұ рғ ақ болуы жә не басқ а бө тен иісі болмауы керектігіне ерекше назар аудару қ ажет.