Халқы

Қ азіргі Африка халқ ының жалпы саны 2004 жылы 800 млн адамнан асады. Бірақ Африка халқ ы елдер бойынша біркелкі таралмағ ан. Халқ ы негізінен екі нә сілден тұ рады: Сахарадан оң тү стікке қ арай — негроидтар, солтү стік Африкада жә не ОАР-да — европеоидтар. Африкада 56 мемлекет бар. Олардың басым кө пшілігі ұ зақ уақ ыт бойына еуропа елдерінің колониялары болды да, тә уелсіздіктерін тек 20 ғ. 50-60 жылдары алды.

Оғ ан дейін тек тә уелсіз болғ ан мемлекеттер — Мысыр (1922), Етиопия (1941), Либерия (1847) жә не ОАР (1910), бірақ ОАР-да 90 жылдарғ а дейін де апартеид — жергілікті қ ара халық ты кемсіту тә ртібі сақ талды.

Континет солтү стігінде Испанияның Сеута, Мелилья жерлері орналасқ ан. Таралғ ан дә стү рлі діндері: ислам, христиандық (католиктер, протестанттар, православиеліктер, монофизиттер).

Африка мемлекеттерінің шекаралары, тү рлі халық тар мен тайпалардың орналасуын есепке алмастан, жазанды тү рде сызылғ андық тан жә не жалпы африка қ оғ амының демократияғ а дайын болмағ андығ ынан, кө птеген африка елдерінде тә уелсіздік орнағ аннан кейін азаматтық соғ ыстар басталып кетті. Кө птеген елдердің билігіне диктаторлар келді. Осылайша орнағ ан режимдер адам қ ұ қ ығ ын менсінбеумен, бюрократиямен, тоталитаризммен ерекшеленеді, бұ лар ө з кезегінде экономиканың қ ұ лдырауына жә не кедейшіліктің ө суіне ә келіп соғ уда.

Кең тарағ ан тілдер араб, ағ ылшын, француз, суахили, конго, фулбе.

Антропологиялық ерекшеліктеріне қ арай нә сілге бө лінуі:

1) Жерорта тең іздік (Солтү стік Африка)

2) Эфиопиялық (Шығ ыс Африка)

3) Қ ойсандық (Оң тү стік Африка)

4) Пигмейлік (Батыс Африка)

5) Негроидтық (Орталық Африка)

Жерорта тең іздік(Солтү стік Африка)

Африканың солтү стік жағ алауын мекендейтін талық тар жатады. Еуропоидтік рассағ а ө те жақ ын. Шаштары қ ара, кө здері кү ң гірт, қ ара-қ оң ыр, бойлары 165-170 см.

Кейбір антропологтар бұ л жердің халқ ын 2 нә сілге бө леді: араб, бербер. Олар ө здерінің пікірлерін 8 ғ -дағ ы арабтардың Магриб елдері Алжир, Тунис Марокконы жалап алуымен байланыстырғ ан. Тарихи деректерге қ арағ анда, келуші арабтар жергікті берберлердің 4% ғ ана қ ұ рағ ан. Бұ дан біз бұ л пікірдің бұ рыс екеніндігін кө реміз.

Эфиопиялық (Шығ ыс Африка)

Еуропоидтық пен негроидтық нә сілдерінің арасын-дағ ы антропологиялық бө лік. Африканың солт-шығ ысындағ ы Эфиопия жарты аралын, бір бө лі-гі Аравия жарты аралының оң тү стігін мекендейді. Эфиопия халық тары: амхара, тигере, гураге, галла, сомали, данакиль, беджа жә не т.б. Антропологиялық белгілері: тү стері қ ызғ ылт-қ ара, шаштары толқ ынды бұ йра, еріндері шамалы тү рің кі, мұ рындары кішілеу. Палеоантропологиялық деректерге қ арағ анда, Эфиопия нә сә лә неолитте Ш.Африкада пайда болды.

Қ ойсандық (Оң тү стік Африка)

Африканың оң тү стік шетін мекендеген. Оларғ а бушмендер мен готтентоттар жатады. Оларды оң ттү стік африкалық топтар деп те атайды. Бушмендер жер шарындағ ы халық тарң ішіндегі антропологиялық жағ ынан ө зіндік ерекшелігі бар болып келеді: олар бұ йра шашты, желбезекті мұ рынды болу сияқ ты кейбір белгілерімен негрлерге ұ қ сас болса, кейбір белгілерімен монголоидтарғ а ұ қ сайды, яғ ни тү стерінің сарылығ ы, кө здерінің қ иығ ы, еріндерінің негрлерге қ арағ анда жұ қ а болуы соны мең зейді. Бушмендердің орташа бойы 150 см. Ал готтентоттар бушмендерден гө рі бойшандау.

Пигмейлік (Батыс Африка)

Конго бассейнінде мекендейді. Пигмей – адамдар-дың дамуы бойынша “балалық шақ та жасаушылар” деген мә нді береді; яғ ни олар ө здерінің ө суі бойынша неандертальдіктерден алшақ кетпеген деген пікірді білдіреді. Бұ л пікірді шығ арушы, оны дамытушы швейцар анатомшысы Колльман. Олардың бойлары орта есеппен 141-142 см-ден аспайды, тү стері негрлерден ашандау, беті тү кті, шаштары мол, кең танаулы, жұ қ а ерінді келеді.

Бірақ, Кольманның пікіріне қ осылуғ а болмайды. Себебі қ азіргі дә уірдегі адамдар неандертальдіктерден ә лде қ айда алғ а кеткен.

Негроидтық (Орталық Африка)

Батыс, Орталық, Судан, Нілдің жоғ ары ағ ысын, Конго ө зенінің бассейнін тү гелдей дерлік Шығ ыс, Оң тү стік Африка жерлерін мекендейтін халық тар жатады. Негроид нә сілінің алғ ашқ ы пайда болғ ан жері Батыс Судан мен Батыс тропикалық Африка жерлері болуғ а тиіс. Негізгі белгілері: тү стері қ ара қ оң ыр, шаштары қ ара бұ йра, тығ ыз, танауы кең, еріндері тү рің кі, қ алың, тістері аппақ, бойлары 165-185 (орт. 182см.) см. Айрық ша ө кілдері Нигерия мен Конго ө зендер бойларын мекендейді.

Лингвистикасы:

I. Семит-хамит семьясындағ ы тіл

II. Судан тілі

III. Банту семьясындағ ы тіл

IV. Қ ойсан бө ліміне жататын тілдер

V. Мальгаш тілі