Жоспарлауда қолданылатын қаржылық көрсеткіштер

Басқ аруда жә не шаруашылық қ аржылық қ ызметті жоспарлауда қ аржылық кө рсеткіштер шаруашылық жү ргізуші субъектілердің, салалардың жә не жалпы ұ лттық шаруашылық тың ақ шалай табыстар мен қ орланымдарын жасаумен жә не пайдаланумен байланысты қ ызметтің тү рлі жақ тарын сипаттайтын жоспардың, есептің немесе есеп қ исаптың мә ліметтері пайдаланылады. Олар абсолюттік жә не салыстырмалы мө лшерлерде тұ лғ аланады. Қ аржылық кө рсеткіштер сан жә не сапа тү рінде белгілі бір қ аржы экономикалық категорияны, қ осалқ ы категорияны, қ аржы қ атынастарының элементі бейнелейді.

Шаруашылық жү ргізуші тө менгі буындарында, мысалы, мынадай аса маң ызды абсолюттік қ аржылық кө рсеткіштер қ абылданады:

- ө німді ө ткізуден тү сетін табыс;

- ө ткізілген ө німнің ө зіндік қ ұ ны;

- жалпы табыс;

- кезең шығ ысы;

- негізгі қ ызметтен тү сетін табыс;

- табыс салығ ының сомасы;

- таза табыс.

Айрық шалық ты кө рсеткіштер банк, сақ тық қ ызметтерінде, зейнетақ ы жә не басқ а қ орларды пайдаланылады.

Салық салу кезінде жиынтық жылдық табыс, жиынтық жылдық табыстан шегерімдер, салық салынбайтын табыс, айналым жә не импорт сияқ ты жә не басқ а кө рсеткіштер қ олданылады. Мемлекеттік қ йымдар мен мекемелерде жалпы жә не жеке элементтер бойынша шығ ыстырдың кө рсеткіштері қ олданылады.

Ұ лттық шаруашылық дең гейдегі қ аржылық кө рсеткіштер мемлекеттің қ аржы ресурстарының ауқ ымы мен қ ұ рылымын, мемлекеттік бюджет жә не басқ а қ аржы жоспарлары арқ ылы олардың бө лінуін, экономиканың тү рлі салаларының рентабелділігін жә не бюджетке тө ленетін табыстың ү лесін сипаттайды. Мемлекеттің қ аржы ресурстарын қ алыптастырудың тиімділігі жалпылама бағ алауды қ аржы ресурстары ауқ ымының жалпы ұ лттық ө нім мен ұ лттық табысқ а қ атынасын сипаттайтын кө рсеткіштер атқ арады.

Қ аржылық кө рсеткіштерді есептеу кезінде нормалар мен нормативтер пайдаланылады, олар қ аржы жоспарларын, болжамдарын, бағ дарламаларын ғ ылыми негіздеуге арналғ ан.

Нормалар мен нормативтер салыстырмалы немесе абсолюттік шамаларда (пайыздарда, коэффициенттерде, ө німді ө лшеудің натуралды бірліктерінде, уақ ытта, ақ ша ө лшемінде) тұ лғ аланады.

Қ аржылық жоспарлауда қ аржы ресурстарын жасаудың, бө лудің жә не пайдаланудың ең тө менгі, орташа жә не жоғ арғ ы шекті нормалары мен нормативтері қ олданылады. Жиынтық қ аржылық жоспарлауда кө бінесе орташа нормалар мен нормативтер, нақ тылы шаруашылық органдарының қ аржылық кө рсеткіштерін жоспарлағ анда жеке дара нормалар мен нормативтер пайдаланылады.

Қ аржылық нормалар мен нормативтері сондай-ақ бекітілетін жә не есеп қ исаптық болып бө лінеді. Бекітілетін нормалар мен нормативтер қ олданыстағ ы заң намамен белгіленеді, есеп қ исаптық тары ішкі жоспарлауда пайдаланылады. Бекітілетіндерге салық мө лшерлемелері, ә леуметтік қ ажеттерге, бюджеттен тыс қ орларғ а аударылатын аударымдардың нормалары, есеп қ исаптарғ а аударымдардың нормалары жә не кә сіпорындар мен ұ йымдардың қ орлану жә не тұ тыну қ орларын, негізгі қ орларды жө ндеу қ орын жасау нормативтері жә не кә сіпорындар мен мекемелердің қ аржы қ ызметін реттейтін басқ алары жатады. Сандай ақ бірың ғ ай нормалар мен нормативтер болып ажыратылады, ә р тү рлі шаруашылық жү ргізуші субъектілер мен салалар ү шін амортизациялық аударымдардың нормалары жә не сараланғ ан тү рлі шаруашылық жү ргізуші субъектілерде тү рліше болатын айналым қ аражаттарының нормалары мен нормативтері.

Кө птеген қ аржылық кө рсеткіштер бір мезгілде нормалар, нормативтер немесе лимиттер бола алады, мысалы, табыстылық тың дең гейі, тү рлі қ аржы қ орларының атаулары кө рсеткіштер де, нормативтер де немесе лимиттер де болып табылады. Қ ызметтің қ аржы нә тижелерін жоспарлау мен болжау процестеріндегі қ аржы механизімінің бұ л қ озғ алмалы элементтерінің тығ ыз тоқ айласуы, ө зара байланысы мен ө зара іс қ имылы байқ алып отыр.