Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Туристік өнімді жылжытудағы маркетингтің орны






 

Туристік ө німнің маркетингілік зерттелінуінің маң ызды бағ ыты болып оның бә секелесу қ абілеттілігін анық тау табылады. Осы кезде алынғ ан нә тижелер келесі мә селелерді шешуде қ олданыла алады:

- ө німдерді жетілдіру жә не жаң арту қ ажеттігін негіздеуде;

- бә секелестік қ абілеттің анық бір дең гейіндегі ө німдерді ө ткізудің мү мкіндікті кө лемін бағ алау;

- туристік ө німді ө ткізу процестерін басқ ару;

- нақ ты рынокта бағ а стратегиясын таң дау;

- кә сіпорындарда жә не т.б. ө німдердің бә секелестік қ абілеттіліктерін басқ ару жү йесін қ алыптастыру жә не жетілдіру.

Туристік ө німді таң дау кезінде тұ тынушы оның ө зі ү шін маң ызы бар ерекшеліктеріне ғ ана бағ дарланады:

– бұ л ө німнің сапасы мен пайдалылығ ын кө рсететін параметрлер, ө йткені оны таң даудың маң ызды шарты болып тұ тынушы кө ң іл аударатын қ асиеттері мен сипаттамаларының тура келуі табылады.

– бә секелестік қ абілетті анық тау ү шін ө німдерді нақ ты қ ажетсінуге сә йкестік дә режесі бойынша салыстыру ғ ана емес, сонымен қ атар солармен байланысты тұ тынушының шығ ынының да ескерілуі маң ызды болып табылады. Бұ л кезде ескеретін нә рсе: сатып алынғ ан зат тек міндетті шартты белгілейді, қ ажетсінуді қ анағ аттандырудың бастапқ ы пункті. Қ осынды жұ мсалғ ан шығ ындар екі бө лімнен тұ рады: бір жолғ ы (туристік ө німнің сатылу бағ асы) жә не ағ ымдағ ы (жеткен орынындағ ы жұ мсалатын шығ ындар – экскурсиялар, қ осымша тамақ тану, кө лік, кө ң іл кө теру жә не т.б.), жалпы бұ л жұ мсалғ ан шығ ындардың жалпы сомасы тқ тынушы ү шін қ ажетсінуін қ анағ аттандыру бағ асы ретінде алынады (тұ тыну бағ асы).

Жоғ арыда айтылғ андардан шығ а отырып, келесідей қ орытынды жасауғ а болады, бә секелестік қ абілеттілік туристік ө німнің кешенді кө п аспектілі сипаттамасын кө рсетеді, бұ л ө німді нақ ты рынокта, анық талғ ан кезең де ө ткізу мү мкіндігін қ амтамасыз ететін, қ ажетсінуге сә йкестігі бойынша да, туристер жұ мсағ ан шығ ын бойынша да ұ қ сас ө німдермен салыстырғ анда рыноктағ ы оның басымдылығ ын анық тайды.

Туристік ө німнің бә секелестік қ абілеттілігі сипатталады:

- сапа кө рсеткіштерімен (ө німнің пайдалы тиімділігін анық тайды);

- экономикалық кө рсеткіштермен (тұ тынушының бағ асын анық тайды).

Бә секелестік қ абілеттіліктің нақ ты (рыноктық) бағ асы тұ тынушыларғ а туристік ө німді сатып алу – сату процесінде берілетінін айқ ын білу керек. Дегенмен, маркетингпен басқ ару процесінде туристік ө німнің ә леуметтік, есептеме бә секелестік қ абілеттілігін бағ алау маң ыздылы да кем емес. Осы соң ғ ысы жаң а ө німдерді ә зірлеу, қ олданбалы ө німдерді жетілдіру қ ажеттігі туралы шешімдерді негіздеу, бағ алық стратегия мен тактиканы қ алыптастыру ү шін негіз болып табылады.

Туристік ө німнің ә луетті бә секелестік қ абілеттілігін бағ алау бірқ атар кезең дерден тұ рады.

1-кезең. Туристік ө німге қ ойылатын талаптарды қ алыптастыру жә не бағ алауғ а жататын бірлік кө рсеткіштер тізімін анық тау.

Туристік ө німге қ ойылатын талаптар тұ тынушыларды маркетингілік зерттеу негізінде анық талады. Бағ алау ү шін қ ажетті жә не жеткілікті кө рсеткіштер тізімін негіздеу ү шін, туристік ө німнің бә секелестік қ абілеттілігі нақ ты рынокқ а жә не тұ тынушылардың қ атаң анық талғ ан тобының талаптарымен тығ ыз байланысты екенін ескеру ө те маң ызды (рыноктық саралар). Сондық тан, ол сатып алушы ү шін мә нді қ ызығ ушылық тудыратын ғ ана кө рсеткіштермен шартталады (сонымен қ атар оның қ ажетсінулерін қ анағ аттануын қ амтамасыз ететін). Кө рсетілген шектер сыртында қ алатын, туристік ө німнің кө рсеткіштері, бә секелестік қ абілеттілігін бағ алау кезінде нақ ты жағ дайларда оғ ан қ атынассыз ретінде қ арастырылмауы керек.

Туристік ө німнің бә секелестік қ абілеттілігінің кө рсеткіштері сыныптамалы жә не бағ аланатын болып бө лінеді. Біріншілері кө рсетілетін қ ызметтің қ андай тү ріне жататынын кө рсетеді, тұ тынушылар тобын анық тайды жә не бағ аланатын ө німнің топтарын қ алыптастыру ү шін бә секелестік қ абілеттілігін бағ алаудың бастапқ ы кезең дерінде қ олданылады.

Бағ алаушы кө рсеткіштер, туристік ө німнің сапасын анық тайтын қ асиеттерді сипаттайды. Бағ алау кезіндегі орындайтын ролі бойынша, бә секелестік қ абілеттілікті екі топқ а бө леді: туристік ө нім қ анағ аттандыратын, міндетті талаптардың орындалуын тексеру ү шін қ олданылатындар; қ андай да бір сипаттамаларымен тұ тынушыларды қ анағ аттандыру дә режесі бойынша, рынокта бә секелесетін ө німдерді салыстыру ү шін қ олданылатындар.

Кө рсеткіштердің бұ л топтары ә зірше орнық тырылғ ан атауғ а ие емес. Оларды реттемелеушілер мен салыстырмалылар деп атау ұ сынылады. Бә секелестік қ абілеттілікті бағ алау кезінде, ө німді нақ ты рынокта ө ткізудің принципиалды мү мкіншілігін шарттайтын реттемелеуші кө рсеткіштерге ерекше кө ң іл аудару керек. «Туристтік қ ызметтер. Жалпы талаптар» сә йкес, туристік қ ызметтердің барлық тү рлері ү шін міндетті болып келесі талаптар табылады: тіршілік пен денсаулық қ ауіпсіздігі; туристер мен экскурсанттар мү лігінің сақ талуы; қ оршағ ан ортаны қ орғ ау. Егер, осы талаптарды анық тайтын, ұ сынылғ ан кө рсеткіштердің ең болмаса біреуі нормағ а сә йкес келмесе, онда бә секелестік қ абілеттілікті ары қ арай бағ алануы тиімсіз.

Салыстырмалы кө рсеткіштер келесідей топтарғ а бө лінеді:

- тұ тастық – ө німнің аяқ талымдылығ ы жә не оның туристердің белгілі бір қ ажетсінулерін қ анағ аттандыру қ абілеттілігі;

- негіздік – туристердің қ ажетсінуіне негізделген, талаптарғ а сай, саяхаттау мақ сатымен шартталғ ан барлық қ ызметтердің турдың тақ ырыбына сә йкестігі; қ ызметтердің барлық тү рлерінің бір дең гейге немесе қ ызмет кө рсету сыныбына сә йкестігі;

- атаулы сипаттылық – туристік ө німнің тұ тынушылардың анық талғ ан сарасындағ ы бағ ыттылығ ы;

- пайдалылық – ө німнің бір немесе бірнеше мақ саттарғ а қ ызмет ету қ абілеттілігі (мысалы, демалыс пен таным);

- айқ ындылық – ө німнің ерекшеліктері, оның бағ ыттылығ ы туристергеде, кә сіпорын қ ызметкерлерінеде тү сінікті болуы қ ажет;

- икемділік – ө німнің қ абілеттілігі мен қ ызмет кө рсету жү йесінің тұ тынушының дербес сұ ранысына лайық тануы жә не туристерге қ ызмет кө рсететін қ ызметкерді ауыстыруды қ абылдамауы;

- сенімділік – ө німнің жә не жарнаманың мазмұ нының сә йкестігі, кә сіпорынның ө німді келісім шарттарына сә йкес жеткізу қ абілеттілігі[3].

Кө рсетілген кө рсеткіштер маң ызы бойынша туристік ө німнің техникалық жағ ын сипаттайды. Сонымен бір кезде, туризмнің ерекшелігі болып тұ тынушымен туристік ө німге берілетін бағ ағ а ық пал ететін шарт табылады. Бұ л, бә рінен бұ рын, тапсырыскердің кө ң іл кү йімен анық талатын субъективтілік. Бағ а туристік қ ызметті кө рсету процесін анық тайтын, салыстырмалы кө рсеткіштер негізінде қ алыптасатын, гуманитарлық технологияның ә сер етуімен пайда болады:

- жауапты реакция (қ ызметкерлердің сатып алушыларғ а олардың проблемаларын шешуде кө мек кө рсету тілегін жә не ұ мтылысын сипаттайды);

- қ ұ зыреттілік (қ ызметкерлер қ ызметті кә сіпқ ойлық пен кө рсету ү шін қ ажетті, қ андай дағ дылар мен білімдерді, қ андай шамада білетінімен анық тайды);

- сыпайылық (қ ызметкерлердің ө зінің тапсырыскерлеріне қ аншалық ты ұ намды, кішіпейілді жә не ық ыластылығ ын кө рсетеді);

- материалдық қ оршау (қ ызметтердің кө зге кө рінетін компонентін сипаттайды: интерьер, қ ызметкерлердің сыртқ ы тү рі жә не т.б.);

- коммуникациялар (кә сіпорындағ ы ақ параттық жү йенінің қ амтамасыздануын анық тайды)

2-кезең. Бә секелестік қ абілеттілігінің бірлік кө рсеткішінің маң ыздылығ ын (салмағ ын) анық тайды.

Бә секелестік қ абілеттілікті анық тайтын кө рсеткіштер тізімі салыстырмалы тұ рақ ты. Сонымен қ атар, олардың маң ыздылығ ы рыноктағ ы жағ дайларғ а тә уелді ө згереді. Ол ү шін кө рсеткіштер иерархиясы орнық тырылады. Бірінші шепке тұ тынушылар ү шін ең ү лкен маң ызы бар кө рсеткіштер шығ арылады. Салмақ тылық коэффициенттерін есептеу, тұ тынушыларды маркетингілік зерттеулер нә тижесінде алынғ ан деректерді ескере отырып, эксперттік ә діспен жү зеге асырылады.

3-кезең. Ұ қ састар тобын қ алыптастыру жә не салыстыру ү шін базалық ө німді таң дау. Ұ қ састар тобына енгізілетін туристік ө німдер сыныпталу кө рсеткіштерінің бірдей мә ндерімен сипатталуы жә не рыноктың бір сарасына жатқ ызылуы керек. Ұ қ састар топтарынан салыстыруғ а арналғ ан базалық ө нім таң далады (мысалы, нақ ты рынокта ү лкен кө лемдерде тұ рақ ты тү рде ө ткізіліп жү рген бә секелестік ө нім).

4-кезең. Бағ аланатын жә не базалық ө німдер кө рсеткіштерінің мә ндерін анық тау. Туристік ө німнің бә секелестік қ абілеттілігін анық тайтын кө птеген кө рсеткіштер, қ ағ ида бойынша, табиғ и физикалық шамалары болмайды, ал сапалық баяндаулармен сипатталады. Сондық тан бә секелестік қ абілеттіліктің салыстырмалы кө рсеткіштері эксперттік бағ алар негізінде шартты сандық бағ алармен кө рсетіледі – баллдармен.

5-кезең. Бағ аланатын жә не базалық ө німдер кө рсеткіштерінің бірлік салыстырылуы. Бұ л кезең де, бірінші кезекте, бағ аланатын жә не базалық ө німдердің бә секелестік қ абілеттіктерінің салыстырмалы кө рсеткіштерінің бірізді салыстырылуы жү зеге асырылады.

6-кезең. Бағ аланатын ө німнің бә секелестік қ абілеттілігінің кешендік кө рсеткішінің анық талуы. Бағ аланатын ө німнің бә секелестік қ абілеттілігінің кешендік кө рсеткіші салыстырмалы жә не экономикалық кө рсеткіштердің топтама индекстері негізінде анық талады.

7-кезең. Бағ аланатын ө німнің бә секелестік қ абілеттілігі туралы қ орытынды. Бә секелестік қ абілеттілікті жоғ арылатудың оптималды бағ ытын анық тау рынокқ а бә секелестік қ абілеттілігі бар ө німдерді енгізумен байланысты мү мкіндікті залалдарды болдырмауғ а мү мкіндік береді[3].

Туристік ө німнің бә секелестік қ абілеттілігін бағ алау нә тижелері тапсырыскерлерді тарту ү шін оны жайғ астыруғ а оптималды тә сілдемені анық тауғ а жә не рыноктың анық талғ ан сарасының қ ажетсінуін қ анағ аттандыруғ а қ ызмет етеді.

Сонымен, жоғ арыда айтылғ андардан шығ а отырып келесідей қ орытындылар жасауғ а болады.

Маркетингілік зерттеулер, белгілі бір фирма ү шін туристік рыноктың мү мкіндіктерін, ә лсіз жә не кү шті жақ тарын, қ ауіптерін айқ ындау мақ сатында, ақ паратты жү йелі жинау жә не талдау процесінде ү лкен маң ызы бар. Зерттеулер туризм менеджерлерімен дұ рыс басқ ару шешімдерін қ абылдау ү шін ақ параттық базамен қ амтамасыздандырады. Маркетингілік зерттеулер айқ ындауғ а мү мкіндік береді:

- бизнесті тиімді жү ргізуге кедергі келтіретін проблемаларды;

- проблемалардың пайда болу себептері жә не оларды шешу дің мү мкіндікті жолдарды;

- туристік рыноктағ ы келешектегі беталыстарды[4].

Сонымен қ атар маркетингілік зерттеулер келесідей мү мкіндіктер береді: жаң а мү мкіндіктерді кө руге; бизнесті жү ргізудің тиімді жолдарын анық тауғ а; рынок сұ ранымын жақ сы тү сінуге жә не онда тұ рақ ты тү рде ө тетін ө згерістерге сә йкес тә уекелдік ық тималдығ ын тө мендетуге. Шешім қ абылдау процесінде тә уекелдікті азайтатын зерттеулер, едә уір дә режеде туристік кә сіпорынның қ ызметінің жемістілігін алдын ала анық тайды. Барлық басқ ару шешімдері маркетингілік зерттеулер жү ргізу кезінде алынғ ан деректерге сү йене қ абылдануы керек. Туристік кә сіпорын кө птеген ә ртү рлі тә сілдемелер арасынан ең қ олайлысын таң дайды.

Маркетингілік зерттеулерді жү ргізу фирма қ ызметінің барлық кезең дерінде қ ажетті: туристік ө німді ә зірлеуден жә не оны енгізуден бастап оның сатылуына жә не сатылудан кейінгі қ ызмет кө рсетуіне дейін. Туристік кә сіпорынғ а ә луеттік тапсырыскерлердің қ ажетсінуін білуі, ө німді немесе қ ызметті сатып алушылардың мү мкіндікті санын анық тауы, олар оны қ айда жә не қ ай кезде сатып алғ ысы келетінін, қ андай бағ ағ а алғ ысы келетінін жә не сатып алғ анжинау барысында екіншілікті деректерде кезең ді жаң аланып отырады. Оларғ а қ ажетті тү зетулер енгізіледі. Біріншілікті маркетингілік ақ паратты жинаудың бірнеше ә дістері бар. Соларды қ арастырайық.

Пікір сұ рау (сауалдама техникасы) ә дісі тұ тынушылар туралы, олардың рыноктағ ы беталыстары жайлы, белгілі бір туристік ө німдерді таң дау кезіндегі артық кө руі мен қ ызмет кө рсетудің ә ртү рлі пішіндерін бағ алау туралы маркетингілік ақ парат алудың негізгі ә дісі болып табылады. Бұ л маркетингідегі деректер жинаудың ең кең інен тарағ ан ә дісі. Ол зерттеулердің жуық шамамен 90 % қ олданылады Пікір сұ рау (сауалнама) – бұ л мазмұ ны зерттеудің проблемасын қ ұ райтын сұ рақ тармен пікір берушілерге ауызша немесе жазбаша ү ндеу. Пікір сұ рау ә дісі берілетін сұ рақ тар кө мегімен ақ параттар жинауғ а мү мкіндік береді жә не нақ ты сауалнаманы, пікірді сұ рауды жә не тү сініктеме сауалнаманы қ амтиды. Пікір сұ рау дербес интервью алумен, поштаның немесе телефонның кө мегімен жү ргізілуі мү мкін.

Нақ ты сауалнама. Пікір сұ раудың барлық тү рін талдау, нақ ты сауалнаманың ү лкен басымдылық ты екенін кө рсетеді. «Сіз ө ткенжылы жанұ яң ызбен қ айда жә не қ ашан демалдың ыз?» сұ рағ ы респонденттен дә лдікті жауапты талап етеді. Нақ ты сауалнама, респонденттердің естерінде жақ сы сақ талмауымен немесе олардың жақ сы ә сер қ алдыруғ а тырысуымен дә л жауаптың берілмеуіне қ арамастан керемет нә тижелер береді.

Тұ тынушылардың пікірін сұ рау. Бұ л ә дісті қ олдану кезінде респонденттерді ө здерінің пікірлерін білдіруді, бір нә рсенің бағ асын беруді сұ райды. Мысалы, респонденттен қ андай турө німнің ол ү шін тартымды екенін сұ райды: А немесе В, немесе қ андай ө німнің жарнамасы жақ сы сапада болды? Бұ л пікір сұ рау қ ұ нды нә тижелер ә келе алады.

Тү сініктеме сауалнама. Бұ л жерде респонденттер репортерлар ретінде кө рінеді. Мысалы, олардан неге олар тура осы шешімді қ абылдағ анын тү сіндіруді (яғ ни неге олар тура осы рекреакциондық қ ызметте қ атысты), неге олар кө рсетілген авиакомпанияны таң дағ аны, неге олар ө зінің демалысын ө ткізу ү шін осы елді (регионды) таң дағ аны, неге олар осы орналасу қ ұ ралын қ абылдағ аны туралы сұ райды.

Жеке сұ хбат екі тү рде болады: алдын ала жоспарланғ ан жә не ұ йымдастырылғ ан сұ хбат, жә неде кө ше дегі сұ хбат. Алдын ала жоспарланғ ансұ хбатты жү ргізу кезінде сұ ралушылар кездейсоқ, жорамалды таң далады, пікір сұ рау телефон арқ ылы немесе жеке кездесу кезінде жү ргізіледі. Сұ хбаттың екінші типі кісілердің пікірін сұ рауды кө шеде жү ргізуді қ арастырады. Сұ хбат, пошта немесе телефон кө мегімен жү ргізілетін пікір сұ рауларғ а қ арағ анда, деректер жинаудың барынша ың ғ айлы ә дісі болады, ө йткені сұ хбаттасушы сұ рақ тарды белгілі бір жағ дайғ а, респондентке ү йлестіре алады, сұ хбаттасу барысында қ ажетті тү сініктеме береді. Сұ хбаттасу кө мегімен уақ ыты салыстырмалы шектелген пошта немесе телефон кө мегімен жү ргізілетін пікір сұ рауларғ а қ арағ анда, ақ паратты кө бірек алуғ а болады. Жеке сұ хбат жү ргізуші адам, сол жерде қ ажетті бақ ылаулар жү ргізе алады жә не сұ рақ тар береді. Мысалы, сұ хбаттасушы, ү йде сұ хбат жү ргізуші, тікелей пікір сұ рау кө мегімен, сұ ралушының ә леуметтік – экономикалық статусына қ атысты ақ парат жинай алады, ә ң гіме нә тижесін ө зінің жеке байқ ауларымен толық тырады. Жеке сұ хбаттасу ә дісі, пікір сұ раудың басқ а ә дістеріне қ арағ анда, іріктеудің сақ талуын бақ ылауды жү зеге асыруғ а мү мкіндік береді. Жеке сұ хбаттасуды қ олдануда негізгі шектеу болып оны жү ргізудің салыстырмалы жоғ ары шығ ындық тығ ы табылады. Бұ л ә діс барлық ү ш ә дістің ішінде ең жоғ ары шығ ындық ты болып табылады жә не жү ргізу ү шін мейлінше кө п уақ ытты талап етеді. Кемшілігі сұ хбат жү ргізушінің респондент жауабына ә сер ете алуы.

Топтама сұ хбаттасу кезінде 6 – 10 адам жиналады. Сұ хбаттасушы объективті болуы қ ажет, ә йтпесе нә тижелері шын болмайды. Сұ хбатқ а қ атысушыларғ а, қ ағ ида бойынша, қ атысқ аны ү шін біршама сомадағ ы ақ ша тө ленеді. Сұ хбат жағ ымды жә не назарын алаң датпайтын жағ дайда ө ткізіледі. Сұ хбат жү ргізуші жең іл, жайбарақ ат ә ң гімелесу ұ йымдастырады, респонденттер жауабы олардың терең сезімдері мен пікірлерін айқ ындауғ а мү мкіндік беретініне ү міттене отырып, ә ң гімені қ ажетті сарынғ а бағ ыттайды. Сұ хбат бейне- немесе таспа аппаратураларда жазылады. Таспадағ ы жазулар, респонденттердің пікірін, сенушілігін жә не беталысын жақ сы тү сіну мақ сатында ө те мұ қ ият зерттеледі. Тапсырыскердің белгілі ө німге қ атынасын айқ ындау ү шін, туристік кә сіпорын ө зінің шетелдік серіктестерін – жергілікті турагенттік туристердің барғ ан елін – туристік ө німді тұ тынушылардың тікелей орналасқ ан жерде процесте жә не ө німді тұ тыну аяғ ында туындайтын пікірін білуді сұ рай алады. Топтамалы сұ хбат, тұ тынушылардың ойы мен сезімін терең тү сінуге мү мкіндік беретін, маркетингтің негізгі зерттеуші қ ұ ралының бірі болады. Сұ хбаттың, туризмдегі біріншілікті деректерді жинаудың басқ а ә дістерімен салыстырғ андағ ы артық шылығ ы, зерттелетін қ ұ былыстардың ә леуметтік – психологиялық механизмдерін ашу мү мкіндігі бар – дә лелдеуді, туристердің ұ сынылғ ан туристік ө німдерге жә не оның бағ аларына қ ызығ ушылығ ы мен бейімделуді, тапсырыскерлердің ұ сынылғ ан қ ызметтің қ ұ рылымы мен сапасына кө ң ілі толмау себептерін Телефондық пікір сұ рау, ережеге сай, уақ ыты бойынша қ ысқ а жә не жеке жә не топтық сұ хбаттармен салыстыру бойынша ең бек шығ ындылық ты. Ақ паратты жинаудың бұ л ә дісі ү лкен икемділік береді: сұ хбаттасушы тү сініксіз сұ рақ тарды тү сіндіре алады жә не респонденттің реакциясына тә уелді бір сұ рақ тарды ө ткізіп жіберіп, екіншілерін қ осады. Телефондық сұ хбаттасу респонденттермен байланысты бақ ылауғ а мү мкіндік береді: сұ хбаттасушы талап етілетін мінездемелі респонденттерді ө зі таң дай алады, жә неде бұ л жерде пошта бойынша сұ хбаттасу кезіндегіден жауап қ айтару пайызы жоғ ары. Дегенмен телефонмен сұ хбаттасудың ө здік кемшіліктері бар: респонденттер сыпайы сұ рақ тарғ а онша жауап бергісі келмейді, икемділік - оң мінез болғ анымен, онымен бірге сұ хбаттасушының респондентке ық пал ету мү мкіндігіде келеді: сө йлеу мә нері, ө зінің сұ рақ тарын қ ұ руы жә не басқ ада тұ лғ алық кезең дер респонденттің жауабына едә уір ық пал етеді. Одан ө зге, сұ хбаттасушылар бір жауапты ә ртү рлі етіп тү сіндіре алады. Телефондық пікір сұ рау қ ысқ а, нұ сқ а болуы жә не жекешелік сипатта болмауы керек. Бұ л ә дістің келесі кемшілігі, барлық ә луеттік респонденттің телефоны болмауы мү мкін. Телефондық пікір сұ раудың негізгі артық шылығ ы деректерді жинау жылдамдығ ы жә не оны жү ргізуге шығ ынның аз кетуі болып табылады.

Поштамен арқ ылы сауалнама кө п шығ ынды керек етпейді. Ә детте пошта арқ ылы пікір сұ рау, респонденттер тобына сауалнамаларды қ ұ растыру мен поштамен жіберуден жә не толтырылғ ан сауалнамаларды конвертте кө рсетілген адрес бойынша қ айтаруды сұ раудан басталады. Бұ л ә діс едә уір артық шылық ты: пікір сұ рауды ү лкен территорияда, оның ішінде қ иын жететін аудандарда ө ткізу мү мкіншілігінің болуы; психологиялық кедергінің жә не сауалнама жү ргізушінің ық палының болмауы; қ атаң уақ ыт шектеуінің болмауы. Сонымен, респонденттер пікір сұ рау парақ тарын немесе сауалнамаларды ө зінің ойынша толтырады.

Пошта арқ ылы пікір сұ рауды жү ргізу кезіндегі негізгі міндет дә л жауаптар алу ү шін, сауалнама парақ тарын айқ ын қ ұ растыру болып табылады. Осы пікір сұ рау тү рін жү ргізу кезінде, тағ ыда кө ң іл аударатын нә рсе, – бұ л сауалнама парағ ындағ ы сұ рақ тар саны. Сауалнама парағ ын поштамен жіберу кезінде, телефонмен пікір сұ рауғ а қ арағ анда кө п сұ рақ тар қ ою мү мкіндігі болғ анына қ арамастан, сұ рақ тар саны соншалық ты кө п болмауы керек. Дегенмен бұ л ә дістің де бірқ атар кемшіліктері бар: сауалнама қ арапайым, анық тұ жырымдалғ ан, жауап берушіні шатастырмайтын сұ рақ тардан тұ руы керек жә не осы сұ рақ тар тура сондай қ арапайымда, анық жауаптарды сол реттікте беруді талап етеді; жауапты кү ту ұ зақ тығ ы – поштамен пікір сұ рау, жеке кездесу немесе телефонда пікір сұ рауғ а қ арағ анда кө п уақ ытты алады; алынғ ан ақ параттың сенімділігін анық тау қ иындығ ы; сұ хбат алушының тә жірибеде респондентке ық пал ету мү мкіндігінің болмауы жауап қ айтару пайызын тө мендетеді, яғ ни сұ хбаттасушығ ы барлық толтырылғ ан сауалнама парақ тары қ айтарылмайды (жауапсыз сауалнамалар саны кейде 90% асып кетеді). Егер осы жауап қ айтару пайызы аз болса, онда респонденттер кө рсететін халық тың бө лігі ү шін жауаптарды толығ ымен типті деп есептеуге болмайды. Алынғ ан сауалнамалар санын кө бейту ү шін, ә детте келесі қ адамдарды қ абылдайды: қ андайда бір басылымғ а жазылуды сыйғ а тартып, тегін нө мірін жібереді; сауалнама салынғ ан хатты респонденттер жұ мыс істейтін ұ йымның директорына жібереді, оның толтырылғ ан сауалнамалардың қ айта жіберілуін қ адағ алауы ү шін; сауалнамалы конвертке ақ ысы тө ленген қ айтарма конвертті қ оса салады; сауалнама парағ ын ә демі етіп рә сімдейді.






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.