Моторлы алалия кезінде логопедиялық жұмыстың кезеңдері.

Алалия — медициналық -психологиялық -педагогикалық мә селе.

Баланың сө йлеу тілі мен тұ лғ асын дамытуғ а бағ ытталғ ан коррекциялық ә сер етудің қ ағ идалары мен ә дістерін белгілеу логопедияның саласы болып табылады.

Жү йелі логопедиялық жұ мыс сө йлеу тілінің дамуындағ ы ақ аулық тарды тү зетуге жә не болашақ та арнайы бағ дарламалар бойынша оқ уғ а дайындауғ а бағ ытталады. Сө йлеу тілінің дамымауын тү зету жұ мысы баланың оқ ыту нә тижесінде мектепте оқ ытылатын білімді мең геруге дайындығ ын арттыратындай етіп қ ұ рылады. Тек қ ана жұ мыс кешенді тү рде (психоневролог, несропатолог, психиатр дә рігердің белсенді тү рде дә рі-дә рмекпен жә не психотерапиялық емдеу нә тижесінде) жү ргізілгенде ғ ана логопедиялық жұ мыс тиімді болады.

Тү зету жұ мысында кешенді тү рде ә р тү рлі ә діс, тә сілдер қ олданылады жә не

олар тү зете –тә рбиелік ә сер етуде жалпы бағ ытты болуы керек; жұ мыстың мақ сат міндеттері баланың сө йлеу мү мкіндіктеріне қ арай белгіленуі тиіс. Жұ мыс ең алдымен, сө йлеу механизмдерін: мотив, қ атынастық кө зқ арас, сө йлеуді іштей бағ дарлау, оның лексикалық мә нін ө рбіту, лексика-грамматикалық қ ұ ралдарын іріктеу жә не грамматикалық қ ұ рылымын қ алыптастыруғ а бағ ытталады. Сө йлеу тә жірибесін молайту ү шін білімдерін саналы тү рде қ олдану біліктері, сө йлеу операцияларын модельдеу біліктері дамытылады.

Жұ мыстың бастапқ ы кезең дерінде сө йлеу тілінің психофизиологиялық негізі қ алыптасады, іс-ә рекетпен қ атынасқ а кө зқ арасы белгіленеді, бала қ атынасқ а тү суге дайындалып, қ ажеттілігі дамиды. Балада сө йлеуінің мотивациялық негізін қ алыптастыру, сө йлеу тілі жә не психикалық белсенділігін, еліктеу іс-ә рекетін жә не қ айталау ә рекетін дамыту маң ызды..

Тү зету жұ мысы кезең іне тә уелсіз, сө йлеу тілінің барлық жү йесін дамытуғ а бағ ытталады: сө з қ орын кең ейту, анық тау, фразалық сө йлеуін жә не байланыстырып сө йлеуін қ алыптастыру, дыбыс айтуын тү зету, алайда кезең дердің ә рбіреуінде арнайы міндеттермен жұ мыс мазмұ нының

ерекшеліктері болады.

Жұ мыстың бірінші кезең інде негізгі болып табылатыны сө йлеу белсенділігін тә рбиелеу, тү сінуге жә не қ айталауғ а оң ай енжар жә не белсенді сө з қ орын қ алыптастыру. Диалогты дамыту, шағ ын ә ң гіме бойынша, жай кейін жайылма сө йлемдер бойынша жұ мыстар жү ргізіледі, сө йлеу ә рекетінің психофизиологиялық алғ ы шарттарымен қ атынас жағ дайындағ ы алғ ашқ ы дағ дылары қ алыптастырылады.

Екінші кезең де сө з қ орын молайту жә не фразаның қ ұ рылымын кү рделендіру арқ ылы фразалық сө йлеу тілі қ алыптастырылады. Сө йлемдерді кү рделендіру, оларды грамматикалық ө ң деу, диалогтық сө йлеу тілін дамыту жә не сипаттама ә ң гіме қ ұ растыруғ а ү йрету, сө з ә рекетінің негізгі бірліктері ретіндегі сө йлеулерін жетілдіру жұ мыстары жү ргізіледі.

Ү шінші кезең де негізгі болатыны ол- ерекше кү рделі коммуникативті ә рекетті, яғ ни байланыстырып сө йлеу тілін қ алыптастыру, грамматикалық қ ұ рылымдарды машық тандыру. Ә рбір кезең де сө йлеу ә рекетінің барлық жақ тары қ алыптастырылады. Тә жірибелік жаттығ улар арқ ылы балалар сө йлемдегі сө здерді тү сінуге дұ рыс айтуғ а ү йренеді. Сө йлеу біліктерін (морфологиялық, грамматикалық, фонематикалық жалпылауларымен салыстырулар) қ алыптастырғ анда механикалық жаттық тыруғ а жол бермей, байланыстарды, мағ ынасын саналы тү рде тү йсіну ү шін назарын талдауғ а бө ліп, тіл материалын талдауғ а,

жалпылауғ а, бақ ылауғ а ү йрету қ ажет.

Жұ мысты бастауғ а ең жағ ымды жас, ол 3-4 жас, балада білім алуғ а деген қ ұ штарлығ ы пайда болады, жұ мысқ а қ ажетті белсенділік, саналылық, қ ызығ ушылық, сын кө збен қ араушылық кезі басталады. Алалияда жағ ымды динамика келесі факторлады ескергенде айқ ындалады: сө йлеу тілінің дамымауын ерте анық тау, екінші реттегі ауытқ улардың уақ ытылы алдын алу, қ алыпты онтогенезді ескеру, лексика-грамматикалық жағ ының жетілмеуін ескеріп сө йлеу тілінің барлық компоненттеріне жү йелі тү рде ә сер ету, балаларғ а дифференциалды тү рде қ арау, сө йлеу тілін қ алыптастырумен қ атар сенсорлы-интеллектуальды жә не аффективті- ерік аясына ә сер ету, сө йлеу процестерін, ойлауын жә не таным белсенділігін бірге қ алыптастыру жә не т.б.

26 мен29-сұ рақ тардың жауабына бірдей жауап жаздым. Нақ ты жауабын таппадым. Бірақ 29ғ а шамалы ұ қ сайды (сорри)