Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Сенсорлы алалиямен зақымдалған балалардың психологикалық-педагогикалық сипаттамасы




Сө йлеу есту анализаторының жетілмеу дең гейлері, сө йлеу қ имыл анализаторының дең гейлеріндей ә ртү рлі болып келеді, осының салдарынан тү сіну бұ зылыстарының белгілерінің кө птігі болады. Аса кү рделіжағ дайларда бала айналасындағ ылардың сө зін мү лдем тү сінбейді, оны, мә ні жоқ шу ретінде қ абылдайды, басқ алар оның атын атағ анда да ешбір белгі танытпайды, сө зсіз сипаттағ ы шумен сө йлеу тілінің дыбыстарын ажыратпайды, кез келген сө здік жә не сө зсіз дыбыс қ оздырғ ыштарын елемейді. Басқ а жағ дайларда бала жеке тұ рмыста қ олданатын сө здерді тү сінгенімен, жайылма сө йлемдер кө лемінде оны жоғ алтып алады. Кейде фразаның мә нін тү сінумен салыстырғ анда, жеке сө здерді бала тү сінуде кө п қ иналады. Оғ ан айтылғ ан сө здердің барлығ ын тү сіне қ оймай, бала қ ате қ абылдап, қ ате реакция білдіруі мү мкін. Кейбір балалар талап етілген қ арапайым тапсырманы қ иналмай орындағ анымен, нақ ты жадайдан тыс уақ ытта нұ сқ аудағ ы сө здерді тү сінбейді, яғ ни фразаның жалпы мағ ынасы жеке сө здермен салыстырғ анда жең іл қ абылданады. Біртіндеп бала дыбыстарды тындайды, бірақ оның назары ә лі кө п уақ ытқ а дейін тұ рақ сыз тежелгіш болып қ ала береді. Фонематикалық қ абылдауы баяу дамиды, ә рі кө пке дейін қ алыптаспағ ан болып қ ала береді. Сенсорлы алалиясы бар балалар ү шін белгілі бір жағ дай ү лкен роль атқ арады. Балалар айтылғ анның мазмұ нын белгілі контекстте ғ ана тү сінеді. Олар формасы ө згерген сө здердің мә нін тү сінбей қ алады, кейде балалар сә л кү рделенген тапсырмаларды тү сінбейді, қ ате айтылғ анды дұ рыс жауаптан ажырата алмайды. Кейбір балалар айтылғ анды оның темпі ө згергенде тү сінбейді, біртиптес акцентті - буындық қ ұ рылымдағ ы сө здерді шатастырады, дыбысталуы бойынша жуық сө здерді айрық ша ретінде қ абылдайды. Балалар кейде оларғ а айтылғ ан сө зді қ айталауды ө тініп, бірнеше рет қ айталағ анды ғ ана тү сінеді, себебі, бір реттік қ оздырғ ыш қ абылдауғ а аз болады. Есту қ оздырғ ышын бекіткен кезде қ абылдау процесі жақ сарады. Зейінін қ осу, ауыстыру, бө луде қ иындық тар байқ алады. Бала дыбысты, оғ ан айтылғ ан сө зді бірден қ абылдай алмайды, сыртқ ы қ оздырғ ыштардың ә серінен, кейде онсыз да кө ң ілі басқ а жақ қ а ауып кетеді. Естіп қ абылдауының баяулығ ы да ө зіне назар аудартады. Бір нә рсені ұ қ пай қ алса, бала бірнеше рет ө згертілмей қ айталанғ ан сө здің мағ ынасын ө зі таба алады. Кейде таныс сө здерді тануы да қ иындық туғ ызады. Ө з қ айталап айта алатын сө здерді ғ ана тү сінетін балалар да кездеседі. Қ абылдау кезінде қ айталап айту тү сінуді жақ сартады, себебі, ол ө з айтуының кинестезияларымен бекітіледі. Кө бінесе балалар сө йлеп тұ рғ ан адамның бетіне қ арайды. Бұ л жағ дайда, тү сінуі есту ә серінің кө ру анализаторымен бекітілу есебінен жақ сарады — беттен оқ у; қ абылдауына кө ру қ оздырғ ышы қ осылуы акустикалық ә серді кү шейтеді. Сенсорлы алалиясы бар баланың дамуының барлық кезең дерінде онда есту зейіні мен қ абылдауының тұ рақ сыздығ ы байқ алады: зейінің қ осу жә не шоғ ырландырудағ ы қ иындық тар, оның тұ рақ тылығ ы мен бө лінуі, аса жоғ ары алаң даушылық, тежелгіштік, зейіннің ү зілмелі болады.Кей жағ дайларда бала тек қ ана бір адамды – анасын, педагогты тү сінуі мү мкін, жә не дә л сол сө зді басқ а адам айтқ анда тү сінбейді. Мұ нда дыбысқ а деген реакциясы дыбысталудың дауыс қ аттылығ ына байланысты емес. Сенсорлы алалиясы бар балалар сө йлеу тілін тү сінбей, ө з сө йлеу тілі де бұ зылысқ а ұ шырайды. Ауыр тү рлерінде сө йлемейтін, тү сінбейтін бала мазасызданып, тә ртібі ө згереді: бала ойнап, секіріп, ойқ айлап, секіріп, тарсылдатып, ретсіз ә рекеттер жасайды. Кейде ондай балалар мейірімді, ұ ялшақ, сә л де болса ө з кемшілігін тү сінетін болып келеді. Қ арым-қ атынас жасау ү шін балалар ым –ишара қ олданады. Ә уен тындап, ә ндерге тандау білдіреді. Тыныштық та балалар тынышталып, қ атты сө йлеген сө здерді естігенде – мазасызданады. Олар, қ аратпа сө здерді тү сінбей, интонацияның ө згеруіне дұ рыс ә рекет білдіреді. Ойын кезінде модуляцияланғ ан былдырмен сө йлейді. Біртіндеп, былдыр белсенді сө з қ орына дейін жетіледі, алайда сө здерінің дыбыстық жә не қ ұ рылымдық жағ ы бұ рың ғ ыдай, бұ рмаланғ ан болады, сө здердің мағ ынасын тү сінуі қ иын.

 


Данная страница нарушает авторские права?





© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.