Абырғалық бұйымдар өндіруде қоршаған ортаға келтірілетін залалдың экологиялық-экономикалық есептеулері

Жаң а кә сіпорындарды жобалау барысында атмосфераның тө менгі қ абатының тазалығ ын қ амтамасыз ету ү шін қ оршағ ан ортағ а келтірілетін атмосфераны ластаушының ә рбір кө зіне шекті-мү мкінді тастамалар белгіленеді.

Шекті-мү мкінді тастамалар (ШМТ) дегеніміз ластаушы заттардың концентрациясы ауаның тө менгі қ абатында қ арастырылып отырғ ан кө здерден тұ рғ ындар, ө сімдіктер мен жануарлар ә лемі ү шін ауа сапасының нормативтерінен аспайтын жағ дайлармен белгіленген ғ ылыми-техникалық нормативті атайды (ШМК).

Қ ауіпті заттың шекті-мү мкінді концентрациясы (ШМК) дегеніміз ұ зақ уақ ыт ә сер ету барысында адамзатқ а ешқ андай ауру тудырмайтын оның ауадағ ы мө лшері..

Шар (дө ң гелек) формадағ ы трубадан шығ ып жатқ ан газ қ оспалары, бір кө збен қ арағ анда, оның жерге қ ону концентрациясы С (мг/м³)

мұ нда: А - ауаның температуралық статификациясына байланысты коэффицент.

M (г/с) - бір кездегі, ауағ а лақ тырылып жатқ ан ластық тың салмақ (масса) мө лшері.

Ғ - ауадағ ы ластық тың қ ону жылдамдығ ын кө рсететін ө лшемсіз коэффицент.

m, n - газ қ оспаларының бастапқ ы шығ ып жатқ ан кездегі жағ дайларына байланыстығ ын коэфицент.

Н(м) - газ кө здерінің биіктігі.

Заттардың мү мкіндігі шекті концентрациясы МШК оның зә рілілігін сипаттайды. МШК тө мен болғ ан сайын оның зә рілігі тө мен болады. Біз ө з жобамызғ а сай қ ондырғ ылар бө ліп шығ аратын кө мір тотығ ының (СО), зияндылығ ын есептейміз:

Қ оршағ ан ортаны ластандыратын лық сыма кө здерінің зә рлілігін салысты-руды салыстырмалы зә рілілік индексі (СЗИ) арқ ылы салыстыруғ а болады. Олай болса:

СО ү шін I_CO = .

Есептелген мә ндерге сә йкес тастамалардың қ оршағ ан ортағ а тигізер ә сері анық талады:

У_СО = 1495*I_CO*М_CO= 1495*1*110, 35 = 164973 тең ге/жыл.

Отынның жануынан бө лек қ арастырылып отырғ ан жобада қ оршағ ан ортағ а келтірілетін цемент зияны технологиялық процесте кө рсетілген.

Цемент қ алдық тарынан келетін экологиялық - экономикалық зиянның есептеуі.

Шикізат материалдарының қ ажеттілік бағ дарламасына сә йкес, портландцеменке деген қ ажеттілік М_ц=4740 тоннаны қ ұ райды.

Қ ажетсіз цементтің қ алдық тары, қ оршағ ан ортағ а тасталатын, жылдық қ ажеттіліктен 1% қ ұ райды.

М_i таст=4740× 0, 01 = 47, 4 т/ж

Цемент қ алдық тарынан залал мына формула бойынша есептеледі:

У_ц=(1/ШШК)* M_i *2, 2*МРП

У_ц=(1/0, 5)х47, 4х2, 2*1495=311797 тең ге/жыл

Мұ ндағ ы:

У_ц – цемент қ алдық тарының залалы, тең ге/жыл.

I_o – 1/ ШШК – токсиндіктің салыстырмалы индексі;

ШШК – зиянды заттардың шектелген шекті концентрация – 0, 5;

M_i – атмосферағ а тасталынатын зиянды заттардың массасы, т;

2, 2-тү зету коэфициенті

МРП: 2010 ж -1495 тең гені қ ұ райды;

Арматура цехындағ ы дә некерлеу салдарынан пайда болатын NO тастандыларынан ластануының есебі

Ресурсты смета бойынша -198, 6 т арматура қ ажет, электродтар- 2, 6т

1кг электродка есептеу бойынша - 2-4грамм NO;

Дә некерлеу кезінде NO тастандысынан залал:

М_i таст =2600х0, 004=10, 4 кг/ж

У_NO =(1/ШШК)* M_i *2, 2*МРП

У_NO =(1/0, 085)*0, 01*2, 2*1495=3894 тең ге/жыл.

мұ ндағ ы

I_o – 1/ ШШК – токсиндіктің салыстырмалы индексі;

ШШК – зиянды заттардың шектелген шекті концентрация – 0, 5;

M_i – атмосферағ а тасталынатын зиянды заттардың массасы, т;

2, 2-тү зету коэфициенті

МРП: 2010 ж -1495 тең гені қ ұ райды;

У_NO – NO тастандысынан залал, тең ге/жыл.

Атмосфера ластануының эколого-экономикалық залалы бө лек-бө лек элементтер қ осындысымен есептеледі.

У = У_СO +У_ц +У_NO=164973+311797+3894=480664 тең ге/жыл

мұ ндағ ы

У_ц – цементті тасымалдау мен тү сіру кезіндегі ластануының залалы;

У_NO – дә некерлеу кезіндегі NO тастандысынан ластану залалы.

У_СO – отынның жануы кезіндегі СO тастандысынан ластану залалы

Қ оршағ ан ортағ а қ атты қ алдық тардың тастандысынан

туындағ ан залалдың есебі

Темірбетон қ абырғ алық бұ йымы жоба бойынша - 20000м³ (18000т ресурсты смета бойынша)

Барлық массасынан 0, 5-1, 2% қ алдық болып табылады: М=18000х0, 05=90т

Қ атты қ алдық тардың залалы мына формуламен есептеледі:

У_с = q× Y_n× M_n= 0, 5х2396х90=215640тең ге/жыл

мұ ндағ ы

q – жер ресурстарын есепке алатын коэффициент (Тараз қ аласы ү шін q =0, 5);

Y_n – 1 тонна ластауыш тастандысының залал бө лігі, кесте -1;

M_n – бір жылдағ ы жерге тү скен қ алдық тардың массасы, т.

Қ оршағ ан ортаның ластану залалының экология-экономикалық есебі

У =(У_СО +У_ц+У_NO)+У_с =164973+311797+3894+215640=696304 (тең ге/жыл)